درس خارج اصول استاد محمدجواد محمدی گلپایگانی

در بحث اصول فقه، ترتیب بندی که انتخاب کردیم و آن را ادامه می دهیم، کتاب کفایة است، مرحوم آخوند(ره) قبل از ورود به مباحث اصلی، سیزده مقدمه را بیان می‌کند که ما در ابتدا به آن‌ها می‌پردازیم: اوّلاً موضوع علم اصول و قبل از این موضع علم را بیان می‌کند: إنّ موضوع كلّ علم، وهو الذي يبحث فيه عن عوارضه الذاتية أيّ بلا واسطة في العروض[1] ، ایشان مفروض گرفتند که هر علمی باید موضوع داشته باشد و آنچه که از عوارض ذاتیه علم بحث کند موضوع علم می باشد. در همین جا بعضی از بزرگان اشکال وارد کرده‌اند و گفته‌اند چرا باید هر علمی موضوع مختص به خودش را داشته باشد؟ و یا اصلاً چرا باید موضوع هر علمی را بدانیم؟ برای چه؟ در این که باید موضوع داشته باشد که مشکلی نداریم، چون بالاخره باید یکسری از موارد را بحث کنیم و باید یک جامع کلّی را در نظر بگیریم که همه موارد در ذیل آن حل شود، اما خیلی از مطالب بیرون می‌ماند که خب باید آن‌ها نیز بحث شود. چرا باید در علم به دنبال موضوع باشیم؟ چرا ضرورت دارد بگوییم که باید فلان علم موضوعِ واحد داشته باشد، خب شاید موضوع واحد نداشته باشد؟ ما به دنبال این ضرورت هستیم.

آیا اشکالی وارد می‌شود که علمی، موضوعِ واحد نداشته باشد؟ مشهور قائل‌اند که بله باید هر علمی موضوعِ واحدی داشته باشد

ما خواستار این هستیم که آیا این ضرورت(واحد بودن موضوع هر علمی) باید باشد؟ آیا می‌توانیم مُنکر شویم؟

در اینجا یک نکته دیگری وجود دارد، که یک بحث تصدیقی یعنی آیا باید یک علم موضوع واحد داشته باشد را مقدم کردیم بر یک بحث تصوّری، که در اینجا منظور از تصوّری این است که آیا باید اینگونه که گفتیم باشد یا خیر، و دلیل خود را ذکر کنیم. که بعضی از آقایان بحث تصوّری را مقدم کرده‌اند، چون هر علمی یک دایره گسترده پیدا کرده است و همینطور انبساط علم وجود دارد و می‌بینیم که ناچاراً خیلی از مطالبی که پیرامون علمی بحث می‌شود اصلاً به موضوع آن علم ربطی ندارد. در بضمن، بعضی از چیزها فایده دارد اما ضرورت ندارد.