درس خارج اصول استاد محسن فقیهی

موضوع: اقسام وضع/ وضع

قول دوم: اکثر علما قائل شده‌اند که این قسم، امکان و وقوع ندارد.

دلیل: هنگام وضع لفظ برای معنا باید تصور شود؛ بدون تصور معنا، وضع لفظ برای آن معنا امکان ندارد. وقتی خاص، تصور شود نمی‌تواند موضوع‌له آن عام باشد چون عام، تصور نشده است و فرض بر تصور خاص است نه عام. اگر گفته شود که عام، تصور شده، در اینجا دیگر وضع، خاص نیست بلکه وضع هم عام است.

اشکال: می‌توان خاص را تصور کرد ولی وضع برای عام باشد. دو مثال برای این قسم می‌زنیم:

مثال اول: هنگامی‌که جسمی را از دور در حال حرکت می‌بینید اما نمی‌دانید که آیا گاو یا شتر یا الاغ یا ... است. با خودتان می‌گویید: من که نمی‌دانم چیست تا نام آن را بگویم، نامی را برای آن وضع می‌کنم تا هرچیزی بود شامل آن شود؛ مثلاً گفته می‌شود «حیوان». تصور شما، معنای خاصی بوده؛ یعنی همین جسّه‌ای که دارد می‌آید اما موضوع‌له عام است زیرا نمی‌دانید که چیست.

مثال دوم: وضع دو گونه است: 1ـ تعیینی؛ 2ـ تعیّنی. وضع تعیینی وضعی بود که واضع، لفظ را برای معنایی بالخصوص وضع می‌کند. وضع تعیّنی وضعی بود که لفظ در معنایی کثرت استعمال پیدا کند مانند لفظ «صلاة» که در ارکان مخصوص، براثر کثرت استعمال، تعیّن پیدا کرده است و دیگر به معنای «دعا» نیست.