موضوع: صلوة/صلوة آیات /تفصیل نماز آیات

متن:

و تفصیلُ ذلک بِأن یُکَبِّرَ لِلْإحْرامِ مُقارِناً لِلنیَّة‌ ‌ثُمَّ یَقْرَأ الْحَمْدَ وَ سُورَةً ثُمَّ یَرْکَعُ ثُمَّ یَرْفَعُ رَأْسَهُ وَ یَقْرَأُ الْحَمْدَ و سُورةً ثُمَّ‌ ‌یَرْکعُ حَتّی یَتمّ خَمْساً فَیَسْجُدُ بَعْدَ الخامِسِ سَجْدَتَیْن ثُمَّ یَقُومُ لِلرَّکْعَةِ الثّانیَة فَیَقْرَءُ الْحَمْد وَ سُورَةً ثُمَّ یَرْکَعُ وَ هکذا إلَی الْعاشِرَة فَیَسْجُدُ بَعْدَهُ سَجْدَتَیْن‌ ‌ثُمَّ یَتَشَهَّدُ وَ یُسَلِّمُ وَ لافَرْقَ بَیْنَ اتِّحادِ السُّورَةِ فِی الجَمیعِ أوْ تَغایِرَُها.

(تفصیل نماز آیات این گونه است که تکبیرة الاحرام را مقارن نیّت می گوید سپس حمد و سوره می خواند پس از آن رکوع نموده و سر بر می دارد و حمد و سوره می خواند سپس رکوع می نماید تا 5 رکوع تمام شود پس بعد از رکوع پنجم دو سجده بجا می آورد سپس می ایستد برای رکعت دوم و حمد و سوره می خواند و به رکوع می رود و همین طور تا رکوع دهم و بعد از آن دو سجده و تشهد و سلام را انجام می دهد و فرقی نیست بین اینکه در تمامی موارد یک سوره واحد را تکرار کند یا در هر مورد سوره ای غیر از آن سوره ای که در موارد دیگر خوانده انتخاب کند.)

هیچ گونه شکّ و خلافی در این ترتیب نماز آیات نیست به دلیل نصّ موجود:

صحیحه رهط:

... عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ رَهْطٍ ... عَنْ كِلَيْهِمَا ... فَتُكَبِّرُ بِافْتِتَاحِ الصَّلَاةِ ثُمَّ تَقْرَأُ أُمَّ الْكِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْكَعُ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَكَ مِنَ الرُّكُوعِ فَتَقْرَأُ أُمَّ الْكِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْكَعُ الثَّانِيَةَ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَكَ مِنَ الرُّكُوعِ فَتَقْرَأُ أُمَّ الْكِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْكَعُ الثَّالِثَةَ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَكَ مِنَ الرُّكُوعِ فَتَقْرَأُ أُمَّ الْكِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْكَعُ الرَّابِعَةَ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَكَ مِنَ الرُّكُوعِ فَتَقْرَأُ أُمَّ الْكِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْكَعُ الْخَامِسَةَ فَإِذَا رَفَعْتَ رَأْسَكَ قُلْتَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ ثُمَّ تَخِرُّ سَاجِداً فَتَسْجُدُ سَجْدَتَيْنِ ثُمَّ تَقُومُ فَتَصْنَعُ مِثْلَ مَا صَنَعْتَ فِي الْأُولَي. قَالَ قُلْتُ وَ إِنْ هُوَ قَرَأَ سُورَةً وَاحِدَةً فِي الْخَمْسِ رَكَعَاتٍ يُفَرِّقُهَا بَيْنَهَا؟ قَالَ أَجْزَأَهُ أُمُّ الْقُرْآنِ فِي أَوَّلِ مَرَّةٍ فَإِنْ قَرَأَ خَمْسَ سُوَرٍ فَمَعَ كُلِّ سُورَةٍ أُمُّ الْكِتَابِ وَ الْقُنُوتُ فِي الرَّكْعَةِ الثَّانِيَةِ قَبْلَ الرُّكُوعِ إِذَا فَرَغْتَ مِنَ الْقِرَاءَةِ ثُمَّ تَقْنُتُ فِي الرَّابِعَةِ مِثْلَ ذَلِكَ ثُمَّ فِي السَّادِسَةِ ثُمَّ فِي الثَّامِنَةِ ثُمَّ فِي الْعَاشِرَةِ[1] .

