درس خارج فقه استاد محمد محمدی قایینی
99/10/17
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اعتبار آزمایشات و نتائج پزشکی /مسائل پزشکی /مسائل مستحدثه
خلاصه مباحث گذشته:بحث ما به مناسبت اعتبار نظرات کارشناسی و آزمایشگاهی منتهی شد به قاعده اعتبار اهل خبره و اعتبار نظر خبیر.
1- اعتبار قول اهل خبره در کلام مرحوم نائینی
مرحوم نائینی به مناسبت حجیت قول لغوی، فرموده فرق بین باب شهادت و باب رجوع به اهل خبره این است که خبر از شی اگر از امر محسوسی باشد-ضابطه حسی را اینطور بیان کرده که با حواس خمس درک شود- این خبر از باب شهادت و اخبار از امر محسوس است. اگر چنانچه خبر حکایت از امر حدسی باشد -ضابطه حدسی را اینطور بیان کرده که اختصاص به طایفه خاصی دارد- مبنای رجوع به اهل خبره است. بعد ایشان فرموده نسبت به آنچه اعتبار آن مبتنی بر باب شهادت است، شکی نیست در اینکه در خبر به آنها اعتبارش به این است که مخبر آن عادل باشد. البته بعید نیست مراد ایشان عدالت به معنای وثاقت باشد. اما جایی که رجوع به ملاک خبره است، ایشان می فرماید شکی نیست در این که شروط باب شهادت در آن معتبر نیست. ایشان فرموده «ان الفارق بين باب الشهادة و بين باب الرجوع إلى أهل الخبرة هو ان الخبر عن شي‌ء تارة يكون خبرا عن أمر محسوس مدرك بإحدى الحواس الظاهرة (و أخرى) يكون خبرا عن أمر حدسي يختص إدراكه بطائفة دون طائفة (أما القسم) الأول فهو داخل في باب الشهادة و لا إشكال في اعتبار العدالة في مخبره و أما اعتبار التعدد في غير موارد القضاء ففيه إشكال و خلاف و المسألة محررة في محلها (و اما القسم) الثاني فهو داخل في باب الرجوع إلى أهل الخبرة و لا يعتبر في هذا الباب شي‌ء من شرائط باب الشهادة لبناء العقلاء على الرجوع إلى أهل الخبرة في أمورهم و عدم ثبوت ردع شرعي عن ذلك و السيرة المتشرعية و إن كانت على ذلك أيضا إلا ان الظاهر كونها من باب بناء العقلاء لا لأجل اختصاصهم بذلك لدليل شرعي فالعمدة في الباب هو ثبوت بناء العقلاء مع عدم ثبوت ردع شرعي نعم يظهر من بعض اعتبار شرائط الشهادة في الرجوع إلى أهل الخبرة في باب العيب و لعله من جهة كون ذلك الباب من موارد الترافع و التنازع المعتبر فيه البينة بلا إشكال لقوله صلى اللَّه عليه و آله إنما أقضي بينكم بالأيمان و البينات لا من جهة اعتبار شرائط الشهادة في الرجوع إلى أهل الخبرة مطلقا فتحصل من جميع ذلك ان الاخبار عن المحسوسات يعتبر في حجيته ما يعتبر في باب الشهادة و الاخبار عن الحدسيات و ما يحتاج معرفتها و إدراكها إلى إعمال نظر و قريحة إن كان في مورد الترافع و التنازع فيعتبر في حجيته شرائط الشهادة أيضا و اما في غير ذلك فلا يعتبر فيه شرائطها نعم يعتبر فيه كون الخبر مفيدا لمرتبة من الوثوق و الاطمئنان يسكن معها النّفس و اما مع عدم افادتها فلا دليل على حجية الخبر تعبدا فإن بناء العقلاء من الأدلة اللبية و ليس لها عموم أو إطلاق يؤخذ بهما فلا بد من الأخذ بالمقدار المتيقن و هو مورد حصول الوثوق و الاطمئنان لا مطلقا بل و الظاهر عدم ثبوت بناء العقلاء على شي‌ء تعبدا بل لا بد من اعتبار الوثوق في تمام موارد بناءاتهم لأنه المتيقن من مواردها»[1]
ایشان می فرماید در نظر اهل خبره، وثوق معتبر است که در حقیقت وثوق معتبر است. بازگشت کلام ایشان به این است که قول اهل خبره معتبر نیست بله اگر مفید اطمینان و وثوق باشد، معتبر است. ایشان می فرماید عقلا تعبدی در کار ندارند و اگر وثوق وجود داشته باشد، همان معتبر است و دلیل ایشان این است که بنای عقلا دلیل لبی است و قدر متیقن از آن جایی است که وثوق بیاورد.
ایشان در ادامه می فرماید اگر کسی قائل شود که قول لغوی به ملاک انسداد معتبر است، همانگونه که در تعدیلات و توثیقات رجالی اعتبار آنها مبتنی بر انسداد است، ولی در مورد قول لغوی نمی توان این مبنا را پذیرفت چون انسدادی که منشأ اعتبار ظن است، انسداد باب علم و علمی در معظم احکام است. اگر باب علم در لغت مسدود باشد، ملازمه با انسداد باب معظم احکام ندارد. ایشان می فرماید در قضیه تعدیلات و توثیقات اگر قول رجالی را معتبر ندانیم انسداد باب علم و علمی در احکام به وجود می آید چون معظم احکام با روایات به ما رسیده است. ایشان می فرماید هرچند قول لغوی به ملاک انسداد حجت نشد ولی به ملاک خاص می تواند حجت شود در جایی که قول لغوی منشأ شکل گیری ظهور در کلام شود. حجیت ظهور به دلیل خاص است نه انسداد.
ایشان فرموده است «نعم إذا حصل الوثوق بمعنى اللفظ من قوله فلا يبعد كونه بذلك ظاهرا بحيث ينسبق من اللفظ عند سماعه فيشمله أدلة حجية الظهور فقول اللغوي و ان لم يكن بنفسه حجة في مقام تعيين الظهور إلا انه ربما يوجب دخول المعنى في موضوع ثبت حجيته من الخارج كما ان قول الرجالي ربما يوجب دخول الرواية في الموثقات فيشملها أدلة حجية الخبر الموثق»
