درس حدیث استاد محسن فقیهی

موضوع: جنود عقل و جهل/ ایمان/ نشانه‌های ایمان

خلاصه جلسه گذشته: بحث ما در حدیث درباره نشانه‌های ایمان بود.

ترازوی سنجش ایمان

همان‌گونه که انسان با تب‌سنج میزان حرارت بدن خود را تشخیص می‌دهد، با شاخصی هم می‌تواند میزان ایمان خود را بسنجد. من می‌توانم با محاسبه‌ای بسنجم که ایمانم چه مقدار است. برخی انسان‌ها ازخودمتشکر هستند و گمان می‌کنند مقام بالایی دارند اما اگر این شاخص را داشته باشند، متوجه می‌شوند که ایمانشان چقدر است.

یکی از این معیارها «يغضبَ للّه ِو يرضى للّه»[1] است. اگر لبخند می‌زنید به چه کسانی است؟ آیا این لبخند شما همراه با رضایت خداوند است یا برای هواهای نفسانی است. اگر روز گذشته از کسی عصبانی شدید برای چه بود. اگر علت رضایت‌ها، خشنودی‌ها و ناخشنودی‌های خود را بررسی کنید، می‌توانید میزان ایمان خود را تشخیص دهید که آیا به مرتبه بالایی از ایمان رسیده یا نه.

در جلسه گذشته درباره رضایت از اعمال خود انسان بحث کردیم اما بحث امروز درباره رضایت از اعمال دیگران است؛ یعنی دیگران عملی را انجام می‌دهند و شما از آن رضایت دارید؛ برای شما صلوات می‌فرستند و شما از آن رضایت دارید، به شما احترام و تواضع می‌کنند و شما راضی می‌شوید. درمقابل گاهی رضایت شما برای تمایلات نفسانی نیست بلکه وقتی او انسان خوب و باتقوایی است خوشحال می‌شوید. رفتار، گفتار و کردار دیگران گاهی شما را خوشحال و گاهی ناراحت می‌کند؛ باید محاسبه کنید که چرا از این حرف خوشحال یا ناراحت شدم. اگر خوشحالی یا ناراحتی برای خدا باشد معلوم می‌شود که درجه بالایی از ایمان را دارم اما اگر برای هوای نفسانی است ایمان متزلزل است.

مرحوم امام خمینی (رحمه‌الله) مکرر می‌فرمود: «ریشه مشکلاتی که در جامعه وجود، هوای نفس است». اگر اختلاف شما با کسی برای خدا و حق باشد درست است نه برای هوای نف گروه‌هایی که باعث اختلاف می‌شوند از دین سوء استفاده می‌کنند و کار خود را توجیه می کنند؛ به ظاهر می‌گویند که برای خدا با شما اختلاف داریم اما ته قلبشان را که نگاه کنی، می‌بینی که برای خدا نبوده بلکه برای قدرت، مال، مقام و ... است.

اگر بتوانید مردم را فریب دهید و رفتار خود را برای آن‌ها توجیه کنید اما خودتان به احوال خود آگاه هستید؛ محاسبه کنید ببینید که ایمانتان چقدر است.

رفتار ما در برابر خطای دیگران چگونه است؟ اگر غضب شما در برابر خطای دیگران برای خدا باشد، سعی می‌کنید رفتاری کنید که او اصلاح شود. گاهی اگر فریاد بزنید او بدتر می‌شود و نتیجه معکوس می‌دهد؛ پس باید با محبت رفتار کنید. عصبانیت، دعوا و فریاد شما به ضرر اسلام و جامعه اسلامی است؛ زیرا اصلاح نشد. عصبانیت شما باید برای اصلاح باشد؛ یعنی بتوانید زمینه اصلاح را در فرد به وجود بیاورید. پس فکر نکنید کسی که در مقابل زن بی‌حجابی فریاد می‌زند غضبش برای خدا است بلکه اگر راه اصلاح را تشخیص داد و آن را انجام داد، غضبش برای خدا است. رفتار انسان باید اصلاحی باشد و خطاکار را متنبّه کند نه این‌که بدون توجه به نتیجه، فقط عصبانی شود.