درس خارج اصول استاد محسن فقیهی

معنای عبارت «إن مسستَ میّتاً فإغتسل» چیست؟ یعنی؛ اگر میّتی را مسّ کردی، باید غسل مسّ میّت بکنی. آیا مرّة یا تکرار در این عبارت وجود دارد؟ اگر دو تا میّت را مسّ بکند، چطور؟ آیا یک غسل باید بکند یا دو تا غسل؟ اگر ده تا میّت را مسّ بکند، چطور؟ یک غسل باید بکند یا ده تا غسل؟

معنای عبارت «مسّ المیّت سببٌ للإغتسال» چیست؟ مسّ میّت، سبب غسل است. آیا این عبارت با عبارت بالایی فرق می‌کند؟ اگر سبب متعدّد بشود، مسبّب هم متعدّد می‌شود؟ آیا فرمایش شهید صدر در انحلال، که فرموده است هر کسی یک وجوب دارد، اگر یک عالم را احترام کردیم، آن یکی عالم را چطور؟ آیا به او اعتنا نکنی درست است؟ خیر؛ او را هم باید إکرام کرد، عالم‌های دیگر را هم باید إکرام کرد. می‌خواهیم بگوییم این انحلالی که می‌فرمایید در همه جا وجود دارد پس حکم متعدّد می‌شود، این عالم یک وجوب دارد، آن عالم یک وجوب دارد. آیا این مسأله، در همه جا جاری است؟ آیا در «إن مسستَ میّتاً فإغتسل» هم همینطور است یا خیر؟

در «إن مسستَ میّتاً فإغتسل» اینطور نیست، شما اگر ده تا میّت را هم مسّ بکنید، یک غسل بیشتر ندارد. ممکن است اینطور معنا کنیم که هیچ انحلالی در کار نیست و اینچنین نیست که این میّت یک غسل داشته باشد، آن میّت یک غسل داشته باشد و ... می‌خواهیم بگوییم آیا هر جا صیغه أمر دیدیم، می‌توانیم بگوییم انحلالی است؟ آیا این حرف به صورت کلّی درست است؟ خیر؛ درست نیست بعضی جاها درست است و بعضی جاها درست نیست. اشکال ما به شهید صدر این است که فرمایش شما درست است ولی در همه جا کلیّت ندارد، بعضی جاها انحلال وجود دارد و در بعضی جاها وجود ندارد. اگر جاهایی که شرط است و بعد از آن جزا آمده است، ممکن است این حرف کلّی شما درست نباشد. پس این حرف را به عنوان مسأله‌ای قطعی در اینجا بیان نکنید.

آیت الله مکارم (سلّمه الله تعالی) همین مبنای شهید صدر که صیغه أمر با مقدمات حکمت دلالت بر مرّة دارد را قبول کرده است و فرموده است که قدر متیقّن مرّة است و اضافه بر مرّة احتیاج به دلیل دارد.[1] به نظر ما فرمایش آیت الله مکارم بهتر است یعنی باید طبیعت أمر را بجا آورد یعنی یک مرتبه قطعی است و بیشتر از یک مرتبه (تکرار) احتیاج به دلیل دارد. و از آنجایی که آیت الله مکارم به انحلال استدلال نکرده است، اشکال فوق به ایشان وارد نیست. انحلال کلیّت ندارد، چرا که انحلال در بعضی جاها وجود است و در بعضی جاها وجود ندارد.