درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الفاظ/الصحيح و الأعم /اطلاقات و...

یکی از مباحثی که در بحث صحیح و اعمی مطرح است این است که ثمره نزاع صحیحی و اعمی در کجا ظاهر می شود ، مرحوم آخوند خراسانی(ره) می فرمایند ثمره نزاع در اینجا ظاهر می شود که صحیحی در جایی که شک در جزئیت شیء و یا شک در شرطیت شیء برای مامور به دارد نمی تواند تمسک به اطلاق خطاب کند چرا که اینجا خطاب اجمال دارد به نظر صحیحی و در جایی که خطاب مجمل است اطلاقی نیست و وقتی اطلاقی نیست در برداشتن جزئیت و یا شرطیت شیء صحیحی مجوزی برای خود نمی بیند بنابراین صحیحی یعنی کسی که قائل است که اسامی برای عبادات صحیح است در مشکوک الجزئیه و الشرطیه تمسک به اطلاق خطاب نمی کند چون خطاب را مجمل تلقی کرده است یعنی خطاب را در شمول مشکوک الجزئیه و مشکوک الشرئیه مجمل می داند و معتقد است حداقل آن خطاب عبادت صحیح است و در ارتباط با بیش از عبادت صحیح که بیش از آن یعنی عبادت ناقص یا عبادتی که اجزاء زائد دارد در این صورت خطاب را مجل می داند و در اینجا نمی تواند تمسک به اطلاق کند واجمال است و این وضع صحیحی است و اعمی نگاه می کند در جایی که مشکوک الجزئیه و یا مشکوک الشرعیه است اگر دید که اطلاق دارد یعنی اطلاق مقامی برایش اثبات شد تمسک به اطلاق می کند که اطلاق مقامی باید احراز کند که مولا در مقام بیان بوده است قرینه ای هم نیاورده است چون در مقام بیان بوده و قرینه ای هم نیاورده است پس ان مشکوک الجزئیه و یا مشکوک الشرعیه را می شود برداریم با تمسک به اطلاق مقامی ، بنابراین صحیحی نتوانست تمسک به اطلاق کند چون خطاب اطلاق داشت برای او ولی اعمی اگر احراز و افراز شد که اطلاق اطلاق مقامی است و مولی در مقام بیان این خطاب صادر شد از او و اگر می خواست قید کند این جزء را و شرط را می توانست و نکرد و قرینه ای هم نیست این اعمی تمسک به این اطلاق را برای خود مجوز قائل است .

بیان استاد : اگر اطلاق مقامی برای اعمی نبود طبیعی است یا باید برود به دنبال اصل برائت و یا قاعده احتیاط ، باید ببیند که این جزء و شرط در غالب اقل و اکثر ارتباطی است یا نه و اختلافی که آنجا است و اختلاف در آنجا بر سر برائت و احتیاط است ، مرحوم آخوند خراسانی (ره) می فرمایند این ثمره که مطرح شد که صحیحی تمسک به اطلاق نمی تواند بکند در رفع جزئیت مشکوکه و شرطیت مشکوکه اما اعمی می تواند ، مرحوم آخوند خراسانی(ره) می فرمایند اینها برای جایی است که حتی آن اعمی اطلاق آن اطلاق مقامی باشد و احراز کند و اگر اطلاق مقامی نبود قائده اقل و اکثر ارتباطی است .

تعریف قائده اقل و اکثر ارتباطی و استقلالی : در قائده اقل و اکثر استقلالی برائت جاری می کنند و در اقل و اکثر ارتباطی بعضی گفتند برائت و بعضی گفتند اشتغال ، و این طور نیست که شما اثبات کنید و بگویید صحیحی اشتغال را قبول دارد و اعمی برائت را قبول دارد مرحوم آخوند خراسانی(ره) میگوید اینطور نیست . خلاصه در جایی که اطلاق مقامی باشد اعمی تمسک به اطلاق می کند و اگر اطلاق مقامی در کار نباشد اعمی هم تمسک به اطلاق نمی تواند بکند و در اینجا مثل صحیحی می شود .

ومنها: أن ثمرة النزاع إجمال الخطاب على القول الصحيحي ، وعدم جواز الرجوع إلى إطلاقه ، في رفع ما إذا شك في جزئية شيء للمأمور به أو شرطيته أصلاً ، لاحتمال دخوله في المسمى ، كما لا يخفى ، وجواز الرجوع إليه في ذلك على القول الأعمي ، في غير ما إحتمل دخوله فيه ، مما شك في جزئيته أو شرطيته ، نعم لا بدّ في الرجوع إليه فيما ذكر من كونه وارداً مورد البيان ، كما لا بدّ منه في الرجوع إلى سائر المطلقات ، وبدونه لا مرجع أيضاً إلّا البراءة أو الإِشتغال ، على الخلاف في مسألة دوران الأمر بين الأقلّ والأكثر الارتباطيين.[1]

توضیح استاد : نزاع در صحیح و اعم ، صحیحی اجمال خطاب را مجمل می داند و تمسک و رجوع به اطلاق نمی کند و اعمی این طور نیست ، و جائز بودن رجوع به اطلاق خطاب اعمی مطلقا ندارد و فقط اطلاقی که در مقام بیان باشد ، بله ، کما اینکه این آقای اعمی در همه مطلقات باید برود جایی که مولی در مقام بیان باشد .

در این قسمت استاد مطالبی را بیان کردند که بهتر است به فایل صوتی مراجعه شود .

وقد إنقدح بذلك : إن الرجوع إلى البراءة أو الإِشتغال في موارد إجمال الخطاب أو إهماله على القولين ، فلا وجه لجعل الثمرة هو الرجوع إلى البراءة على الأعم ، والاشتغال على الصحيح ، ولذا ذهب المشهور إلى البراءة ، مع ذهابهم إلى الصحيح.[2]

نکته ای دیگر این است که بعضی گفتند که ثمره بین صحیحی و اعمی در نذر معلوم می شود . که لازم است به فایل صوتی مراجعه شود .