موضوع: صلوة/صلوة آیات /کسوف و خسوف

متن:

إذا عَلِمَ بِالْکُسُوفِ أوِ الْخُسُوفِ وَ أهْمَلَ حَتّی مَضَی الْوَقْتُ عَصی ‌وَ وَجَبَ الْقَضاءُ وَ کَذا إذا عَلِمَ ثمّ نَسیَ وَجَبَ القضاءُ وَ أمّا إذا لَمْ یَعْلَمْ بها حَتّی‌ ‌خَرَجَ الْوَقْتُ الَّذی هُوَ تَمامُ الْانْجِلاءِ فَإنْ کانَ الْقُرْصَ مُحْتَرِقاً وَجَبَ الْقَضاءُ ‌وَ إنْ لَمْ یَحْتَرِقْ کُلُّه لَمْ یَجِبْ.

(هرگاه علم به کسوف و خسوف پیدا کرد و اهمال ورزید تا وقت نماز آیات گذشت عصیان کرده و قضای آن واجب است و همچنین زمانی که علم پیدا کرد و سپس فراموش نمود نماز آیات بخواند واجب است قضاء نماید و امّا چنانچه علم نسبت به آن نداشت تا پایان وقت که عبارت از تمام الانجلاء می باشد پس اگر تمام قرص گرفته است قضای نماز آیات واجب است و اگر بعض آن گرفته واجب نیست.)

1- در مورد کسی که علم به کسوف یا خسوف پیدا می کند و در انجام نماز آیات اهمال می نماید یا فراموشش می شود تا وقت بگذرد.

در اینجا قول مشهور وجوب قضاء نماز آیات است چنانچه در اثر اهمال وقت بگذرد علاوه بر وجوب قضاء عصیان هم کرده است و اگر در اثر فراموشی بجا نیاورده تا وقت بگذرد قضاء واجب می باشد.

دلیل آن هم نصّ می باشد:

صحیحه زراره:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ صَلَّي بِغَيْرِ طَهُورٍ أَوْ نَسِيَ صَلَوَاتٍ لَمْ يُصَلِّهَا أَوْ نَامَ عَنْهَا؟ فَقَالَ يَقْضِيهَا إِذَا ذَكَرَهَا فِي أَيِّ سَاعَةٍ ذَكَرَهَا مِنْ لَيْلٍ أَوْ نَهَارٍ[1] .

(زراره از امام باقر(ع) نقل کرده که از آن حضرت سؤال شد راجع به شخصی که نماز گذارده بدون طهارت یا فراموش کرده نمازهایی را و آنها را نخوانده یا در اثر خواب آنها را بجا نیاورده است؟ پس فرمود آنها را قضاء نماید هرگاه و در هر ساعتی در شب و روز که به یادش آمد.)

2- در مورد کسی که علم به کسوف پیدا نکرده تا وقت گذشته است.

شرح:

آنچه در متن آمده است همان قول مشهور است و نصوصی دالّ بر آن می باشد:

صحیحه فضیل بن یسار و محمد بن مسلم:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَنَّهُمَا قَالَا قُلْنَا لِأَبِي جَعْفَرٍ(ع) أَ تُقْضَي صَلَاةُ الْكُسُوفِ وَ مَنْ إِذَا أَصْبَحَ فَعَلِمَ وَ إِذَا أَمْسَي فَعَلِمَ؟ قَالَ إِنْ كَانَ الْقُرْصَانِ احْتَرَقَا كِلَاهُمَا قَضَيْتَ وَ إِنْ كَانَ إِنَّمَا احْتَرَقَ بَعْضُهُمَا فَلَيْسَ عَلَيْكَ قَضَاؤُهُ[2] .

(فضیل بن یسار و محمد بن مسلم گویند که به امام باقر(ع) گفتیم آیا نماز آیات بایستی قضاء شود و کسی که هنگام صبح علم پیدا می کند و هنگام شب علم پیدا می کند؟ فرمود اگر قرص خورشید و ماه کامل گرفته باشند قضاء می کنی و اگر بعض آنها گرفته باشد قضاء بر تو نیست.)

