موضوع: كتاب الصلاة/أحكام الشكوك /داشتن ظن نسبت به فعل

مَسأَله: لَوْ ظَنَّ فِعْلَ الصَّلاه فَالظّاهِرُ اَنَّ حُكْمَهُ وَ حُكْمُ الشَّكِّ فِي التَّفْصيْلِ بَيْنَ كَوْنِهِ فِي الوَقْتِ اَوْ فِيْ خارِجِهِ وَكَذا لَوْ ظَنَّ عَدَمَ فِعْلِها.

ترجمه: (اگر ظن نسبت به فعل صلوه داشته باشد ظاهراً حکم آن، حکم شک است در تفصیل بین اینکه ظن به فعل نماز، داخل وقت یا خارج، حاصل باشد و همینطور اگر ظن به عدم فعل نماز محقق باشد).

شرح: با توجه به اینکه دلیلی بر اعتبار ظن نداریم و به صرف اینکه رجحان به سمت فعل یا رجحان به سمت ترک تحقق یابد از عنوان شک که در مقابل یقین است خارج نمی شود کما اینکه در صحیحه زراره و فضیل که قبلاً ذکر شد از تقابل بین شک و یقین دانسته می‌شود که مراد از شک اعم از شک و ظن می باشد.

مسأله: اِذا شَكَّ فِيْ بَقاءِ الْوَقْتِ وَ عَدَمِهِ يَلْحَقُهُ حُكْمُ الْبَقاءِ

ترجمه: (هرگاه شک کند که آیا وقت باقی است یا نه، حکم بقاء وقت به آن ملحق و جاری است).

شک در بقاء وقت در حالی که می داند نماز نخوانده است لکن نمی داند آیا وقت باقی است که در نتیجه نمازش ادا باشد یا وقت باقی نیست که نمازش قضا باشد در اینجا استصحاب بقاء وقت جاری می‌شود و همین بقاء وقت موضوع می شود برای وجوب اداء نماز.

مسأله: لَوْ شَكَّ فِي اَثْناءِ صَلاةِ الْعَصْرِ فِي اَنَّهُ صَلَّى الظُّهْرَ اَمْ لا فَاِنْ كانَ فِي الْوَقتِ الْمُخْتَصِّ بِالْعَصْرِ بَنی عَلَى الْاِتيانِ بِها وَ اِنْ كانَ فِي الْوَقْتِ الْمُشْتَرَكِ عَدَلَ اِلىَ الظُّهْرِ بَعْدَ البِناءِ عَلى عَدَمِ الْاِتيانِ بِها.

ترجمه: اگر در اثنای نماز عصر شک کرد که آیا نماز ظهر را خوانده یا نه، پس اگر در وقت مختص به عصر است، بایستی بنا بگذارد بر اینکه آن را آورده است و اگر در وقت مشترک بین ظهر و عصر است، بایستی برگردد به نماز ظهر بعد از آنکه بنا می‌گذارد بر اینکه آن را نیاورده است.

شرح: در این مسئله دو صورت فرض شده است:

۱- هرگاه در وقت مختص به عصر در حالی که مشغول نماز است شک کند که آیا نماز ظهر را خوانده یا نه، که مرحوم مصنف اظهار داشتند بایستی بنا بگذارد بر این که ظهر را به جا آورده و نماز عصر را به اتمام برساند.

(البته معلوم است که اگر قطع هم داشت که نماز ظهر را نخوانده است تکلیفش ادامه نماز عصر و اتمام آن بود، زیرا فرض این است که وقت مختص به نماز عصر می باشد تا چه رسد به اینکه شک دارد نماز ظهر را به جا آورده یا نه).

اما این که بایستی بنا را بر انجام نماز ظهر بگذارد از آن جهت است که شک نسبت به انجام نماز وقتی عارض شده که از وقت ظهر خارج گردیده و وارد وقت مخصوص عصر شده است و قضای آن هم واجب نیست زیرا همانطور که قبلا متذکر شدیم علاوه بر تصریح صحیحه زراره و فضیل نسبت به آن، اصاله البرائه هم جاری است چون وجوب قضا به امر جدید است و موضوع آن فوت نماز می باشد که در این فرض، مشکوک و منتفی است.

۲- چنانچه در حالی که در وقت مشترک مشغول نماز عصر است، شک کند که آیا نماز ظهر را خوانده یا نه، بایستی به نماز ظهر عدول نماید زیرا که استصحاب عدم اتیان نماز ظهر جاری است و طبعاً همانند کسی که یقین دارد نماز ظهر را به جا نیاورده می‌بایست به نماز ظهر برگردد.