درس حدیث استاد محسن فقیهی

موضوع: جنود عقل و جهل/ایمان/شکر

خلاصه جلسه گذشته: صحبت در رابطه با شکرگذاری نعمت‌های پروردگار بود. انسان باید شکرگذار نعمت‌های الهی باشد ﴿لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ﴾[1] شما بندگان اگر شکر نعمت به جای آرید بر نعمت شما می‌افزایم و اگر کفران کنید عذاب من بسیار سخت است. عذاب شدید برای کسانی است که کفران نعمت می‌کنند.

ما باید شاکر نعمت‌های الهی باشیم. یکی از چیزهایی که الان مبتلابه ماست مشکلات مادی است که همه گرفتارند، مقروضند و مشکل اجاره‌نشینی دارند. در این وضعیت وظیفه ما چیست؟ با خدا چگونه باید صحبت بکنیم؟ و چگونه رفتار بکنیم؟ وقتی با دوستان خود ملاقات می‌کنیم چه بگوییم؟ آیا فقط گله و ناله بکنیم که این چه وضع و مشکلاتی است؟ و ... چگونه باید برخورد بکنیم؟

نعمت‌هایی که انسان باید شاکر آن‌ها باشد: .

1) نعمت سلامتی:

عن أبي هاشم الجعفري، قال: أصابتني ضيقة شديدة، فصرت إلى أبي الحسن علي بن محمد (عليهما السلام)، فأذن لي، فلما جلست قال: يا أبا هاشم، أي نعم الله عز وجل عليك تريد أن تؤدي شكرها؟ قال أبو هاشم: فوجمت، فلم أدر ما أقول له، فابتدأ (عليه السلام) فقال: رزقك الايمان، فحرم به بدنك على النار، ورزقك العافية فأعانتك على الطاعة، ورزقك القنوع فصانك عن التبذل. يا أبا هاشم، إنما ابتدأتك بهذا، لاني ظننت أنك تريد أن تشكو إلي من فعل بك هذا، وقد أمرت لك بمائة دينار، فخذها. [2]

شخصی نزد امام هادی (علیه السلام) آمد، و شروع کرد به گفتن از مشکلات مادی، فقر و گرفتاری‌ها. امام هادی (علیه السلام) مطالبی فرمودند که به درد ما می‌خورد که به آن مطالب توجه کنیم. حضرت فرمود: آیا خداوند به شما نعمت سلامتی داده است؟ آن شخص گفت: الحمدلله سالم هستم. حضرت فرمود: می‌دانی این نعمت چقدر نعمت بزرگی است؟ خیلی‌ها این سلامت بدن را ندارند، شما الحمدلله دارید.

خودتان و خانواده‌تان اگر سالم هستید این را خیلی قدر بدانید و خیلی شکرگذار این نعمت باشید. خیلی‌ها هستند گرفتار سرطان هستند و هر روز از این بیمارستان به آن بیمارستان مراجعه می‌کنند و هر روز باید هزینه کنند و زندگی‌شان به خاطر مریضی زن یا بچه و یا خودشان تباه شده است. گاهی ما از کنار این نعمت سلامتی می‌گذریم و خیلی بدان توجه نمی‌کنیم در حالیکه خودتان و خانواده‌تان سالم هستند. یکی از رفقای ما بچه‌اش تصادف کرد و چند عمل جراحی کرد. خیلی از مشکلات برای انسان‌ها پیدا می‌شود. وقتی سالم هستید خیلی شکرگذار خداوند متعال باشید. این سلامت نعمت بزرگی است ولی متأسفانه وقتی سالم هستیم این سلامتی را قدر نمی‌دانیم و وقتی مریض شدیم متوجه می‌شویم این سلامتی چه نعمت بزرگی بوده است.

2) نعمت دینداری:

امام هادی (علیه السلام) فرمود: دین شما چیست؟ گفت: شیعه شما هستم. حضرت فرمود: این دینت را چقدر می‌فروشی؟ اگر یک میلیارد به شما بدهند حاضر هستی بت پرست و شیطان پرست بشوی؟ خیلی‌ها بت پرست هستند خیلی‌ها شیطان پرست یا گاو پرست هستند. شما شیعه هستی و پیرو قرآن و ائمه هستی. این بزرگترین نعمت است اگر میلیاردها به شما بدهند و بگویند دینت را بفروش و مثلاً یهودی بشو. هستند کسانی که به خارج می‌روند و به آنجا که می‌رسند برای منافع مادی که پولی یا تابعیتی به آن‌ها بدهند می‌گویند ما مسیحی هستیم و دینشان را عوض می‌کنند. آیا شما حاضر هستی دینت را عوض بکنی؟ این دین و پیرو اهل بیت (علیهم السلام) بودن به نظر شما چقدر ارزش دارد؟ یک میلیون؟ ده میلیون؟ صد میلیون؟ صد میلیارد؟ برای شما چقدر ارزش دارد؟ این نعمت ایمان، اینکه در ایران هستید و مذهب جعفری دارید، خیلی ارزش دارد قدر آن را بدانید و شاکر باشید.

