موضوع: كتاب الصلاة/صلاة المسافر /شرائط قصر شدن نماز

لا إشْكالَ فِي وُجُوبِ القَصْرِ عَلَى الْمُسافِرِ مَعَ اجْتِماعِ الشَّرائِطِ الْآتِيَةِ.

ترجمه: (اشکالی در وجوب قصر بر مسافر نیست، در صورت اجتماع شرایطی که در آتیه بیان می شود).

بعضی ادعای اجماع نمودند بلکه از ضروریات مذهب امامیه دانسته‌اند و از اکثر عامه هم وجوب قصر در سفر نقل شده است.

نصوصی که بر وجوب قصر در سفر دلالت دارند:

صحیحه زراره و محمد بن مسلم

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَنَّهُمَا قَالَا قُلْنَا لِأَبِی جَعْفَرٍ(ع) مَا تَقُولُ فِی الصَّلَاةِ فِی السَّفَرِ کَیْفَ هِیَ وَ کَمْ هِیَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَ إِذا ضَرَبْتُمْ فِی الْأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ فَصَارَ التَّقْصِیرُ فِی السَّفَرِ وَاجِباً کَوُجُوبِ التَّمَامِ فِی الْحَضَرِ قَالَا قُلْنَا لَهُ إِنَّمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ وَ لَمْ یَقُلِ افْعَلُوا فَکَیْفَ أَوْجَبَ ذَلِکَ فَقَالَ(ع) أَ وَ لَیْسَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِما أَ لَا تَرَوْنَ أَنَّ الطَّوَافَ بِهِمَا وَاجِبٌ مَفْرُوضٌ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذَکَرَهُ فِی کِتَابِهِ وَ صَنَعَهُ نَبِیُّهُ وَ کَذَلِکَ التَّقْصِیرُ فِی السَّفَرِ شَیْ‌ءٌ صَنَعَهُ النَّبِیُّ(ص) وَ ذَکَرَهُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ الْحَدِیثَ .[1]

ترجمه: (زراره و محمد بن مسلم نقل کرده‌اند که به امام باقر(ع) گفتیم: چه می فرمایید راجع به نماز در سفر چگونه و چه مقدار است؟ پس فرمود: خداوند عزوجل فرموده است: «هرگاه حرکت کردید در زمین بر شما گناه و ایرادی نیست این که نماز را قصر بخوانید» پس قصر خواندن در سفر واجب گردید، همان طور که در حضر تمام خواندن واجب است، گفتند که به امام گفتیم: خداوند عزوجل فرموده است: پس بر شما گناه و ایرادی نیست و نفرمود است که: انجام دهید، پس چگونه واجب فرموده آن را؟ پس فرمود: آیا خداوند نفرمود درباره صفا و مروه پس کسی که حج یا عمره بجا آورد پس گناه و ایرادی بر او نیست، این که سعی صفا و مروه نماید، آیا نمی بینید سعی در آنها واجب است؟ زیرا که خداوند عزوجل آن را درکتابش ذکر نموده و نبی(ص) او انجامش داده است، و هم چنین قصر خواندن نماز در سفر، چیزی است که نبی(ص) آن را انجام داده و خداوند آن را در کتابش ذکر فرموده است).

صحیحه زراره

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ صَلَاةُ الْخَوْفِ وَ صَلَاةُ السَّفَرِ تُقْصَرَانِ جَمِیعاً قَالَ نَعَمْ .[2]

ترجمه: (زراره از امام باقر(ع) نقل کرده است که به آن حضرت گفتم: آیا نماز خوف و نماز سفر هر دو قصر خوانده می‌شوند؟ فرمود: آری).

مرسله صدوق

و قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی فِی السَّفَرِ أَرْبَعاً فَأَنَا إِلَی اللَّهِ مِنْهُ بَرِی‌ءٌ[3]

ترجمه: (و رسول الله(ص) فرمود: کسی که در سفر نماز را چهار رکعت بخواند پس من نزد خداوند از او برائت می جویم).

مرسله صدوق

وَ قَالَ الصَّادِقُ ع الْمُتَمِّمُ فِی السَّفَرِ کَالْمُقَصِّرِ فِی الْحَضَرِ [4]

ترجمه: (و امام صادق(ع) فرمود: کسی که در سفر تمام بخواند، مانند کسی است که در حضر قصر بخواند).

