موضوع: صلوة/صلوة آیات /وقت نماز آیات

متن:

وَ أمّا وقْتُها: ففی الکسوفَیْنِ هُوَ مِنْ حینِ الْأخْذِ إلی تَمامِ الْاِنْجِلاءِ عَلَی‌ ‌الْأقْوی فَتَجِبُ الْمُبادَرَةُ إلَیْها بِمَعْنی عَدَمِ التَّأْخیرِ إلی تَمامِ الْاِنْجِلاءِ وَ تَکُونُ‌ ‌أداءَ فی الْوَقْتِ الْمَذکور وَ الْأحْوَطُ عَدَمُ التَأخیرِ ‌عَنِ الشُّرُوعِ فِی الْاِنْجِلاءِ‌ ‌وَ عَدَمِ نِیَّةِ الأداءِ وَ الْقَضاءِ عَلی فَرْضِ التَّأخیرِ. وَ أمّا فی الزَّلْزَلَةِ وَ سائر الْآیات‌ ‌المخوفة فَلا وَقْتَ لَها بل یَجِبُ الْمُبادَرَةُ إلَی الْإتْیانِ بها بِمُجَرَّدِ حُصُولِها وَ إنْ‌ ‌عَصی فَبَعْدَهُ إلی آخِرِ الْعُمْرِ وَ تَکُونُ أداءً مَهْما أتی بِها إلی آخِرِه.

(و امّا وقت نماز آیات پس در خورشید و ماه گرفتگی از لحظه شروع تا انجلاء و باز شدن کامل بنابر اقوی، پس واجب است مبادرت به آنها به معنای عدم تأخیر تا انجلاء کامل و در این مدّت نماز آیات اداء می باشد و احوط آن است که از شروع در انجلاء تأخیر نیندازد و بر فرض تأخیر نیّت اداء و قضاء نکند امّا در زلزله و سایر آیات ترسناک پس وقتی برای آنها نمی باشد بلکه واجب است نسبت به انجام آن مبادرت شود به مجردی که حاصل گردید و اگر عصیان کرد پس بعداً تا آخر عمر بخواند و اداء هست هر زمان انجام دهد تا آخر عمرش.)

شرح:

تردیدی نیست که صلوة کسوفین از فرائض موقّته بین دو حدّ است تقدیم و تأخیر آن از وقت تعیین شده جایز نمی باشد.

در مورد آغاز و شروع وقت کسوف و خسوف نصوصی بر آن دلالت می کند:

صحیحه جمیل بن درّاج:

محمد بن یعقوب عن محمد بن یحیی عن احمد بن محمد عن ابن ابی عُمَیر عن جمیل بن دَرّاج عَنْ ابی عبدالله(ع) قال، قال وَقْتُ صَلاةِ الْکُسُوفِ فِی السّاعَةِ اللّتی تَنْکَسِفُ عِنْدَ طلوع الشُّمْسِ وَ عِنْدَ غُروبِها[1] .

(جمیل بن درّاج گوید امام صادق(ع) فرمود: وقت نماز کسوف از ساعتی است که کسوف واقع می شود چه هنگام طلوع شمس و چه هنگام غروب آن.)

(از طریق مرحوم شیخ هم سند به محمد بن حُمْران و به امام صادق(ع) می رسد که مثل همین روایت را ذکر نموده است.)

صحیحه ابی بصیر:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ انْكَسَفَ الْقَمَرُ وَ أَنَا عِنْدَ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فَوَثَبَ وَ قَالَ إِنَّهُ كَانَ يُقَالُ إِذَا انْكَسَفَ الْقَمَرُ وَ الشَّمْسُ فَافْزَعُوا إِلَي مَسَاجِدِكُمْ[2] .

(ابی بصیر گوید ماه گرفتگی شد در حالی که من نزد امام صادق(ع) بودم در ماه رمضان پس حضرت برخاسته و ایستاد و می فرمود زمانی که ماه و خورشید می گیرد پس پناهنده شوید به مساجدتان.)

امّا در مورد انتهاء وقت نماز آیات دو قول است:

1- هنگامی که شمس یا قمر شروع به انجلاء و باز شدن می نماید.

2- وقت امتداد دارد تا آنگاه که تمام الانجلاء واقع شود و تمام شمس یا قمر باز شود.

قول اوّل را اکثر متأخرین گفته اند و شاید هم مشهور بین آنها باشد.

قول دوم را معظم فقهاء سلف «قدماء» قائل شده اند.

مرحوم صاحب جواهر:

و وَقْتُها فی الکسوف من حینِ ابتدائِه بلاخلافٍ فیه بین العامّة فضلاً عن الخاصة اِلی اِنْتِهاءِ اِنْجِلائِه وِفاقاً لِاَکثر المتأخرین وَ متأخریهِم ... خلافاً لِجُلِّ السَّلَف ... و مع ذلک فَالاَقْوی الْاَوَّلُ.

لِلْاَصْلِ و اِطْلاقِ نّصوص الوجوب بالْکُسُوف و الْفِعل حینَه ضرورَةَ صدقه اِلی تمام الاِنْجِلاء[3] .

(و وقت آن در کسوف از لحظه ابتدای آن است بدون خلاف بین عامّه تا چه رسد به خاصّه تا انتهاء انجلاء و باز شدن کامل آن طبق نظر اکثر متأخرین و متأخر متأخرین ... برخلاف اکثر علماء سلف (متقدّمین) ... و با عین حال اقوی قول اوّل است، به دلیل اصل و اطلاق نصوصی که دلالت بر وجوب نماز دارد در اثر کسوف و انجام آن در حین گرفتگی به دلیل صدق کسوف «به عنوان موضوع برای حکم وجوب نماز» تا پایان انجلاء و باز شدن.)