درس تفسیر استاد محسن فقیهی

موضوع: تفسیر قرآن کریم/تفسیر سوره بقره /آیه 105

﴿ما يَوَدُّ الَّذينَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ لاَ الْمُشْرِکينَ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْکُمْ مِنْ خَيْرٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ اللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظيمِ﴾[1]

در ﴿ما يَوَدُّ﴾ «ما» نافیه است؛ یعنی اینها هرگز با شما دوست نخواهند شد. اگر خیری به شما نازل شود، این اهل کتاب و مشرکین مانع آن خیر هم می‌شوند. گاهی شما توقع دارید که شخصی با شما دوست شود و به شما محبت کند و گاهی می‌دانید که شخصی به شما محبتی ندارد و می‌خواهید که به شما شر نرساند؛ اهل کتاب و مشرکین هم اینطور هستند؛ یعنی دوستی ندارند و اگر ابراز محبتی هم بکنند، منافقانه است، با شما دشمنی دارند و اگر خیری به شما برسد ناراحت می‌شوند و نسبت به شما حسادت دارند.

گاهی بعضی افراد هستند که نسبت به خیرهای بزرگ حسادت می‌کنند و نمی‌توانند ببینند که خیر بزرگی به شخصی رسیده مثلا به مقام بالایی دست یافته، بعضی افراد هم آنقدر تنگ نظر هستند که نمی‌توانند کوچک‌ترین خیر به افراد مؤمن را هم تحمل کنند. حال اگر این مطلب را در وجود خودمان هم بررسی کنیم، ممکن است ما هم حسادت داشته باشیم، وقتی شخصی رأی می‌آورد ببینیم چه حالی داریم؟ حاضر است هر نوع دروغ و خلاف شرعی انجام دهد تا رقیبش را از میدان خارج کند. گاهی حسادت‌ها درجه بالایی پیدا می‌کند؛ خداوند متعال می‌فرماید: ﴿ما يَوَدُّ الَّذينَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ لاَ الْمُشْرِکينَ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْکُمْ مِنْ خَيْرٍ مِنْ رَبِّکُمْ﴾ تنوین خیرٍ تقلیل است؛ یعنی کوچکترین و کمترین خیری به شما برسد، ناراحت می‌شوند و شروع می‌کنند علیه شما فعالیت و تبلیغ کردن، خیر کوچک هم تحمل نمی‌کنند. این روحیه اهل کتاب و مشرکین است ولی شما توجه داشته باشید که به خدا ایمان داشته باشید و بدانید که خداوند قدرت مطلق است و قوی است و حسادت اینها تأثیری در شما ندارد ﴿وَ اللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظيمِ﴾ رحمت خداوند تابع اراده خداوند است و شامل کسانی می‌شود که خداوند بخواهد. کفار و مشرکین و اهل کتاب دشمنی می‌کنند ولی دشمنی آن‌ها اثری برای ندارد، توکل و توجه به خدا داشته باشید انشاء الله همه خیرات نصیب شما خواهد شد و خیر و رحمت خدا شامل کسانی می‌شود که خدا می‌خواهد. فضل خداوند به قدری بزرگ است که شامل همه بندگان می‌شود، حتی مشرکین و کفار هم از فضل خدا برخوردار هستند، ﴿إِنَّما نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْماً﴾[2] به آنها هم لطف و محبت می‌شود تا گناهانشان زیاد شود.

نکته اول: به مشرکین و اهل کتاب به هیچ عنوان اعتماد نکنید و امید نداشته باشید چراکه اینها به هیچ عنوان با شما دوست نمی‌شوند، ممکن است با شما بنشینند و مذاکره کنند ولی بدانید که با وجود این مذاکرات و صحبت‌ها، هرکجا بتوانند دشمنی خودشان اعمال می‌کنند، شما از اینها توقع دوستی نداشته باشید. دشمنان خودتان را بشناسید و به آنها دل نبندید. یکی از عوامل موفقیت انسان در جامعه این است که دشمن خود را بشناسد، وقتی دشمن را شناختید دقت می‌کنید و توجه دارید که به شما ضربه نزند. دشمن نقاط ضعف شما را بزرگ می‌کند و از طریق آن به شما ضربه می‌زند. اگر ظاهرا هم جلوی شما تعظیم می‌کند ولی می‌دانید که دشمن است و می‌دانید در مقابلش چگونه برخورد کنید لذا از دشمنی که شناخته شده است ضربه نمی‌خورید.

نکته دوم: ذهنتان را پاک کنید و به خدا توکل کنید، خیر را از خدا بخواهید، مال، تقوا، علم و هرچه می‌خواهید از خدا بخواهید. آنچه خیر است از خدا بخواهید، همه چیز در اختیار پروردگار است. در مقابل نیز هرچه شر است از طرف شماست، اشتباه می‌کنید، گناه می‌کنید، شر نصیبتان می‌شود، کار انسان خراب می‌شود، آبروی او می‌رود و مشکلات برای او به وجود می‌آید.

نکته سوم: به خدا توکل داشته باشید. دشمنی دشمنان بد است ولی اعتقاد داشته باشید که دشمنی دشمنان هم برای شما اثر ندارد. اگر تکیه‌گاه شما خداوند باشد ممکن است دشمنان کارهایی را انجام دهند ولی در نهایت شما پیروز می‌شوید، اگر به خدا توکل کنید و اعمال و حرکت شما در مسیر الهی باشد. از این آیه استفاده می‌شود که اینها دشمنی دارند ولی همه کاره خداست؛ ﴿وَ اللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ﴾ فکر نکنید دشمنان پیروز می‌شوند، ممکن است علیه شما کارهایی انجام دهند ولی خدا کمک می‌کند و شما موفق می‌شوید و خیر و مرحمت و رحمت در اختیار پروردگار است.

نکته چهارم: فضل و رحمت خداوند شامل حال همه هست، به دنبال این نباشید که کسی را از خیری محروم کنید، حتی با انسان‌هایی که به نظر شما خوب نیستند مبارزه نکنید، ممکن است صفت خوبی داشته باشد که خدا به خاطر آن صفت، به او لطفی داشته، هرچند ممکن است گناهانی را مرتکب شود.

نکته دیگر این است که باید توجه کنید که در این انتخابات به چه کسی رأی دهید. همانطور که گفتیم شرکت در انتخابات وظیفه شرعی و قانونی ماست اما به چه کسی باید رأی داد؟ مقام معظم رهبری می‌فرماید به شخص مؤمن و متدین رأی دهید. ایمان اشخاص را از راه میزان متعبّد بودن به احکام شرعی و رعایت امور شرعی می‌توان تشخیص داد. اگر دیدید که شخص در صحبت‌ها و سخنرانی‌هایش دروغ می‌گوید و تهمت می‌زند و غیبت می‌کند و وعده‌هایی می‌دهد که نمی‌تواند عمل کند، در این صورت بدانید که متدین نیست. اگر شخصی برای نماینده شدن تبلیغات میلیاردی می‌کند، متدین نیست و ایمانش ضعیف است.