(پس تکبیر می گویی به افتتاح نماز پس می خوانی سوره حمد و یک سوره را سپس رکوع می روی پس سر از رکوع بر می داری سپس می خوانی سوره حمد و یک سوره را پس رکوع می روی برای بار دوم سپس سر از رکوع بر می داری پس می خوانی سوره حمد و یک سوره را پس رکوع می روی برای بار سوم سپس سر از رکوع بر می داری پس می خوانی سوره حمد و یک سوره را سپس رکوع می روی برای بار چهارم پس سر از رکوع بر می داری سپس سوره حمد و یک سوره می خوانی پس به رکوع می روی برای بار پنجم پس زمانی که سر برداشتی می گویی «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» سپس به سجده می روی و دو سجده بجا می آوری سپس می ایستی و انجام می دهی مثل آنچه در اوّلی انجام دادی. راوی می گوید گفتم و اگر یک سوره را تقسیم کند و هر کدام را در یکی از 5 رکعت بخواند؟ فرمود یک سوره حمد در اوّل بار می خواند پس اگر 5 سوره می خواند پس با هر سوره اُمّ الکتاب را می خواند و قنوت در رکعت دوم قبل از رکوع وقتی از قرائت فارغ شدی سپس قنوت می خوانی در رکعت چهارم مثل آن سپس در رکعت ششم سپس در رکعت هشتم سپس در رکعت دهم.)

در رابطه با ترتیب بجا آوردن نماز آیات نکات ذیل را متذکر می شویم:

1- در هر یک از رکعات دهگانه یک سوره حمد و یک سوره دیگر خوانده شود و در فواصل آنها به رکوع رود و البته فرقی نیست بین اینکه یک سوره را در همه رکعات تکرار کند یا در هر کدام سوره های مختلف انتخاب نماید به دلیل اطلاق صحیحه رهط.

امّا اینکه بعضی از عبارت « فَإِنْ قَرَأَ خَمْسَ سُوَرٍ فَمَعَ كُلِّ سُورَةٍ أُمُّ الْكِتَابِ» پنداشته اند هریک از سوره هایی که در هر رکعت می خواند بایستی مغایر با دیگری باشد و مدعی شده اند که «خمس سور» ظهور در اختیار سوره های مختلف دارد مردود است زیرا مراد از عبارت مزبور تکرار شخص سوره است در قبال تبعیض آن نه تکرار برحسب نوع. بنابراین در هر رکعت یک سوره کامل لازم است اعم از اینکه سوره ها باهم متّحد یا متغایر باشند.

در صحیحه زراره و محمد بن مسلم «همان باب7 حدیث6» عبارتی است که عضد برای این مطلب باشد « كَانَ يَسْتَحِبُّ أَنْ يُقْرَأَ فِيهَا بِالْكَهْفِ وَ الْحِجْرِ» اقتصار بر این دو سوره می تواند دلیل باشد بر عدم اعتبار مغایرت، زیرا اگر در هر دو رکعت همین دو سوره را تکرار نماید عمل به مستحب شده است و اگر مغایرت معتبر بود پنج سوره تعیین می فرمود.

2- در هر رکعت یک سوره حمد خوانده شود و یک سوره را به پنج قسمت تقسیم نموده و پس از پایان حمد یک قسمت از آن را بخواند و به رکوع رود و پس از سربرداشتن از رکوع قسمت دوم سوره را بخواند و به رکوع برود و به همین صورت تا اتمام پنج قسمت ادامه دهد و در رکعت دوم به همین صورت انجام دهد همانگونه که در صحیحه رهط بر آن تصریح شده است.

« قَالَ قُلْتُ وَ إِنْ هُوَ قَرَأَ سُورَةً وَاحِدَةً فِي الْخَمْسِ رَكَعَاتٍ يُفَرِّقُهَا بَيْنَهَا؟ قَالَ أَجْزَأَهُ أُمُّ الْقُرْآنِ فِي أَوَّلِ مَرَّةٍ»

امّا نحوه تقسیم: مصلّی اختیار دارد که به هر صورت بخواهد سوره را تقسیم کند و هریک از قسمت ها را قبل هر رکوع بخواند و با اتمام پنج رکوع سوره تمام شود.

