درس خارج فقه استاد محسن فقیهی

‌

موضوع: کهانت/ اخبار از غیب بدون کهانت/

نکته دوم: اخبار از غیب بدون کهانت

اگر کسی بدون کهانت، خبری از غیب دهد، آیا حرام است؟ مثلا برخی افراد با قرآن یا دیوان حافظ، تفأل می‌زنند و مطالبی را بیان می‌کنند. کسی که فال می‌زند، ادعای ارتباط با جن ندارد بلکه برداشتش از آیات یا اشعار است که گاهی مطابق با واقع است.

آیت‌الله مکارم (سلّمه‌الله) برخی از مصادیق آن را این‌گونه بیان می‌کند: «الأخبار الغائبات أو الحوادث المستقبلية من غير طريق الكهانة من العلوم الإسلامية الغريبة أو التفؤل أو الحدس أو العلوم الرياضية أو ما يسمّى بالكامبيوتر و أمثال ذلك».[1]

به نظر می‌رسد آنچه در آن ادعای ارتباط با غیب وجود داشته باشد، به‌صورت جزمی خبری را می‌دهد و این را پیشه و حرفه خود قرار داده باشد، قدرمتیقّن از حرمت است اما اگر یکی از این شرایط، وجود نداشته باشد، نمی‌توان حکم به حرمت کرد. مثلا به‌ندرت خبری را از غیب بیان می‌کند، دفتر کاری برای این عملش ندارد و مزدی هم نمی‌گیرد. همچنین است اگر خبر را با احتمال بیان می‌کند؛ مثلا می‌گوید: «ممکن است فلان اتفاق بیفتد، صدقه‌ای بدهید تا دفع شود».

یکی از مصادیق این مسأله این است که داده‌هایی را به رایانه بدهند و رایانه پس از تحلیل آن، چیزی را ارائه کند. به‌یقین این مورد اشکالی ندارد؛ زیرا آنچه با علم یا تجربه به دست می‌آید، جایز است و کهانت نیست.

درباره تفأل گفته شده: اگر خبرش جزمی باشد، اشکال دارد اما اگر با احتمال باشد، اشکالی ندارد.

صاحب جواهر (رحمه‌الله) می‌گوید: «لو فرض اتباع بعض الجن لبعض الناس من دون تسبيب منهم، وإخبارهم ببعض الأمور، يمكن أن لا يكون كهانة، وإن أخبر بما أخبره به، مع الاسناد عنه وعدمه معتقدا به أو لا، لظهور الأدلة في غيره، بل قد يقال بعدم حرمة أخذ الأجرة على استعلامه، في أمر من الأمور إلا أن الاحتياط يقتضي خلافه، بل الانصاف عدم خلوه من الإشكال، لإمكان استفادة حرمة مطلق الاخبار بالغيب من هذا الطريق، وأنه من وحي الشياطين إلى أوليائهم زخرف القول غرورا‌.

نعم قد يقال: لا بأس به بالعلوم النبوية، كالجفر ونحوه مما يمنح الله تعالى به أوليائه وأحبائه، مع أنه لا ينبغي لمن منحه الله ذلك ابداؤه وإظهار آثاره عند سواد الناس وضعفائهم الذين قد يدخلهم الشك في النبوة والإمامة من ذلك، ونحوه باعتبار ظهور مثل ما يحكى لهم من المعجز على يد غيرهم، فيجد الشيطان بابا له عليهم من هذه الجهة، ولعله لذا كان الأولياء في غاية الحرص على عدم ظهور شي‌ء من الكرامات لهم، والله هو العالم».[2]

مکن است افراد سالم و اولیاءالله در جامعه باشند که مطالبی را بدانند و بفهمند اما این افراد مأمور هستند که این را مخفی کنند. اگر چشم باطن دارند، نباید اظهار کنند. ممکن است کسی چیزی را از این‌ها ببیند و به دیگران بگوید اما خودشان چیزی نمی‌گویند. اگر بخواهند آنچه می‌دانند را اظهار کنند، ممکن است دین مردم متزلزل شود؛ مثلا مردم گمان کنند که امامان نیز در حد همین افراد بوده‌اند. اولیای الهی مانند مرحوم قاضی در طول تاریخ بوده‌اند که کراماتی داشته‌اند، یا علمایی بوده‌اند که مانند مرحوم بحرالعلوم با امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) ارتباط داشته‌اند اما خودشان اظهار نمی‌کنند. اگر کسی ادعای ارتباط با غیب می‌کند، اشکالی دارد که مثلا می‌خواهد برای خودش مرید جمع کند.

