درس اصول استاد حمید درایتی
99/09/12
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: المفاهيم/عام و خاص /ادوات عموم
جواب
مرحوم صدر مى فرمايد ال براى جامع تعيّن وضع شده است اعم از تعيّن خارجى و ذهنى و ماهوى (جنسى) ، پس هرچند تنها مصداق تعيّن خارجى آن أعلى مرتبة جمع باشد اما ضرورتى ندارد كه آن را حمل بر تعيّن خارجى نماييم بلكه ممكن است ال براى تعيّن ماهوى و جنسى استعمال شده باشد (إنّ العلماء خيرٌ من عالم واحد) و در اين فرض دلالت بر شمول و استيعاب نخواهد داشت.[1]
اشكال
به نظر مى رسد جواب مرحوم صدر تمام نباشد زيرا هيأت جمع براى واقع جمع و تكثر وضع شده است نه عنوان و جنس جمع پس تعيّن جنسى بودن ال خلاف مرتكز عرفى و محتاج قرينه است، مضافا به اينكه اگر نسبت به مدخول ال دو احتمال تعيّن جنسى و تعيّن خارجى داده شود حقيقتا براى تعيّن استعمال نگرديده است و به مقصود واحد و معين ارشاد نخواهد داشت.
در صورتى كه ال براى تعيّن خارجى جمع باشد مصداق تامى جزء جميع الافراد ندارد زيرا هرچند أقل مراتب جمع (سه) نيز به گونه اى تعيّن دارد اما اين تعيّن بالنسبة كمتر از سه بوده و بالنسبة بيشتر از آن مردد و محتمل مى باشد و تنها مصداق تعيّن تام و حقيقى (من جميع الجهات) أعلى مرتبة جمع خواهد بود كه هيچ ترديدى نسبت به آن وجود ندارد .
به عبارت ديگر هر مفهومى غير از جميع افراد و استيعاب فرض شود، نسبت به افراد جمع (سه و بيشتر) غير معين بوده و قابل تطبيق بر كثيرين است مثلا در جمع چندتا سه تا وجود دارد يا چندتا ده تا وجود دارد و… و تنها مفهومى كه يك مصداق خارجى دارد استيعاب و شمول مى باشد.[2]