3- هریک از رکعتین را به یکی از دو صورت مزبور بجا آورد به این معنی که فرضاً رکعت اوّل را به ترتیب اوّل و رکعت دوم را به ترتیب دوم یا بالعکس رکعت اوّل را به ترتیب دوم و رکعت دوم را به ترتیب اوّل انجام دهد.

دلیل آن هم صحیحه رهط است که ظهور دارد در اینکه حکم هریک از دو رکعت را بیان فرموده با قطع نظر از رکعت دیگر.

4- در هر رکعت بیش از یک سوره بخواند و در این صورت در هر قیام که سوره تمام می شود و رکوع می رود در قیام بعدی برای شروع سوره جدید لازم است سوره حمد را بخواند امّا در قیام های بعد از رکوع که در ادامه سوره قبلی قسمت دیگر را می خواند لازم نیست سوره حمد را بخواند دلیل آن هم نصّ است.

صحیحه حلبی:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِيِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَاعَبْدِاللَّهِ(ع) عَنْ صَلَاةِ الْكُسُوفِ، كُسُوفِ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ قَالَ عَشْرُ رَكَعَاتٍ وَ أَرْبَعُ سَجَدَاتٍ يَرْكَعُ خَمْساً ثُمَّ يَسْجُدُ فِي الْخَامِسَةِ ثُمَّ يَرْكَعُ خَمْساً ثُمَّ يَسْجُدُ فِي الْعَاشِرَةِ وَ إِنْ شِئْتَ قَرَأْتَ سُورَةً فِي كُلِّ رَكْعَةٍ وَ إِنْ شِئْتَ قَرَأْتَ نِصْفَ سُورَةٍ فِي كُلِّ رَكْعَةٍ فَإِذَا قَرَأْتَ سُورَةً فِي كُلِّ رَكْعَةٍ فَاقْرَأْ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ وَ إِنْ قَرَأْتَ نِصْفَ سُورَةٍ أَجْزَأَكَ أَنْ لَاتَقْرَأَ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ إِلَّا فِي أَوَّلِ رَكْعَةٍ حَتَّي تَسْتَأْنِفَ أُخْرَي وَ لَاتَقُلْ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ فِي رَفْعِ رَأْسِكَ مِنَ الرُّكُوعِ إِلَّا فِي الرَّكْعَةِ الَّتِي تُرِيدُ أَنْ تَسْجُدَ فِيهَا[2] .

(حلبی از امام صادق(ع) سؤال کرد راجع به نماز کسوف، کسوف شمس و قمر؟ در پاسخ فرمود: 10 رکعت و 4 سجده است، 5 رکوع انجام می دهد پس در پنجمی سجده بجا می آورد پس 5 رکوع بجا می آورد سپس در دهمی سجده بجا می آورد و اگر بخواهی در هر رکعت یک سوره می خوانی و اگر بخواهی در هر رکعت نصف سوره می خوانی پس اگر یک سوره در هر رکعت بخوانی پس فاتحة الکتاب را بخوان و چنانچه نصف سوره می خوانی مجزی است برای تو که فاتحة الکتاب را نخوانی مگر در اوّل رکعت تا زمانی که از سر بگیری دیگری را و نبایستی هنگام سربرداشتن از رکوع سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ گویی مگر در رکعتی که می خواهی در آن سجده بروی.)

و همینطور در صحیحه زراره و محمد بن مسلم:

فَقَالَ إِنْ قَرَأْتَ سُورَةً فِي كُلِّ رَكْعَةٍ فَاقْرَأْ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ فَإِنْ نَقَصْتَ مِنَ السُّوَرِ شَيْئاً فَاقْرَأْ مِنْ حَيْثُ نَقَصْتَ وَ لَاتَقْرَأْ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ[3] .

(پس فرمود اگر در هر رکعت یک سوره می خوانی پس فاتحة الکتاب را بخوان پس اگر از سوره ها ناقص می گذاری پس بخوان از همان جا که ناقص گذارده ای و فاتحة الکتاب را نخوان.)