موضوع: شرایط امام جماعت(البلوغ)/ كتاب الصلاة/ صلاة الجماعة

فصل في شرائط امام الجماعه:

یُشتَرَطُ فیهِ أُمُورٌ: البُلُوغُ و العَقلُ و الإِیمانُ و العِدَالهُ و أن لا یَکونَ ابنَ زِنا و ذُکُورُةُ إذا کان المُومِنُونَ أو بَعضُهُم رِجالاً وَ أن لا یَکُونَ قاعداً للقائمین و لا مُضطَجعاً لِلقاعِدینَ و لا مَن لا یُحسِنُ القَراءَةَ بِعَدَمِ إِخراجِ الحَرفِ عَن مَخرَجِهِ أو إِبدالِهِ بِآخَرٍ أو حَذفِه أو نَحوِ ذلِک حَتی اللَّحنِ فِی الإعرابِ و إِن کانَ لِعَدَمِ اِستِطاعَتِهِ غَیرَ ذلکِ

    1. بلوغ

    2. عقل

    3. ایمان

    4. عدالت

    5. زنازاده نبودن

    6. مرد بودن در صورتی که مامومین یا بعضی از آنها مرد باشند .

    7. برای مامونینی که ایستاده اند نشسته نباشد و برای مامونینی که نشسته اند درازکشیده نباشد.

    8. قرائت او صحیح باشد پس کسی که قرائت او صحیح نیست از قبیل اینکه حرف را از آن مخرج ادا نکند یا آن را به حرف دیگری تبدیل نماید یا حرفی را حذف کند و امثال اینها یا این که اعراب و حرکت آن را غلط بخواند هرچند نتواند غیر آن صورت بخواند یعنی صحیح خواندن برای او ممکن نباشد.

شرح:

شرط اول (بلوغ):

بنابر قول به عدم شرعیت عبادت صبی (غیر بالغ) و اینکه اوامر شرع نسبت به عبادت وی صرفاً جنبه تمرینی و آمادگی داشته باشد مطلب واضح است و شکی در عدم جواز امام جماعت شدن صبی نیست.

اما بنابر قول به شرعیت عبادت صبی (غیر بالغ) و اینکه عبادات و از جمله نماز وی همچون افراد بالغ شرعی و مقبول است مشهور فقها قائل بر شرطیت بلوغ در امام جماعت و عدم جواز اقتدا به غیر بالغ شده اند بلکه بنا بر قول علامه در منتهی (لاخِلافَ فِی اِعتِبارِه)(( خلافی در اعتبار آن نیست)) بعضی هم ادعای اجماع بر آن نموده اند.

قول به خلاف به مرحوم شیخ منسوب است و احیاناً بعضی دیگر که امامت صبی ممیز را جایز دانسته اند.

برخی هم قول شیخ را قوی خوانده‌اند باعین حال جانب احتیاط را قول مشهور ذکر نموده اند:

از جمله مرحوم صاحب حدائق: فَالظَّاهِرُ عِندِي هُوَ قُوَّةُ ما ذَهَبَ اِلَيهِ الشَّيخُ واِن كانَ الاِحتياطُ فيما ذَهَبُوا اِلَيهِ [1]

ترجمه:

ظاهر در نزد من قوی‌بودن نظر شیخ است هرچند احتیاط در جانب نظریه مشهور است.

صاحب مدارک:

فَلاَصَحُّ اعتِبارَ البُلُوغِ مُطلَقاً لِاَصالةِ عَدَمِ سُقُوطِ التَّكليفِ بِالقَراءَةِ بِفِعلِ الصَّبی ولِاَنَّ غَيرَ المُكَلَّفِ لا

يُؤَمَّنُ اِخلالُهُ بِواجِبٍ اَو فِعلِ[2] هِ لِمُحَرَّمٍ فَلا يَتَحَقَقُ الاِمتِثالُ و تُؤَيِّدُه رِوايَةُ اِسحاقِ بن عَمّار عَن الصّادِقِ[3]

ترجمه:

(قول صحیح تر اعتبار بلوغ است مطلقا(میز باشد یا نباشد) زیرا که اصل عدم سقوط تکلیف قرائت است با فعل صبی مضافا بر اینکه در مورد غیر مکلف تامینی نیست که اخلال به واجب نماید یا فعل حرامی مرتکب شود در نتیجه امتثال محقق نشود و روایت اسحاق بن عمار از امام صادق (ع) موید آن است.)

روایات مربوط به اعتبار بلوغ یا عدم آن در امام جماعت:

1-خبر اسحاق بن عمار:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَي عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَي الْخَشَّابِ عَنْ غِيَاثِ بْنِ كَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ عَلِيّاً ع كَانَ يَقُولُ لَا بَأْسَ أَنْ يُؤَذِّنَ الْغُلَامُ قَبْلَ أَنْ يَحْتَلِمَ وَ لَا يَؤُمُّ حَتَّي يَحْتَلِمَ فَإِنْ أَمَّ جَازَتْ صَلَاتُهُ وَ فَسَدَتْ صَلَاةُ مَنْ خَلْفَهُ وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا [4]

ترجمه:

( اسحاق بن عمار از امام صادق (ع) از پدرش امام باقر (ع)نقل کرده است که امام علی (ع) می فرمود اشکالی نیست که پسر بچه نوجوان قبل از آنکه محتلم شود اذان بگوید و امام جماعت نشود تا وقتی که محتلم گردد پس اگر امامت کرد نماز خودش صحیح است و نماز کسانی که به او اقتدا کرده اند فاسد و باطل)

خبر طلحة بن زید:

وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ یُؤَذِّنَ الْغُلَامُ الَّذِی لَمْ یَحْتَلِمْ وَ أَنْ یَؤُمَّ.[5]

ترجمه:

(طلحة بن زید از امام صادق از پدرش امام باقر نقل کرده است که علی علیه السلام فرمودند اشکالی ندارد که پسر بچه نوجوان که هنوز محتلم نشده است اذان بگوید و امام جماعت بشود.)

خبر غیاث بن ابراهیم:

وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِالْغُلَامِ الَّذِی لَمْ یَبْلُغِ الْحُلُمَ أَنْ یَؤُمَّ الْقَوْمَ وَ أَنْ یُؤَذِّنَ.[6]

ترجمه :

غیاث بن ابراهیم از امام صادق (ع) و نقل است که فرمودند اشکال ندارد غلام (پسر بچه نوجوان) که محتلم نشده است امام جماعت شود و اذان بگوید.

موثقه سماعة بن مهران:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: تَجُوزُ صَدَقَةُ الْغُلَامِ وَ عِتْقُهُ وَ یَؤُمُّ النَّاسَ إِذَا کَانَ لَهُ عَشْرُ سِنِینَ.[7]

ترجمه :

(سماعة بن مهران از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمود صدقه دادن غلام (پسربچه‌ای) که بالغ نشده و آزاد کردن بنده توسط وی و امام جماعت شدن او برای مردم جایز می باشد.)