عبارت من لایحضره الفقیه:

(أَ یَقْضِي صَلَاةَ الْكُسُوفِ مَنْ إِذَا أَصْبَحَ فَعَلِمَ وَ إِذَا أَمْسَي فَعَلِمَ)[3] .

(آیا قضاء کند نماز آیات را کسی که هنگام صبح علم پیدا می کند و هنگام شب علم پیدا می نماید.)

صحیحه زراره و محمد بن مسلم:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) قَالَ إِذَا انْكَسَفَتِ الشَّمْسُ كُلُّهَا وَ احْتَرَقَتْ وَ لَمْ تَعْلَمْ ثُمَّ عَلِمْتَ بَعْدَ ذَلِكَ فَعَلَيْكَ الْقَضَاءُ وَ إِنْ لَمْ تَحْتَرِقْ كُلُّهَا فَلَيْسَ عَلَيْكَ قَضَاءٌ[4] .

(زراره و محمد بن مسلم از امام صادق(ع) نقل کرده اند که فرمود: هرگاه تمام خورشید گرفت و پنهان شد و ندانستی، سپس بعد از آن دانستی پس بر تو هست که قضاء کنی و اگر بعض آن گرفت پس بر تو قضاء نمی باشد.)

روایت حریز:

وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَرِيزٍ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ(ع) إِذَا انْكَسَفَ الْقَمَرُ وَ لَمْ تَعْلَمْ بِهِ حَتَّي أَصْبَحْتَ ثُمَّ بَلَغَكَ فَإِنْ كَانَ احْتَرَقَ كُلُّهُ فَعَلَيْكَ الْقَضَاءُ وَ إِنْ لَمْ يَكُنِ احْتَرَقَ كُلُّهُ فَلَا قَضَاءَ عَلَيْكَ[5] .

(حریز گوید که امام صادق(ع) فرمود هرگاه ماه گرفتگی شد و ندانستی آن را تا صبح پس خبر رسید به تو پس اگر گرفتگی کامل بوده پس بر تو است قضای آن و اگر بعض آن گرفته است قضاء بر تو نمی باشد.)

معلوم است که نماز آیات از مصادیق نماز است زیرا که مشتمل بر رکوع و سجود و سایر آنچه معتبر است در نماز.

مرسله کلینی(فانّه قال):

وَ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَي: إِذَا عَلِمَ بِالْكُسُوفِ وَ نَسِيَ أَنْ يُصَلِّيَ فَعَلَيْهِ الْقَضَاءُ[6] .

(زمانی که علم به کسوف پیدا نمود و فراموش کرد که نماز بخواند پس بایستی که قضاء کند.)

خبر عمّار:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) فِي حَدِيثٍ قَالَ إِنْ لَمْ تَعْلَمْ حَتَّي يَذْهَبَ الْكُسُوفُ ثُمَّ عَلِمْتَ بَعْدَ ذَلِكَ فَلَيْسَ عَلَيْكَ صَلَاةُ الْكُسُوفِ وَ إِنْ أَعْلَمَكَ أَحَدٌ وَ أَنْتَ نَائِمٌ فَعَلِمْتَ ثُمَّ غَلَبَتْكَ عَيْنُكَ فَلَمْ تُصَلِّ فَعَلَيْكَ قَضَاؤُهَا[7] .

(عمّار در حدیثی از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود اگر علم پیدا نکردی تا وقتی که کسوف برطرف شد سپس بعد از آن دانستی پس بر تو نماز کسوف نمی باشد و اگر کسی تو را آگاه کرد در حالی که خواب بودی پس دانستی سپس خواب بر تو غالب شد پس نماز نخواندی پس بر تو است که آن را قضاء کنی.)