درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الفاظ/علم اصول /چیستی موضوع علم اصول

خلاصه مباحث گذشته:

مرحوم آخوند خراسانی (ره) موضوع هر علمی موضوع مسائل آن علم است و در تفسیر و تبین نفس موضوع فرمودند موضوع آن است که بحث از عوارض ذاتی آن شود و قول مشهور را رد کردند بنابراین مرحوم آخوند خراسانی (ره) می فرمایند آنچه که مهم است در علوم آن قضایای مختلفی است که بعنوان مسائل مطرح می شود اما اینکه شما عنوان خاصی را بعنوان موضوع علم داشته باشید لازم نیست.

نظر استاد : آن سنخیتی که موجب می شود قضایای مختلف از مسائل علم قرار بگیرد که ما در بیان قرض علم می توانیم آن سنخیت را پیدا کنیم آن ملاک است که در علم معانی و بیان، فصاحت و بلاغت است. در ادبیات و نحو، حفظ السان عن الخطا فی الحرکات الاعرابی و البنایی است و در صرف و نحو اوزان و اشتقاقات است و در اصول هم آن چیزی است که شما را آماده می کند تا فروع را استنباط کنید.

مرحوم آخوند خراسانی (ره) می فرمایند که شما خودتان را به زحمت نیندازید مثل (مشهور، صاحب فصول، مرحوم شیخ انصاری) و سعی کردند یک عنوانی را به عنوان تعریف برای علم اصول انتخاب کنند و اینجاست که دچار رد و ایراد و نقض و ابرام و زحمت اقامه دلیل و پاسخ به شبهات و ... هستند.

قول مشهور گفتند موضوع علم اصول، ادله اربعه است. ما گفتیم دنبال نگردید، این عنوان کلی را بعد ایشان می گویند ولی ما الان می گوییم: در صفحه 9 چاپ سنگی کفایه (و ان کان اُولی تعریفه انه صناعه یعرف بها القواعد التی یمکن ان تبع فی الطریع الثتنبات الاحکام) آن کلی منطبق با مسائل این است.

علم اصول یک حرفه ای است که با شناخت این حرفه شما دسترسی پیدا میکنید به قواعدی که احکام شرعیه را می توانید استخراج کنید.

قول مشهور می گوید (العلم الاصول ما هو؟) بگیم (الادله الاربعه) مرحوم آخوند خراسانی (ره) میگویند ما قبول نداریم، چه شما حرف مشهور را بزنید و ادله اربعه بما هو دلیل در نظر بگیرید و چه ادله اربعه را بما هی هی (منظور قرآن و سنت و عقل و اجماع) که نظر صاحب فصول است را بگویم، در نظر بگیرید مرحوم آخوند خراسانی (ره) می گوید قبول نداریم.

قول مشهور می گوید قرآن و اجماع و عقل و سنت با لحاظ دلیلیت حجت است، مرحوم آخوند خراسانی (ره) می گوید هیچکدام از این ها قابل قبول نیست. صفحه 6 جلد 1 از چاپ سنگی (و قد ان قدح بذالک ان موضوع علم الاصول هو الکلی منطبق علی موضوعات مسائلهم مشتته لا خصوص الادله الاربعه).

قرآن بما هی الدلیل یا بما هو الادلیل، سنت بما هی الدلیل یا بما هو الادلیل، عقل بما هی الدلیل یا بما هو الادلیل، اجماع بما هی الدلیل یا بما هو الادلیل، این ها موضوع علم اصول است این درست نیست در صورتی که بخشی از آن است.

نفس ادله اربعه موضوع علم اصول نیست، قائل به این قول که موضوع علم اصول ادله اربعه است بما هی هی صاحب فصول است.

دفاع مرحوم شیخ انصاری (ره) از صاحب فصول دفاع کرده در رد بیان مرحوم آخوند خراسانی (ره) و گفته اند که بحث در بسیاری از مباحث سنت مثل تعادل و تراجیح و حجیت خبر واحد، هر چند مستقیم بحث از کتاب و سنت نیست اما دارد بیان می کند کدام مطالب را و به چه شکل مطالب را می شود استنباط کرد.

رد دفاعیه توسط مرحوم آخوند : این دفاع مرحوم شیخ انصاری (ره) را مرحوم آخوند خراسانی (ره) قبول ندارد و می گوید (و رجوع البحث فیهما فی الحقیقته الی البحث عن ثبوت السنه کما افید – کما افاد شیخ الانصاری – و بای خبراً فی باب التعارض فانه ایضا بحث فی الحقیقه فی حجیت الخبر فی حاظ الحال) یعنی در تعادل و تراجیح واقعا دارید بحث از کتاب خدا می کنید و بحث از سنت پیغمبر می کنید، این چیزی که می خواهد سنت را اثبات کند و با هم تعارض کرد و عام و خاص است شما خاص را بگیرید و جمع عرفی قرار دهید، مرحوم آخوند خراسانی (ره) می فرماید (و رجوع البحث فیهما) با این عبارات خبرش بعد می آید (غیر مفید) یعنی سخن مرحوم شیخ انصاری (ره) در دفاع از صاحب فصول مفید واقع نمی شود.

نظر استاد : نتیجه اینکه موضوع علم اصول موضوع مسائل است و کلی است لازم نیست اسم بیان شود و کسانی که با اسم و ادله اربعه گفتند که این طور نیست که خیلی از مباحث مثل ظن مطلق و ظن انسدادی را بیان کردیم.

توجیه مرحوم شیخ انصاری (ره) را مرحوم آخوند خراسانی (ره) قبول ندارد و برای این دلیل دارد که بحث گسترده دارد که اینجا بحث از ثبوت موضوع، یک موقع بحث کانه تامه است و یک موقع کانه ناقصه است

که ان شاءالله در جلسه بعدی توضیح خواهیم داد وبیان خواهیم کرد.

(پایان جلسه هفتم)