خبر ابان بن تغلب

وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خِیَارُ أُمَّتِی الَّذِینَ إِذَا سَافَرُوا أَفْطَرُوا وَ قَصَرُوا.[5]

ترجمه: (ابان بن تغلب از امام باقر(ع) نقل کرده است که رسول الله(ص) فرمود: بهترین امت من کسانی هستند که هرگاه سفر نمایند افطار می کنند« روزه را» و قصر می خوانند« نماز را»).

خبر سکونی

وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ إِنَّ اللَّهَ أَهْدَی إِلَیَّ وَ إِلَی أُمَّتِی هَدِیَّةً لَمْ یُهْدِهَا إِلَی أَحَدٍ مِنَ الْأُمَمِ کَرَامَةً مِنَ اللَّهِ لَنَا قَالُوا وَ مَا ذَاکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الْإِفْطَارُ فِی السَّفَرِ وَ التَّقْصِیرُ فِی الصَّلَاةِ فَمَنْ لَمْ یَفْعَلْ ذَلِکَ فَقَدْ رَدَّ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ هَدِیَّتَهُ.[6]

ترجمه: (سکونی از امام باقر(ع) از پدرانش از رسول الله(ص) نقل کرده است که فرمود: به تحقیق که خداوند اهداء کرد به من و امّت من هدیه ای را که به هیچ یک از امّت ها هدیه نکرده است، کرامتی از جانب خداوند برای ما، گفتند: آن چیست یا رسول الله؟ فرمود: افطار در سفر و قصر خواندن نماز، پس کسی که چنین انجام ندهند پس هدیه را رد کرده به خداوند عزوجل).

خبر فضل بن شاذان

وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَأْتِی عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ وَ إِنَّمَا قُصِرَتِ الصَّلَاةُ فِی السَّفَرِ لِأَنَّ الصَّلَاةَ الْمَفْرُوضَةَ أَوَّلًا إِنَّمَا هِیَ عَشْرُ رَکَعَاتٍ وَ السَّبْعُ إِنَّمَا زِیدَتْ فِیهَا بَعْدُ فَخَفَّفَ اللَّهُ عَنْهُ تِلْکَ الزِّیَادَةَ لِمَوْضِعِ سَفَرِهِ وَ تَعَبِهِ وَ نَصَبِهِ وَ اشْتِغَالِهِ بِأَمْرِ نَفْسِهِ وَ ظَعْنِهِ وَ إِقَامَتِهِ لِئَلَّا یَشْتَغِلَ عَمَّا لَا بُدَّ لَهُ مِنْهُ مِنْ مَعِیشَتِهِ رَحْمَةً مِنَ اللَّهِ تَعَالَی وَ تَعَطُّفاً عَلَیْهِ إِلَّا صَلَاةَ الْمَغْرِبِ فَإِنَّهَا لَمْ تُقَصَّرْ لِأَنَّهَا صَلَاةٌ مَقْصُورَةٌ فِی الْأَصْلِ.[7]

ترجمه: (فضل بن شاذان از امام رضا(ع) نقل کرده که فرمود: و به تحقیق نماز در سفر قصر شده است، زیرا که نمازِ واجب ابتداً ده رکعت بوده و بعداً هفت رکعت بر آن افزوده شده است، پس خداوند این زیادی را برای مسافر تخفیف نمود، به لحاظ سفر وی و سختی و خستگی و اشتغال به کارش و کوچ و اقامتش، تا مبادا باز ماند از آنچه که در زندگی اش ناگزیر از آن می باشد و به عنوان رحمت و عطوفت نسبت به وی، به جز نماز مغرب پس به تحقیق که آن قصر نمی‌شود از آنجا که در اصل قصر بوده است).

خبر عیسی بن عبدالله الهاشمی

وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خِیَارُکُمُ الَّذِینَ إِذَا سَافَرُوا قَصَرُوا وَ أَفْطَرُوا.[8]

ترجمه: (عیسی بن عبدالله هاشمی از پدرش از جدش از علی بن ابی طالب(ع) نقل کرده است که: رسول الله(ص) فرمود: بهترین شما کسانی هستند که هرگاه مسافرت کنند نماز را قصر می خوانند و روزه را افطار می نمایند).