درس خارج فقه استاد حمید درایتی

موضوع: کتاب الدين/حکم دين /حکم دائن غائب

مختار در مسأله

براى مسأله ى فقدان دائن سه صورت مطرح شده بود :

١- مواردى كه دائن مفقود است و اميدى به پيدا شدن او يا وارثش وجود ندارد — به نظر مى رسد دليلى بر صدقه دادن دِين در اين فرض وجود ندارد بلكه روايات صريح در نفى تصدّق مى باشد همچنان كه مستندى نسبت به وجوب مراجعه به حاكم شرع وجود ندارد [1] . بنابراین در اين فرض تفحّص و لو بمقدار سؤال از ديگران و بى تفاوت نبودن نسبت به يافتن دائن با مرور زمان لازم است اما در عين حال با توجه به اينكه دِين حقّ ذمّى است، عزل لازم نيست و مديون مى تواند در تمام اموال خود تصرف نمايد. همچنین با بروز آثار مرگ، وصيت كردن بر تحفّظ آن بدهى و امر به پرداخت آن در صورت پيدا شدن دائن يا ورثه ى او واجب خواهد بود. همچنین با توجه به احتمال وجود ورثه براى دائن مفقود، نوبت به تسليم دِين به امام عليه السلام نيز نمى رسد.[2]

٢- مواردى كه دائن مفقود است اما اميد به پيدا شدن او يا وارثش وجود دارد — به نظر مى رسد در اين فرض نيز تفحّص و جست و جو از دائن لازم است اما در عين حال با توجه به اينكه دِين حقّ ذمّى است، عزل لازم نيست و مديون مى تواند در تمام اموال خود تصرف نمايد. همچنین با بروز آثار مرگ، وصيت كردن بر تحفّظ آن بدهى و امر به پرداخت آن در صورت پيدا شدن دائن يا ورثه ى او واجب خواهد بود.

٣- مواردى كه دائن مفقود است و خانواده اش نيز از او بى اطلاع اند اما وارث او در دسترس است — به نظر مى رسد در اين فرض بر اساس ادله ى نقلى ناظر بر ارث (مقتضى جمع روايات) پس از سپرى شدن چهار سال آن دِين بايد بين ورثه تقسيم شود [3] (اگرچه كه آنان ضامن مى باشند) اما در عين حال تا قبل از گذشت ده سال حقّ انتقال آن به ملك ديگرى را نخواهند داشت[4] . بديهى است كه پس از سپرى شدن ده سال وراث نسبت به آن دِين ضامن نخواهند بود. [5]