موضوع: كتاب الصلاة/صلاة المسافر /حد مسافت به صورت تلفیقی

قول دوم: مسافری که در حد مسافت شرعی و به صورت تلفیقی سفر می کند، لکن رفت و برگشت وی بیش از یک روز یا یک شب یا یک روز و یک شب انجام می شود، هرچند قواطع سفر هم پیش نیاید، بایستی نماز را تمام بخواند.

قائلین به این قول چنین استدلال نموده اند:

اولاً: جعل اولیه شارع وجوب هفده رکعت نماز بر هر مکلفی در یک شبانه روز می باشد، از این اصل خارج می‌شود هر موردی که وجوب تقصیر نسبت به مسافر ثابت باشد، اما در مواردی که وجوب به قصر ثابت نباشد، در اصل اولیه یعنی تمام خواندن نماز باقی خواهد ماند.

در رد این استدلال گوئیم: تمسک به اصل در جایی است که دلیل بر قصر موجود نباشد در حالی که در اثبات قول اول ملاحظه شد که اطلاق نصوصی که قبلاً ذکر شد، دلالت بر وجوب قصر نماز مسافر، اعم از اینکه رفت و برگشت ظرف یک روز یا یک شب انجام پذیرد یا بیش از این مقدار باشد، و ادعای تقیید آن نصوص به وسیله روایت محمدبن مسلم هم پاسخ داده شده و همینطور روایات وارده نسبت به رفتن به عرفات هم رجوع به اصل را مردود می نماید.

ثانیاً: بعضی روایات از قبیل موثقه عمار دلالت بر وجوب تمامیت نماز در فرض مزبور دارد:

موثقه عمار

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَمْرٍو عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَخْرُجُ فِی حَاجَةٍ فَیَسِیرُ خَمْسَةَ فَرَاسِخَ أَوْ سِتَّةَ فَرَاسِخَ فَیَأْتِی قَرْیَةً فَیَنْزِلُ فِیهَا ثُمَّ یَخْرُجُ مِنْهَا فَیَسِیرُ خَمْسَةَ فَرَاسِخَ أُخْرَی أَوْ سِتَّةَ فَرَاسِخَ لَا یَجُوزُ ذَلِکَ ثُمَّ یَنْزِلُ فِی ذَلِکَ الْمَوْضِعِ قَالَ لَا یَکُونُ مُسَافِراً حَتَّی یَسِیرَ مِنْ مَنْزِلِهِ أَوْ قَرْیَتِهِ ثَمَانِیَةَ فَرَاسِخَ فَلْیُتِمِّ الصَّلَاةَ .[1]

ترجمه: (عمار از امام صادق(ع) نقل کرده است است که سوال کردم از آن حضرت راجع به شخصی که برای حاجتی خارج می شود پس پنج فرسخ یا شش فرسخ سیر می‌نماید، پس به قریه ای می رسد، پس نزول می کند در آن، سپس خارج می شود از آن، پس پنج فرسخ دیگر یا شش فرسخ طی می نماید، از این مقدار بیشتر نمی رود سپس در آن محل نزول می کند؟ امام(ع) فرمود: مسافر نخواهد بود تا وقتی که از منزلش یا از قریه اش هشت فرسخ سیر نماید، پس می بایست نماز را تمام بخواند).

قائلین به وجوب تمام خواندن نماز در مورد مفروض گویند: بر حسب عادت چنین شخصی خارج شده است برای حاجتی در کمتر از ده روز و عدم قصد اقامت بنابر این مقتضای اطلاق پاسخ امام «فَلْیُتِمِّ الصَّلَاةَ» لزوم تمام خواندن نماز است، اعم از این که همان روز برگردد یا غیر آن روز، قدر متیقن خروج از این اطلاق حالتی است که بخواهد همان روز بازگردد و طبعاً نمازش کسر می گردد به اقتضای نصوصی که قبلاً ذکر شد پس حالتی که بخواهد غیر همان‌روز بازگردد، مشمول اطلاق «فَلْیُتِمِّ الصَّلَاةَ» می ماند و در نتیجه تکلیف وی تمام خواندن نماز می باشد.

در رد این استدلال گوئیم: نصوصی هم که قبلاً ذکر شد و دلالت بر وجوب قصر نماز می نمود، اطلاق دارند و شامل اعم از حالتی که قصد رجوع همان روز دارد یا حالتی که قصد رجوع در غیر آن روز دارد می ‌شود بنابراین آن نصوص نمی‌توانند موثقه عمار را مقید نمایند به حالتی که قصد رجوع درغیر همان روز داشته باشد.

بدین ترتیب موثقه عمار حمل می شود بر کسی که برای حاجتی خارج شده و از ابتدا قصد هشت فرسخ نداشته است، بلکه متردد در مسافت بوده و در همین حال پنج یا شش فرسخ سِیر نموده است و همین طور از قریه مزبور پنج یا شش فرسخ دیگر طی کرده و متوقف گردیده است، فلذا حکم وی آن است که نماز را تمام بخواند.

حاصل آنکه موثقه عمار، هیچگونه دلالتی بر وجوب تمام خواندن بر فرض مسافت تلفیقی و حالتی که در غیر روز یا شب رفتن باز می گردد نخواهد داشت.