درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/حدود ولاية الفقيه /حصن بودن فقیه

در مورد روایت جلسه گذشته که بیان کردیم امام خمینی (ره) می فرمایند که جمله فیعلمونها امتی را دارد و بعضی این را ندارد. چون دلالتش داخلش نیست سند را می پذیرد ولی نمی گوید این سند صحیح است.

در خطبه حمام 25 صفت از صفات مومن بیان شده است که برای هر صفت 4 یا 5 آیه ذکر شده است.

سند ممکن است درست نباشد ولی قبول است و مقبول عندی این جمله و حرف امام خمینی (ره) است.

نظر مرحوم طوسی: روایت تا ابن محبوب مشکل ندارد و ثقه است، مرحوم حلی می گوید ثقه عینی است منظور نشان شده بوده است و حتی ثقه مولا بیان شده است یعنی مقرب درگاه بوده است.

این روایت خوبی است و استدلال در این روایت این است: إِذَا مَاتَ الْمُؤْمِنُ بَكَتْ عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ وَ بِقَاعُ الْأَرْضِ‌الَّتِي كَانَ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَيْهَا وَ أَبْوَابُ السَّمَاءِ الَّتِي كَانَ يُصْعَدُ فِيهَا بِأَعْمَالِهِ وَ ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا شَيْ‌ءٌ لِأَنَّ الْمُؤْمِنِينَ الْفُقَهَاءَ حُصُونُ الْإِسْلَامِ كَحِصْنِ سُورِ الْمَدِينَةِ لَهَا

بحث در این آخر روایت است که می فرماید ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا شَيْ‌ءٌ. صدر روایت گفته مَاتَ الْمُؤْمِنُ در ذیل روایت گفته الْمُؤْمِنِينَ الْفُقَهَاءَ و همین مورد بحث ما است.

امام خمینی (ره) و دیگران از فقها گفته اند که مومن فقیه حصن است در صورتی که در راس حکومت اسلامی باشد و این را خود امیرالمومنین علی علیه السلام در نهج البلاغه بیان فرمودند...َ لَا يَرْتَقِي إِلَيْهِ الطَّيْرُ فَسَدَلْتُ دُونَهَا ثَوْباً وَ طَوَيْتُ عَنْهَا كَشْحاً وَ طَفِقْتُ أَرْتَئِيُ مَا بَيْنَ أَنْ أَصُولَ بِيَدٍ جَذَّاءَ أَوْ أَصْبِرَ عَلَى طَخْيَةٍ عَمْيَاءَ يَشِيبُ فِيهَا الصَّغِيرُ وَ يَهْرَمُ فِيهَا الْكَبِيرُ وَ يَكْدَحُ فِيهَا مُؤْمِنٌ حَتَّى يَلْقَى اللَّهَ رَبَّهُ فَرَأَيْتُ أَنَّ الصَّبْرَ عَلَى هَاتَا أَحْجَى فَصَبَرْتُ وَ فِي الْعَيْنِ قَذًى وَ فِي الْحَلْقِ‌ شَجًا أَرَى تُرَاثِي نَهْباً حَتَّى إِذَا مَضَى الْأَوَّلُ لِسَبِيلِهِ عَقَدَهَا لِأَخِي عَدِيٍّ بَعْدَهُ فَيَا عَجَباً بَيْنَا هُوَ يَسْتَقِيلُهَا فِي حَيَاتِهِ إِذْ عَقَدَهَا لِآخَرَ بَعْدَ وَفَاتِهِ فَصَيَّرَهَا و...‌ [1]

نظر استاد : فقیه حصن است سقف آن نظام و حکومت است و کف آن جامعه و مردم است و این نقش فقیه است چه معصوم باشو و چه غیر معصوم باشد.

روایت از اصول کافی کتاب فضل علم از مرحوم کلینی: الكافي (ط - الإسلامية)؛ جلد ‌1؛ صفحه 46 عَلِيٌّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‌ الْفُقَهَاءُ أُمَنَاءُ الرُّسُلِ‌ مَا لَمْ يَدْخُلُوا فِي الدُّنْيَا قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا دُخُولُهُمْ فِي الدُّنْيَا قَالَ اتِّبَاعُ السُّلْطَانِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ فَاحْذَرُوهُمْ عَلَى دِينِكُمْ [2]

اطلاق سلطان در روایات به سطان جور بیشتر است، فقیه که در "امناءالرسول" است فقیهی که اتباع السطان نکند یا پیروی نکند یا تبعید شود و یا هر چه. یا فقیه با حکومنت مقابله می کند و یا با حکومت همراهی می کند تا به حداقل ها در دین مردم آسیب نرسد و بماند.