درس اصول استاد حمید درایتی
1400/08/11
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: المطلق و المقيد/حمل مطلق بر مقيد /مختار شهيد صدر
بايد توجه داشت كه اولا تقييد در فرض وجود قيد متّصل اساسا به شكل خروج تخصصى و عدم وجود مقتضى است نه به صورت خروج حكمى و وجود مانع. ثانيا اگر مقصود از مقدمة دوم مقدمات حكمة (عدم بيان قيد) عدم بيان هرآنچه كه بتواند قرينة قرار بگيرد، باشد در تمام صور سابق حمل مطلق بر مقيّد على القاعده خواهد بود و تقييد دليل مطلق نيازمند مؤونة زائدة نمى باشد، اما اگر مقصود از آن عدم بيان خصوص قرينة بر تقييد و به لسان تقييد باشد، حمل مطلق بر مقيّد در بعضى از صورت ها على القاعده (تقييد متّصلى كه جزء جمله مطلق است) و در بعضى از صور نيازمند توسعة تبيين قيد به شكل حكومة (تقييد متّصلى كه به لسان تقييد است) و يا قرينة نوعية (تقييد متصلى كه به لسان مقيّد است) خواهد بود.
• اگر دليل مقيّد منفصل از دليل مطلق باشد :[1]
◦ متنافى نباشند — اخذ به هردو دليل مى شود.
◦ متنافى باشند :
⁃ موارد تنافى :
• قيد ناظر و شارح دليل مطلق و ارشاد به شرطية يا مانعية باشد (أكرم العالم + ليكن ذلك العالم عادلا يا إياك أن تكرمه فاسقا) — تنافى وجود دارد.
• قيد ناظر و شارح دليل مطلق نباشد :
• متخالفين در سلب و ايجاب باشد :
◦ نسبت دو دليل عموم و خصوص مطلق باشد (أكرم العالم - لاتكرم عالم الفاسق) — تنافى وجود دارد.
◦ نسبت دو دليل عموم و خصوص من وجه باشد :
⁃ دليل مطلق شمولى باشد (أكرم العالم - لاتكرم الفاسق) — تنافى وجود دارد.
⁃ دليل مطلق بدلى باشد (أكرم عالماً - لاتكرم الفاسق) :
• اجتماع امر و نهى جائز باشد — تنافى وجود ندارد.
• اجتماع امر و نهى ممتنع باشد — تنافى وجود دارد.
• موافقين در سلب و ايجاب باشد :
◦ هر دو موجبة باشد :
⁃ هردو شمولى باشد (أكرم العالم - أكرم العالم الهاشمى):
• مفهوم وصف معتبر باشد (چه به صورت موجبة كلية و چه به صورت موجبة جزئية) — تنافى وجود دارد.
• مفهوم وصف معتبر نباشد — تنافى وجود ندارد.
⁃ هردو بدلى باشد (أكرم عالماً - أكرم عالماً هاشمياً) :
• احراز وحدت حكم شود — تنافى وجود دارد.
• احراز وحدت حكم نشود (چه احراز تعدد حكم بشود و چه نشود) — تنافى وجود ندارد.
⁃ يكى شمولى و ديگرى بدلى باشد أكرم العالم - أكرم عالماً هاشمياً) :
• احراز وحدت حكم شود — تنافى وجود دارد.
• احراز وحدت حكم نشود (چه احراز تعدد حكم بشود و چه نشود) — تنافى وجود ندارد.
◦ هر دو سالبة باشد :
⁃ هر دو شمولى باشد (لايجب إكرام العالم - لايجب إكرام العالم الهاشمى) — تنافى وجود ندارد.
⁃ هر دو بدلى باشد (لاتكرم عالماً - لاتكرم عالماً هاشمياً) — تنافى وجود ندارد.
⁃ يكى شمولى و ديگرى بدلى باشد (لاتكرم العالم - لاتكرم عالماً هاشمياً) — تنافى وجود ندارد.