3) قناعت:

شما نمی‌دانید و اصلاً تصور آن را هم نمی‌توانید بکنید که این صفت قناعت چقدر ارزشمند است؟ شما نمی‌دانید خداوند چه نعمتی به شما داده و خودتان خبر ندارید. ولی من می‌شناسم افرادی را که میلیاردها ثروت دارند، ولی در نمازها و قنوت‌هایشان دعا می‌کنند که خدایا به ما پول برسان و رزق ما را زیاد کن. اگر ماشین و ویلای این افراد را ببینید تعجب می‌کنید که اینقدر ثروت دارد ولی دعایش این است که خدایا برسان برای من. این حرص و طمعی که این شخص دارد در این دنیا سیر نمی‌شود. فکر نکنید کسانی که ثروت زیادی دارند خیلی خوشحال هستند، این‌ها همیشه دنبال بیشتر داشتن هستند با اینکه هزاران میلیارد ثروت دارند فکر می‌کنند کم دارند و همیشه برای پول و ثروت جان می‌کَنند. شما با وضع طلبگی زندگی می‌کنی و می‌گویی خدایا اگر شهریه ما صد تومان اضافه بشود چقدر خوب است. ولی این شخص میلیاردها ثروت دارد و دنبال میلیاردهای دیگری است و غصّه می‌خورد و دعا می‌کند و آرزویش این است که ثروت زیادتری پیدا بکند. فکر نکنید این‌ها قانع می‌شوند، این‌ها قانع نمی‌شوند و هر چه پیدا بکنند بیشتر می‌خواهند. این حرص و ولعی که در وجود این‌ها هست این‌ها را بیچاره و بدبخت کرده است. لذا یکی از صفاتی که شما باید شکر آن را بجا بیاورید، صفت قناعت است. یعنی نهایت چیزی که شما می‌خواهید این است که خدایا من یک خانه داشته باشم که زن و بچه‌ام در این خانه محفوظ باشند و یک ماشینی داشته باشم. این نهایت آرزوی من و شماست. اما کسانی که طمع دارند به این چیزها بسنده نمی‌کنند.

امام هادی (علیه السلام) به این شخص فرمود: این صفت قناعتی که تو داری، این خیلی ارزش دارد، قدر این را بدان. و ما نیز باید قدر این را بدانیم. این هم یکی از نعمت‌های پروردگار است که باید مورد توجه باشد.

امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا با آن همه مصیبت‌ها خدا را شکر می‌کند و می‌فرماید: اللَهُمَّ إنِّی أَحْمَدُک عَلَی أَنْ أَکرَمْتَنَا بِالنُّبُوَّه، وَعَلَّمْتَنَا الْقُرْءَانَ؛ وَفَقَّهْتَنَا فِی الدِّینِ.[3] بار پروردگارا! من حقّاً حمد و سپاس تو را بجای می آورم که ما را به نبوّت بزرگوار و مکرّم داشتی!

ما پیامبری داریم که ﴿وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ﴾[4] است. باید شاکر باشیم که پیرو چنین پیامبری هستیم. امام حسین علیه السلام در ادامه می‌فرماید: وَعَلَّمْتَنَا الْقُرْءَانَ و قرآن را به ما تعلیم کردی! خیلی باید شکر بکنید این قرآنی که از آن استفاده می‌کنید. قرآنی که ﴿قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَىٰ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هَٰذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا﴾[5] بگو که اگر جن و انس متّفق شوند که مانند این قرآن کتابی بیاورند هرگز نتوانند مثل آن آورند هر چند همه پشتیبان یکدیگر باشند. شما پیرو چنین قرآنی هستید خیلی باید خداوند را شاکر باشید. حضرت در ادامه می‌فرماید: وَفَقَّهْتَنَا فِی الدِّینِ و در دین، ما را فقیه و دانا نمودی! شکرگذار این باشید که دارید فقیه در دین می‌شوید، در این عالم وجود چند نفر مثل شما وجود دارد؟ شخصیتی هستید، عمرتان را برای علم، تقوا و اجتهاد صرف کرده‌اید. بحمدالله درس خارج می‌خوانید و امتحانات خارج را داده‌اید، طی مراحلی کرده‌اید و قریب الإجتهادید یا مجتهدید، خیلی از شماها مجتهدید. این خیلی مقام بالایی هست. در این عالم بشریت شما ممتازید و این امتیاز را خداوند به شما داده است، قدر بدانید. امام حسین (علیه السلام) در شب عاشورا خدا را شکر می‌کند که فَقَّهْتَنَا فِی الدِّینِ، من مسائل شرعی را بلد هستم و می‌فهمم. من مدارک احکام را متوجه می‌شوم، خداوند را شاکر باشیم، این از میلیاردها ثروت بالاتر است فکر نکنید ثروت ارزشمند است، این فقه آل‌محمد (صلی الله علیه و آله) برای شما خیلی ارزش دارد.

