درس خارج فقه احمد فرخ‌فال
99/10/20
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: ولاية الفقيه/تعامل با رعیت /جمع بندی تعامل با رعیت
خلاصه جلسه گذشته :
در تعاملات حاکمیت اسلامی با طبقات مختلف امت و رعیت امیرالمومنین علی علیه السلام نکات و اصول و قوانین بسیار مهمی را در نامه 53 بعنوان حکم مالک اشتر برای حاکمیت مصر تبیین فرمودند ، آخرین گروهی که در فرمایشات حضرت از رعیت مطرح شده است اقارب و نزدیکان و خواص و اقوام هستند که به مالک اشتر در مورد تعامل با اقوام و خواص اطراف خود نکات بسیار ارزشمندی را بیان کردند ، حضرت می فرمایند حق را به حقدار بده چه از خواص تو باشد و چه از اقربای تو باشد و یا نباشد این طور نباشد که اگر یک فردی از رعیت دور از تو و زندگی تو است و مرافعه ای دارد با خواص تو و اقوام تو ، تو حق را به خواص و اقوام و نزدیکانت بده ، نباید دوری او موجب محروم ماندن از حق او بشود لذا بسیار حواس خودت را جمع کن که اینها که در اطراف تو هستند در مورد آنهایی که دور هستند از تو حقشان پایمال نشود و مواظبت کن . در نظام کنونی و انقلاب اسلامی هم اگر به فرمایشات رهبری عمل می شد و رهنمودهای ایشان را عمل می کردند اوضاع قطعا از این بهتر بود و وظیفه ما طلاب این است که رهنمود های امامین انقلاب را برای مردم شرح دهند تا مردم از نظام مطالبه کنند نه اینکه شورش و فتنه کنند بلکه منطقی و درست و نقد صحیح کنند .
لذا امیرالمومنین علی علیه السلام به مالک می فرمایند وَأَلْزِمِ الْحَقَّ مَنْ لَزِمَهُ مِنَ الْقَرِيبِ وَالْبَعِيدِ، وَكُنْ فِي ذلِكَ صَابِراً مُحْتَسِباً، وَاقِعاً ذلِكَ مِنْ قَرَابَتِكَ وَخَاصَّتِكَ (خواصّك) حَيْثُ وَقَعَ، وَابْتَغِ عَاقِبَتَهُ بِمَا يَثْقُلُ عَلَيْكَ مِنْهُ، فَإِنَّ مَغَبَّةَ ذلِكَ مَحْمُودَةٌ.[1] حق را به حقدار بده چه دور باشد و چه نزدیک و این صبر می خواهد و کار سختی است ، و من این را قبول دارم این کار سخت است اما هموار ساز عاقبت این کار را به گونه ای که سنگین است گرفتن حق از آن خواص و تحویل به این شخص حق و این خیلی نزد خدا ستایش شده .
وَإِنْ ظَنَّتِ الرَّعِيَّةُ بِكَ حَيْفاً فَأَصْحِرْ لَهُمْ بِعُذْرِكَ، وَاعْدِلْ (واعزل) عَنْكَ ظُنُونَهُمْ بِإِصْحَارِكَ، فَإِنَّ فِي ذلِكَ رِيَاضَةً مِنْكَ لِنَفْسِكَ، وَرِفْقاً بِرَعِيَّتِكَ، وَإِعْذَاراً تَبْلُغُ بِهِ حَاجَتَكَ مِنْ تَقْوِيمِهِمْ عَلَى الْحَقِّ.[2]
توضیح و نظر استاد : و وقتی رعیت تو مشکلاتی دارد و به تو گمان بد می برند با آنها صحبت کن و سخنرانی کن و توضیح بده مشکلات خودت را برای آنها ، و متعادل کن انتظارات آنها را از خودت با بیان مشکلات خود و در این عذرخواهی یک نوع ریاضت و خودسازی است برای تو و نوعی رفاقتی است بین خود و رعیت ، و این عذرخواهی و رفاقت به جایی می رسد که تو می رسی به حاجت خود و حاجت تو این این است که مردم محکم پای حق بایستند و از نظام و حاکمیت اسلامی دفاع می کنند و این اتفاق می افتد .
نکته : تا اینجا گروه های مختلف از قضات و مستمندان و سفلی و مامورین مالیات و عوامل و منشیان و کتاب و ... بیان کردند و تذکراتی و نکاتی را حضرت بیان کردند از این فراز می خواهند بگویند با دشمن چگونه برخورد کن و مطالب بسیار مهم و زیبایی است :
وَلاَ تَدْفَعَنَّ صُلْحاً دَعَاكَ إِلَيْهِ عَدُوُّكَ وَلِلّهِ فِيهِ رِضًى، فَإِنَّ فِي الصُّلْحِ دَعَةً لِجُنُودِكَ، وَرَاحَةً مِنْ هُمُومِكَ، وَأَمْناً لِبِلاَدِكَ، وَلَكِنِ الْحَذَرَ كُلَّ الْحَذَرِ مِنْ عَدُوِّكَ بَعْدَ صُلْحِهِ،[3]
توضیح و نظر استاد :
دشمن شما ممکن است پیشنهاد صلح بدهد به شما و شما استقبال کنید و رد نکنید ولی بررسی کنید و حواستون جمع باشد چون امکان دارد با نزدیک شدن به شما قصد ضربه زدن به شما را داشته باشد و بدان که خداوند راضی است که صلح را رد نکنی چون در صلح با دشمن آسایش لشکر تو هست و لشکر تو نفسی می کشد و آرامشی از دغدغه های جنگ را تو پیدا می کنی و شهرهای تو حفظ می شود ولی مواظب باشی که بعد از صلح بیشتر باید مواظب دشمن باشی چون دشمن چه بسا این صلح خودش را به تو نزدیک می کند تا ضربه خودش را به تو بزند .ادامه بحث ان شاءالله در جلسه بعد .
