درس خارج اصول استاد محمد محمدیقائینی
1402/07/23
بسم الله الرحمن الرحیم
مرحوم نایینی به ایشان اشکال کردند و گفتیم از نظر ما هم این اشکال به مرحوم آخوند وارد است و دفاع مرحوم آقای خویی ناتمام است چون آنچه مورد نهی قرار گرفته است روزه گرفتن است نه اینکه به افطار امر شده باشد تا علاوه بر افطار و روزه، شق سومی هم تصور شود و لذا کسی که بدون نیت امساک کند امر به صوم را مخالفت میکند چون منظور از صوم امساک با نیت است پس چه شخص افطار کند و چه امساک بدون نیت کند در هر دو صورت نهی را امتثال کرده است و با امر مخالفت کرده است.
علاوه که آنچه مرحوم آخوند گفته است حتی اگر صحیح هم باشد یک توجیه فرضی است و با ادله اثباتی نهی از روزه عاشوراء سازگار نیست و مفاد ادله نهی از روزه عاشوراء، مبغوضیت روزه این روز است.
به این مقدار از کلام ایشان اشکال شده است که امر شارع به چیزی، از تعبد مکلف به آن منفک نیست چون امر محرک مکلف است و محرکیت ذاتی امر است و با این فرض نهی از محرکیت امر غیر معقول است.
به نظر ما مقصود مرحوم نایینی چیزی دیگر است. ایشان فرمودهاند در موارد تعلق امر به عبادات به عناوین ثانوی گاهی دو امر در یکدیگر مندک میشوند یعنی به یکدیگر ضمیمه میشوند و موجب تاکید میشوند و متعلق هر حکم رنگ دیگری را به خود میگیرد مثل امر به صوم روز اول ماه و امر به وجوب وفای به نذر که هم وجوب وفای به نذر رنگ امر به روزه را میگیرد و لذا عبادی میشود و از طرف دیگر روزه اول ماه هم واجب میشود پس بعد از اندکاک یک حکم بیشتر وجود ندارد و آن هم وجوب روزه اول ماه.
اما گاهی دو حکم مندک در یکدیگر نمیشوند مثل اجیر شدن برای انجام حج مستحبی منوب عنه که این طور نیست که بعد از اجیر شدن، حج بر منوب عنه واجب شود. کسی که حج بر او مستحب است منوب عنه است و آن کس که حج بر او واجب است اجیر و نایب است. امر به لزوم وفای به اجاره، امر استحبابی حج را از بین نمیبرد. بعد از عقد اجاره هم منوب عنه هم چنان امر استحبابی به حج دارد و اجیر هم فقط امر وجوب وفای به عقد را دارد. این دو امر در طول یکدیگرند و در طول بودن مقتضی دوگانگی است و عبادات مکروه از همین قسم هستند و لذا امر و نهی در یکدیگر مندک نمیشوند تا گفته شود حکم باید با توجه به نتیجه کسر و انکسار جعل شود.
ادعای مرحوم نایینی در اینجا این است که متعلق امر و نهی متفاوتند و در یکدیگر مندک نمیشوند. توضیح بیشتر مطلب خواهد آمد.