موضوع: صلوة/نماز آیات /وجوب نماز آیات

متن:

فصلٌ: فی صلوة الْایات.

و هی واجِبَةٌ علی الرِّجالِ و النّساءِ و الخُناثی و سَبَبُها امورٌ:‌

‌«اَلْأوَّلُ وَ الثّانی» کُسوفُ الشَّمْس و خُسوفُ الْقَمَر وَ لَوْ بَعْضُهُما وَ إنْ لَمْ یَحْصُلْ‌ ‌مِنْهُما خَوْفٌ.

(در نماز آیات – و آن واجب است بر مردان و زنان و اشخاص خنثی و سبب آن اموری است:

«اوّل و دوم» خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی هرچند مقداری از آن دو گرفته شده باشد و هرچند از آن دو ترس هم حاصل نشود.)

شرح:

وجوب نماز آیات اجماع فقهاء است.

مضافاً بر نصوص مستفیضه که بر آن دلالت دارند.

وجوب هم مردها و هم زنان را شامل می شود به دلیل قاعده اشتراک تکلیف و اطلاق نصوص و مؤیّد آن روایت علی بن جعفر می باشد.

روایت علی بن جعفر:

عبْدُاللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَي بْنِ جَعْفَرٍ(ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ النِّسَاءِ هَلْ عَلَي مَنْ عَرَفَ مِنْهُنَّ صَلَاةَ النَّافِلَةِ وَ صَلَاةَ اللَّيْلِ وَ الزَّوَالِ وَ الْكُسُوفِ مَا عَلَي الرِّجَالِ قَالَ نَعَمْ[1] .

(علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر(ع) نقل کرده که سؤال کردم از آن حضرت راجع به زنان که آیا کسی از آنها که شناخته است نماز نافله و نماز شب و ظهر و کسوف بر عهده اوست آنچه بر مردان می باشد؟ فرمود: آری.)

راجع به خنثی چنانچه از لحاظ طبیعت ملحق به مرد یا ملحق به زن باشد که طبعاً هر آنچه گفته شد نسبت به خنثی هم جاری است و اگر طبیعت ثالثه داشته باشد مشمول اطلاقات خواهد بود و لذا تکلیف شامل وی هم می باشد.

امّا در مورد کسوف و خسوف از لحاظ لغت گفته اند: کسوف به هردو اطلاق می شود هم خورشید گرفتگی و هم ماه گرفتگی.

اِنْکَسَفَتِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَر.

(خورشید و ماه گرفته یا پوشانده شدند.) البته استعمال آن در شمس بیشتر است.

امّا خسوف مخصوص ماه گرفتگی است. خسف القمر. (ماه گرفته یا پوشانده شد.)

اینکه خسوف و کسوف از اسباب نماز آیات هستند اجماعی است و خلافی در آن نمی باشد.

صاحب مدارک:

اَجْمَعَ علمائِنا کافَّةً عَلی وجُوبِ الصَّلاة بِکُسُوف الشمسِ و خُسُوف القَمرِ[2] .

(اجماع علماء ما تماماً بر وجوب نماز به سبب کسوف شمس و خسوف قمر می باشد.)

صاحب جواهر:

بلاخِلافٍ اَجِدُهُ فیه بَیْنَنا بَلِ الْاِجْماعُ بقسمیه علیه بل المحکیُّ منه مُسْتَفیضٌ اِنْ لَمْ یَکُنْ متواتراً کالنّصوص[3] .

(بدون خلافی که آن را یافته باشم در آن «وجوب صلاة به سبب کسوف شمس و خسوف قمر» بلکه اجماع به هردو قسم «محصّل و منقول» بلکه منقول آن مستفیض است اگر متواتر نباشد همانگونه که نصوص چنین است.

نصوصی که دلالت بر وجوب نماز آیات هنگام کسوف الشمس و خسوف القمر دارند.

صحیحه جمیل بن دَرّاج:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) قَالَ، قَالَ وَقْتُ صَلَاةِ الْكُسُوفِ إِلَي أَنْ قَالَ: وَ هِيَ فَرِيضَةٌ[4] .

(وسائل الشیعه جلد5 باب1 از ابواب صلاة الکسوف و الایات حدیث1)

(جمیل بن درّاج ار امام صادق نقل کرده است که فرمود وقت نماز کسوف ... تا آنجا که فرمود: و آن واجب است.)

صحیحه دوم جمیل بن دَرّاج:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) أَنَّهُ قَالَ: صَلَاةُ الْعِيدَيْنِ فَرِيضَةٌ وَ صَلَاةُ الْكُسُوفِ فَرِيضَةٌ[5] .

(جمیل بن درّاج از امام صادق نقل کرده که فرمود نماز عیدین واجب است و نماز کسوف واجب است.)

روایت فضل بن شاذان:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا(ع) قَالَ إِنَّمَا جُعِلَتْ لِلْكُسُوفِ صَلَاةٌ لِأَنَّهُ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَايُدْرَي أَ لِرَحْمَةٍ ظَهَرَتْ أَمْ لِعَذَابٍ فَأَحَبَّ النَّبِيُّ(ص) أَنْ تَفْزَعَ أُمَّتُهُ إِلَي خَالِقِهَا وَ رَاحِمِهَا عِنْدَ ذَلِكَ لِيَصْرِفَ عَنْهُمْ شَرَّهَا وَ يَقِيَهُمْ مَكْرُوههَا كَمَا صَرَفَ عَنْ قَوْمِ يُونُسَ(ع) حِينَ تَضَرَّعُوا إِلَي اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ[6] .

(وسائل الشیعه جلد5 باب1 از ابواب صلاة الکسوف و الایات حدیث3)

(فضل بن شاذان از حضرت رضا(ع) نقل کرده است که فرمود: بتحقیق برای کسوف صلاة قرار داده شد زیرا که از آیات الهی است و معلوم نیست آیا بجهت رحمت ظاهر شده یا عذاب پس پیامبر(ص) دوست داشت اینکه امّت با خوف و ترس سوی خالقش و راحمش هنگام وقوع آن رو آورد تا شرّ آن از ایشان برگردد و حفظ کند آنها را از ناراحتی هایش همانگونه که برگردانیده شد از قوم یونس زمانی که تضرّع کردند به سوی خدای عزّوجل.)

صحیحه محمد بن حُمْران:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ فِي حَدِيثِ صَلَاةِ الْكُسُوفِ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ(ع) هِيَ فَرِيضَةٌ[7] .

(محمد بن حمران در حدیثی راجع به صلاة کسوف گفته است که امام صادق(ع) فرمود: آن واجب است.)

صحیحه ابی اُسامه:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِالْحَمِيدِ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ عَنْ أَبِي أُسَامَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) فِي حَدِيثٍ قَالَ صَلَاةُ الْكُسُوفِ فَرِيضَةٌ[8] .

(ابواسامه در حدیثی از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود صلاة کسوف واجب است.)