درس خارج فقه استاد محسن فقیهی

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: ﴿وَ لٰا تعٰاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوٰانِ﴾.[1]

سند روایت ضعیف است. امام صادق علیه‌السلام فرمود: اگر کسی نامش در دیوان بنی‌عباس نوشته شود، خداوند در روز قیامت او را به‌صورت خوک، محشور می‌کند.

«ولد سابع» همان بنی‌عباس است؛ امام صادق علیه‌السلام برای حفظ جان شیعیان در تقیه بود؛ لذا عباس را به‌عکس تلفظ نمود (سابع).

اگر کسی نامش در دیوان ظلمه نوشته شود، مصداق اعوان ظلمه خواهد بود.

به‌دنبال ابواب سلطان و حواشی او نباشید؛ هرکس به سلطان و حواشی او نزدیک‌تر باشد از خداوند دورتر است. کسی که سلطان را بر خداوند ترجیح دهد، خداوند ورع را از او بر می‌دارد و حیران می‌شود.

مرحوم شیخ انصاری نیز به این روایت استدلال کرده است.[8]

کسی به سلطان جائر نزدیک نمی‌شود، مگر اینکه از خداوند دور شود و اموالش زیاد نمی‌شود مگر اینکه حسابرسی از او در قامت سخت‌تر می‌شود و تابعینش زیاد نمی‌شود مگر اینکه شیاطینش زیاد می‌شود.

استدلال کرده‌اند که یکی از مصادیق اعوان ظلمه، نزدیک‌شدن به سلطان است.

هرچه تابعین زیادتر شوند شیطان‌ زیاد می‌شود و آن تابعین می‌خواهند او را به انحراف بکشانند.

روایات دیگری که در جلسات گذشته خوانده شد نیز بر حرمت اعوان ظلمه دلالت دارد.

آیت‌الله مکارم سلمه‌الله می‌گوید: «مقتضى القواعد حرمة الإعانة في الظلم أو ما يوجب تقوية شوكتهم أو عدّه من أعوانهم إذا كان سببا لظلمهم أو لدوامه، أمّا إعانتهم في المباحات فلا».[11]

مقتضای قواعدی که ما به‌دست آوردیم این است که اعانه بر اثم و ظلم حرام است، از اعوان ظلمه بودن نیز از محرمات است؛ خواه در مباحات، محرمات یا ظلم باشد.

در سال‌های پیش، بحثی درباره پیشگیری از جرم داشتیم. در آنجا گفتیم که پیشگیری از ظلم، واجب است. در آنجا گفتیم که سه چیز واجب است: رفع المنکر؛ دفع المنکر؛ حسم مادة الفساد.

بی‌حجابی، رشوه، ظلم و ... منکرات موجود در جامعه است. باید با کسی که رشوه می‌گیرد مبارزه کرد. ابتدا شما وظیفه دارید که او را نصیحت کنید تا این کار را نکند (رفع المنکر)، سپس برنامه‌ریزی کنید که نتواند این کار را مرتکب شود (دفع المنکر) و اگر بازهم فایده نداشت باید او را اخراج کرد (دفع ماده فساد).

اگر ریشه‌ای با همه مفاسد برخورد شود، ان‌شاءالله کشور اصلاح می‌شود و مملکت جمهوری اسلامی واقعی می‌شود که باید مقدمه برای ظهور آقا امام زمان عجل‌الله‌تعالی فرجه باشد. نباید از اعوان ظلمه باشیم تا ماده فساد از بین برود. اگر اطراف ظالم کسی نباشد و تنها بماند، نمی‌تواند ظلم کند. اگر به رفع منکر اکتفا شود، مشکلات حل نمی‌شود؛ زیرا برخورد روبنایی است اما اگر ماده فساد از بین برود، مشکلات حل می‌شود.