موضوع: حقوق انسان از منظر قرآن/حقّ ذاتى انسان بر خدا /حقّ کرامت
• حرمت فحش [1]
و سب [2]
فائدة
۱ - اگرچه بر اساس آیات قرآن و تعلیمات دینی لعن بعضی از اشخاصی جائز بلکه حسنة و لازم شمرده شده است اما باید توجه داشت که اولا لعن نمودن اهانت و جسارت نیست بلکه صرفا دعایی بر علیه افراد است و ثانیا بعضی از افراد به اعتبار عناوین ثانوی و افعال اختیاری استحقاق لعن پیدا می کنند پس جواز لعن آن ها هیچ منافاتی با کرامت اولی آنان ندارد.
۲ - ذاتی بودن حق کرامت بدان معناست که حتی خود شخص نیز اجازه توهین و ذلیل نمودن خویش را نخواهد داشت و اذن جسارت کردن دیگران به او برای دیگران نافذ نمی باشد. همچین دین اسلام نیز هر نوع رفتار یا فعالیتی که منجر به تحقیر یا ذلت انسان شود را نیز ممنوع اعلان نموده است. در تأیید این نکته به چند روایت اشاره می کنیم :
• الشيخ المفيد في الإختصاص ، عن الصادق عليه السلام أنه قال : اخدم أخاك فإن استخدمك فلا و لا كرامة.[3]
• محمد بن يعقوب ، عن عدة من أصحابنا ، عن أحمد بن محمد بن خالد ، عن علي بن حسان ، عمن حدثه ، عن أبي عبدالله عليه‌السلام قال : ما اقبح بالمؤمن ان تكون له رغبة تذله.[4]
• وعن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد بن خالد، عن أبيه، عن محمد بن سنان، عن مفضل بن عمر قال: قال أبو عبد الله (عليه السلام): لا ينبغي للمؤمن أن يذل نفسه، قلت: بما يذل نفسه؟ قال : يدخل فيما يعتذر منه.[5]
• وعن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد، عن عثمان بن عيسى، عن سماعة قال: قال أبو عبد الله (عليه السلام): إن الله عز وجل فوض إلى المؤمن أموره كلها، ولم يفوض إليه أن يذل نفسه، أما تسمع لقول الله عز وجل: ﴿ولله العزة ولرسوله وللمؤمنين﴾ فالمؤمن ينبغي أن يكون عزيزا ولا يكون ذليلا يعزه الله بالايمان والاسلام.[6]
• و عنهم ، عن أحمد ، عن علي بن الحكم ، عن علي بن أبي حمزة ، عن أبي بصير قال : قلت لأَبي عبدالله ( عليه السلام ) : يخرج الرجل مع قوم مياسير وهو أقلّهم شيئاً فيخرج القوم النفقة ولا يقدر هو أن يخرج مثل ما أخرجوا ، فقال : ما أُحبّ أن يذلّ نفسه ، ليخرج مع من هو مثله.[7]
[1] بر اساس روایات جاری نمودن الفاظ رکیک بر زبان و فحاشی حرام است هرچند که مخاطب آن نیز مستحق اهانت باشد. به نظر می رسد مبنای این حکم نیز تحفظ بر کرامت انسانی باشد و گویا بکار بستن چنین الفاظی با شأن و جایگاه انسانی سنخیت ندارد.
[2] اگرچه بر اساس فتوا حرمت سب مربوط به اشخاصی است که توهین به آن ها و ازبین بردن کرامت آنان ممنوع است لکن این مساله نیز اشاره به لزوم کرامت انسانی خواهد داشت. برای نمونه به چند روایت اشاره می شود : وبالإسناد عن ابن محبوب، عن هشام بن سالم، عن أبي بصير، عن أبي جعفر عليه‌السلام قال : إن رجلا من تميم أتى النبي صلى الله عليه وآله وسلم فقال : اوصني، فكان فيما أوصاه أن قال : لا تسبوا الناس فتكسبوا العداوة لهم. وسائل الشیعة جلد ۱۲ صفحه ۲۹۷ رقم ۱۶۳۴۸محمد بن يعقوب، عن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد بن عيسى، عن الحسن بن محبوب، عن عبد الرحمن بن الحجاج، عن أبي الحسن موسى عليه‌السلام في رجلين يتسابان، قال : البادي منهما أظلم، ووزره ووزر صاحبه عليه ما لم يعتذر إلى المظلوم.وسائل الشیعة جلد ۱۲ صفحه ۲۹۷ رقم ۱۶۳۴۷همچنین امیرالمؤمنین علیه السلام هنگامى كه شنيدند عده‌اى از يارانشان در وقت نبرد صفين به اهل شام دشنام مى‌دهند فرمودند: إِنِّي أَكْرَهُ لَكُمْ أَنْ تَكُونُوا سَبَّابِينَ وَ لَكِنَّكُمْ لَوْ وَصَفْتُمْ أَعْمَالَهُمْ وَ ذَكَرْتُمْ حَالَهُمْ كَانَ أَصْوَبَ فِي الْقَوْلِ وَ أَبْلَغَ فِي الْعُذْرِ وَ قُلْتُمْ مَكَانَ سَبِّكُمْ إِيَّاهُمْ اللَّهُمَّ احْقِنْ دِمَاءَنَا وَ دِمَاءَهُمْ وَ أَصْلِحْ ذَاتَ بَيْنِنَا وَ بَيْنِهِمْ وَ اهْدِهِمْ مِنْ ضَلَالَتِهِمْ حَتَّى يَعْرِفَ الْحَقَّ مَنْ جَهِلَهُ وَ يَرْعَوِيَ عَنِ الْغَيِّ وَ الْعُدْوَانِ مَنْ لَهِجَ بِهِ. نهج البلاغة خطبه ۲۰۶ پسند من نيست كه شما دشنام دهنده باشيد، ولى اگر در گفتارتان كردار آنان را وصف كنيد و حالشان را بيان نماييد به گفتار صواب نزديك‌تر و در مرتبه عذر رساتر است. بهتر است به جاى دشنام بگوييد: خداوندا، ما و اينان را از ريخته شدن خونمان حفظ فرما، و بين ما و آنان اصلاح كن، اين قوم را از گمراهى نجات بخش تا آن كه جاهل به حق است آن را بشناسد، و آن كه شيفته گمراهى است از آن باز ايستد.
