درس خارج فقه احمد فرخ‌فال
99/09/11
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: ولاية الفقيه/الحكم الولائي /اصلاح طبقات مختلف جامعه
خلاصه جلسه گذشته :در بحث تعاملات حاکمیت اسلامی و ولایت با تمسک به حکم جامع و مفصل امیرالمومنین علی علیه السلام به مالک اشتر در کم رانی بر مصر تا اینجا رسیدیم که حضرت فرمودند که جامعه و رعیت دارای طبقات مختلفی است که هر طبقه ای در ارتباط با طبقات دیگر توانایی انجام وظایف را دارند و اگر این طبقات جامعه همچون حلقه های یک زنجیر در زنجیره نظام و جامعه بر وظایف خودشان استوار نباشند همچون حلقه مفقوده می توانند آن وحدت و انسجام نظام را از بین ببرند ، انسجام نظام به صورت حلقه های مرتبط با هم زنجیره های دایره کامل و جامع یک نظام را تشکیل می دهد ، حضرت فرمودند که طبقه ضعیف و طبقه ای که از ضعفای جامعه هستند اینها سهمی را از نظام حق مطالبه دارند که اگر سهمی را که خداوند متعال برای آنها قرار داده به آنها داده نشود این حلقه اتصال مفقوده و منحله و ناکارآمد و نقطه سیاه جامعه و نظام می شود و ایجاد توطئه می تواند بکند ، گاهی کفر جامعه را بدنبال خواهد آورد ، طبقه بعدی جامعه را حضرت فرمودند جنود و نظامیان جامعه هستند و حقشان و حقوقشان از نظام داده نشود اینها جنود و سربازان و زینت حاکم و مردم هستند و قدرت دین هستند اینها را در جلسه قبل بیان کردیم .
ثُمَّ لَا قِوَامَ لِهَذَيْنِ الصِّنْفَيْنِ إِلَّا بِالصِّنْفِ الثَّالِثِ مِنَ الْقُضَاةِ وَ الْعُمَّالِ وَ الْكُتَّابِ لِمَا يُحْكِمُونَ مِنَ الْمَعَاقِدِ وَ يَجْمَعُونَ مِنَ الْمَنَافِعِ وَ يُؤْتَمَنُونَ عَلَيْهِ مِنْ خَوَاصِّ الْأُمُورِ وَ عَوَامِّهَا [1]
توضیح استاد : حضرت به مالک فرمودند که قوام و استحکام و استواری طبقه مستمند و طبقه ضعیف جامعه و استواری و مقاومت جنود و نظامیان یک نظام اسلامی میسور نمی شوند مگر به صنف سوم که قضات و عوامل و نویسندگان هستند ، اگر قضات و عوامل و نویسندگان خائن باشند دیگر قوامی برای طبقه مستمند ومستضعف نیست ، اگر این قضات و عوامل و نویسندگان درست عمل نکنند حق این طبقه مستضعف را می گیرند و به غنی میدهند ، اینها قرار دادها و معاملات را باید درست بنویسند درست عمل نکنند و آن چه که به سود مسلمانان است درست گزارش نکنند و در کارهای عمومی و خصوصی درست عمل نکنند و اگر چنین چیزی شد و این قاضی و عوامل و نویسندگان باید درست تنظیم کنند عقود را و منافع را درست تجمیع کنند و موارد قابل اعتماد را تجمیع کنند .
وَ لَا قِوَامَ لَهُمْ جَمِيعاً إِلَّا بِالتُّجَّارِ وَ ذَوِي الصِّنَاعَاتِ فِيمَا يَجْتَمِعُونَ عَلَيْهِ مِنْ مَرَافِقِهِمْ وَ يُقِيمُونَهُ مِنْ أَسْوَاقِهِمْ وَ يَكْفُونَهُمْ مِنَ التَّرَفُّقِ بِأَيْدِيهِمْ [مِمَّا] مَا لَا يَبْلُغُهُ رِفْقُ غَيْرِهِمْ [2]
توضیح استاد : تجار و تولید گران و صنعت گران در قوام همه ای اینها تاثیر گذار هستند ، انگار امیرالمومنین علی علیه السلام دارند امروز این سخنان را می فرمایند ، مسئولان نظام اگر تجار و مراکز تولیدی را نظارت نکنید و در مسیر صحیح قرار ندهید همه ای جامعه و نظامیان و قضات و عوامل و رسانه همه نابود خواهند شد و چیزی از نظام باقی نخواهند ماند و از بین می روند ، آنجایی که مراکز تولیدی و تجار باید مرافق و وسایل زندگی مردم را تجمیع کنند ودر اختیارشان بگذارند و باید قوام به بازار مسلمین بدهند نه با جنس خارجی بلکه با جنس داخلی ، و کاری نکنند که بازار نظام اسلامی را از بین ببرند ، و این تجار و مراکز تولیدی باید بیایند و بازار را به دست این مردم با کفایت کنند ، دست اجانب نمی تواند این کار را انجام دهد و ساخت و ساز کشور و اقتصاد کشور را راه اندازی کند . غیر این مردم و غیر این نظامیان و قاضی و عوامل سالم ما کسی به کار شما نمی رسد .
ثُمَّ الطَّبَقَةُ السُّفْلَى مِنْ أَهْلِ الْحَاجَةِ وَ الْمَسْكَنَةِ الَّذِينَ يَحِقُّ رِفْدُهُمْ وَ مَعُونَتُهُمْ وَ فِي اللَّهِ لِكُلٍّ سَعَةٌ وَ لِكُلٍّ عَلَى الْوَالِي حَقٌّ بِقَدْرِ مَا يُصْلِحُهُ وَ لَيْسَ يَخْرُجُ الْوَالِي مِنْ حَقِيقَةِ مَا أَلْزَمَهُ اللَّهُ [تَعَالَى] مِنْ ذَلِكَ إِلَّا بِالاهْتِمَامِ وَ الِاسْتِعَانَةِ بِاللَّهِ وَ تَوْطِينِ نَفْسِهِ عَلَى لُزُومِ الْحَقِّ وَ الصَّبْرِ عَلَيْهِ فِيمَا خَفَّ عَلَيْهِ أَوْ ثَقُلَ
توضیح استاد : این طبقه ضعیف که اهل حاجت و نیاز هستند به اینها باید بخشش کنی ، تمام این طبقات جامعه یک گشایشی در امورشان باشد که والی و حاکم باید اصلاح کند کار طبقات بین مستمندان و نظامیان و قایان و عوامل و رسانه را درست تدبیر و هدایت کند و حاکم اسلامی حق این را باید ادا کند که هر طبقه را به اندازه خودش امور را اصلاح کند ، بقیه مطالب برای جلسه بعد ان شاءالله .
