درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/تعامل با مردم /تذکرات به شخص حاکم

در تعاملات بین حاکمیت و طبقات مختلف جامعه مباحث مختلفی را امیرالمومنین علی علیه السلام به مالک اشتر تذکر دادند وقتی بنا شد به عنوان حاکم مصر از طرف امیرالمومنین علی علیه السلام به سمت مصر حرکت کند ، در تعامل حاکم اسلامی با طبقات مختلف مطالب ارزشمندی را امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند و یک سری عملکرد هایی را همدر ارتباط با خودت باید اقدام کنی ، برای حقوقی که خدا به تو دارد وقت مناسبی را بگذار و بین خود و خدا مباحث و خواسته های خود را بگویی و تضرع کنی . در ادامه مقداری از متن جلسه گذشته را میگوییم و توضیحی و نکاتی را متذکر می شویم :

وَاجْعَلْ لِنَفْسِكَ فِيَما بَيْنَكَ ... وَإِنْ كَانَتْ كُلُّهَا لِلّهِ إِذَا صَلَحَتْ فِيهَا النِّيَّةُ ، [1] در بین اوقات و ساعات خود وقت مناسبی را انتخاب کن که بینخود و خدای خود حرف های خودت را بگویی ، افض ساعات را به اعتبار روایات سحر گفتند ، (در این قسمت استاد فرخ فال توضیحات ترکیبی کلمه صَلَحَتْ را بیان کردند که توصیه می شود به فایل صوتی مراجعه شود) ، بنابراین این کلمه آمده در کتب چاپی که صَلَحَتْ آمده اشتباه است و صَلُحَتْ درست می باشد ، و در چند خط قبل از این عبارت ثُمَّ أُمُورٌ مِنْ أُمُورِكَ ... بِمَا تَحْرَجُ بِهِ صُدُورُ أَعْوَانِكَ.[2] ، کلمه تَحْرَجُ در کتاب ها اشتباه است و تَحْرُجُ درست می باشد . این دو اشکال اعرابی را در عبارت دقت کنید و توجه کنید .

به طور مستوفی تقرب به خدا پیدا کن و عمل و عبادات خودت را بدون عیب و نقص انجام بده که نه کعیوب شود و نه ناقص شود و در وظایف خود کوتاهی نکن و در نماز خود سعی کن نه طولانی بخوانی و نه ضایع کن نماز را

. وَقَدْ سَأَلْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وآله وسلم حِينَ وَجَّهَنِي إِلَى الْيمَنِ كَيْفَ أُصَلِّي بِهِمْ؟ فَقَالَ: صَلِّ بِهِمْ كَصَلاَةِ أَضْعَفِهِمْ، وَكُنْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيماً . [3]

توضیح و نظر استاد : وقتی پیامبر من را به یمن می خواستند بفرستند سوال کردم چطور امام جماعت شومو نماز بخوانم پیامبر فرمودند طوری نماز بخوان که مراعات اضعف مومنین بشود و با رحمت و محبت و لطف با مردم تعامل کنی .

وَأمَّا بَعْدُ، فَلاَ تُطَوِّلَنَّ احْتِجَابَكَ عَنْ رَعِيَّتِكَ، فَإِنَّ احْتِجَابَ الْوُلاَةِ عَنِ الرَّعِيَّةِ شُعْبَةٌ مِنَ الضِّيقِ، وَقِلَّةُ عِلْم بِالاْمُورِ; وَالاْحْتِجَابُ مِنْهُمْ يَقْطَعُ عَنْهُمْ عِلْمَ مَا احْتَجَبُوا دُونَهُ فَيَصْغُرُ عِنْدَهُمُ الْكَبِيرُ، وَيَعْظُمُ الصَّغِيرُ، وَيَقْبُحُ الْحَسَنُ، وَيَحْسُنُ الْقَبِيحُ، وَيُشَابُ الْحَقُّ بِالْبَاطِلِ. وَإِنَّمَا الْوَالِي بَشَرٌ لاَ يَعْرِفُ مَا تَوَارَى عَنْهُ النَّاسُ بِهِ مِنَ الاْمُورِ، وَلَيْسَتْ عَلَى الْحَقِّ سِمَاتٌ تُعْرَفُ بِهَا ضُرُوبُ الصِّدْقِ مِنَ الْكَذِبِ، [4]

توضیح و نظر استاد : غیبت خودت را با مردم طولانی نکن و با مردم مرتب باید دیدار داشته باشی و آنها تو را ببینند و اینکه فکر کنی مخفی باشی از مردم این تنگ نظری است و موجب می شود از امور مردم غافل بشوی و مخفی شدن اینها قطع می کند از حاکمین دانش آن چه را که مخفی کرده اند نزد او ، در این صورت نمی دانی در بین مردم و سختی های آنها را نمی بینی و کوچک نشان داده می شود مسائل بزرگ جامعه و مردم و مسائل کوچک را که اهمیت ندارد بزرگ نشان می دهند و مطابق با واقعیت این حاکم نمی تواند تصمیم بگیرد و چیزهای خوب را قبیح و قبیح را خوب نشان می دهند و باطل لباس حق می پوشد . و تو یک بشر هستی و نمی توانی تشخیص بدهی آن چه که پوشیده می شود از امور برای تو و تو قید نداری از این مصالب و امور مردم و این طور نیست که صدق و کذب را بشناسی و تشخیص بدهی باید به میان مردم بروی تا بفهمی و به اطرافیان خود نگاه نکن .