کسی که تفأل به قرآن می‌زند و آنچه می‌گوید را انتساب به خدا و پیامبر می‌دهد تا ولایت و اعتقاد مردم کم نشود. می‌گوید آنچه دارد از توجهات خداوند و ولی‌عصرر (عجل‌الله‌فرجه) است. حکم این شخص مقداری متفاوت است و ممکن است اشکال در مسأله را حل کند.

درباره تعبیر خواب هم همین احتمالات وجود دارد؛ گاهی جزمی و با ادعای ارتباط با غیب است که حرام می‌شود اما اگر با احتمال باشد، اشکالی ندارد.

حادثه تروریستی شیراز

واقعه تلخی در شهر شیراز اتفاق افتاد و باعث شد، عده‌ای بی‌گناه، در بیت ولایت، کشته یا زخمی شوند؛ جایی که مردم برای عبادت به آنجا رفتند. خود آمریکا اعتراف کرده که داعش را او به وجود آورده است. آمریکا داعش را به وجود آورد و در کشورهای مختلفی مانند عراق، افغانستان، سوریه و ... دست به کشتار می‌زند. داعش با کشتاری که انجام می‌دهد، قصد دارد که منافع آمریکا را تضمین کند. آمریکایی که داعش را به وجود آورده و هنوز از آن دفاع می‌کند، برای مردم ما دل نمی‌سوزاند. آیا آمریکا برای دختر جوانی که در ایران فوت کرده، دلش می‌سوزد؟ وقتی همه این‌ها را کنار هم بگذارید، متوجه می‌شوید که اغراض فاسدی دارند؛ بنابراین مردم نباید به اخبار شرق و غرب، توجه کنند بلکه باید روی پای خود بایستند.

آمریکا از داعش در کشورهای مختلف به سود خود و بر ضرر کشورها استفاده می‌کند؛ پس دلش برای ما نسوخته و قصد دارد امنیت را که مهم‌ترین چیز در ایران است از بین ببرد. ایران اقتصاد مناسبی ندارد اگر امنیت هم نداشته باشد چیز مثبتی ندارد. اغتشاشات در نقاط مختلف کشور باعث می‌شود که امنیت دچار اشکال شود. تفاوت اعتراض و اغتشاش هم همین است. ایجاد ناامنی خواسته آمریکا است که بگوید شما قدرت ندارید که امنیت برقرار کنید.

خداوند به همه ما توفیق دهد که بتوانیم راه صحیح را به دست بیاوریم. هر کس کاری کند که با امنیت جامعه منافات داشته باشد، به‌یقین در مسیر شیطان و غرب حرکت می‌کند و عملش باطل است. ازاین‌رو مهم‌ترین چیزی که حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای (حفظه‌الله) بر آن تأکید دارد، مسأله بصیرت و جهاد تبیین است. وظیفه ما است که حقایق را بفهمیم و آن را برای مردم بیان کنیم تا آگاه شوند.

این کشور، زمین بسیاری دارد، پیشنهاد کرده بودیم اگر نمی‌توانید برای مردم خانه بسازید، زمینی در اختیار جوانی که قصد ازدواج دارد قرار بدهید تا خودش کم‌کم خانه‌اش را بسازد. این کار در گذشته انجام نشده و اکنون قصد دارند قدم‌هایی را بردارند.

اعتراض اشکالی ندارد اما ایجاد ناامنی اشکال دارد. آتش زدن اموال عمومی و خصوصی، ناامنی ایجاد می‌کند و حرکت پیشروی کشور دچار اشکال می‌شود.

خداوند به همه ما توفیق دهد که بتوانیم راه حق را تشخیص دهیم و آن را برای مردم بیان کنیم.