در روایت آمده است: رسولُ اللّه (صلى الله عليه و آله): فَقيهٌ واحِدٌ أشَدُّ على إبليسَ مِن ألفِ عابِدٍ.[6] وجود يك فقيه براى ابليس، گرانتر از هزار عابد است. هزار عابد که دائم مشغول عبادت خدا باشند، شما که مشغول تحصیل هستید و دارید در دین فقیه می‌شوید، ارزشتان از آن هزار عابد بالاتر است. قدر خودتان را بدانید شما خیلی ارزشمند هستید، شما سرباز امام زمان (علیه السلام) هستید، فقیه اهل بیت (علیهم السلام) هستید، باسواد هستید، عالم هستید، احکام خدا را می‌دانید. اینجاست که إِذَا مَاتَ اَلْمُؤْمِنُ اَلْفَقِيهُ ثُلِمَ فِي اَلْإِسْلاَمِ ثُلْمَةٌ لاَ يَسُدُّهَا شَيْءٌ [7] است. چون مؤمن عالمى بميرد، رخنه‌ئى در اسلام افتد كه چيزى آن را نبندد.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: ما عُبِدَ اللّه ُ تعالى بشيءٍ أفضَلَ مِن الفِقهِ في الدِّينِ. [8] خداوند به چيزى برتر از آگاهى دينى عبادت نشده است. شما بالاترین مقام را دارید. یعنی در این عالم شاه و وزیر و رئیس جمهور و هر کسی که باشد و هر مقامی که داشته باشد، مقام شما بالاتر است، فقیه در دین مقامش از همه بالاتر است. چنانچه رسول خدا می‌فرماید: ما عَبَدَ الله بشیء افضل من فقه فی الدین. فقیه شدن در دین از هر مقامی بالاتر است. در روایتی امام کاظم (علیه السلام) می‌فرماید: تَفقَّهُوا في دِينِ اللّه، فإنَّ الفِقهَ مِفتاحُ البَصيرَةِ ، و تَمامُ العِبادَةِ، و السَّببُ إلَى المَنازِلِ الرَّفيعَةِ و الرُّتَبِ الجَليلَةِ في الدِّينِ و الدنيا.[9] در دين خدا فقيه و دانا شويد (دین خدا فقه، اصول، احکام، معرفت و عقاید هست)؛ زيرا فقه كليد بصيرت است و مايه كمال عبادت و وسيله رسيدن به مقامات بلند و مراتب عالى دينى و دنيايى.

مرحوم مقدس اردبیلی می‌خواست از نجف به کربلا برود، نماز خود را جمع می‌خواند، به او گفته شد چرا نمازت را جمع می‌خوانی؟ گفت فقه واجب است و زیارت امام حسین (علیه السلام) مستحب است و من می‌ترسم اینکه کربلا می‌روم آن واجبم کمی تضعیف بشود. این در حالی بود که در راه هم مطالعه می‌کرد.

قدر این فقه و احکام الهی را که دارید فرا می‌گیرید، بدانید که و الرُّتَبِ الجَليلَةِ في الدِّينِ و الدنيا، هم دنیا دارید و هم آخرت. و این لطف پروردگار به شما بزرگواران است. در این عالم وجود، چند نفر مثل شما که شخصیت علمی دارد و باتقواست و مراحل علمی را گذرانده و قریب‌الإجتهاد باشد، وجود دارد؟ ده هزار نفر؟، بیست هزار نفر؟ بدانید که خیلی ارزشمند هستید، قدر خودتان را بدانید، مال دنیا ارزش ندارد. آنچه که ارزش دارد علم است و تقوا که الحمدلله در وجود شما هست و شما در مسیر تکامل علم و تقوا هستید. ما باید خدا را مرتب شاکر باشیم.

و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.