موضوع: صلوة/مبطلات نماز /وجوب جواب سلام

متن:

رَدُّ السَّلام واجب کفائی فلو کان المُسَلَّمُ عَلَیْهم جَماعَةً یَکْفی‌ ‌رَدُّ أحَدِهم وَ لکِنَّ الظاهِرُ عَدَمُ سقوط ‌الاستحبابِ بالنسبَةِ إلَی الباقین بل ‌الأحوطُ رَدُّ کُلّ مَنْ قصِدَ به

وَ لایَسْقُطُ بِرَدِّ من لم یکن داخلاً فی تِلک الْجَماعَةِ‌ ‌أوْ لَمْ یَکُنْ مقصوداً.

(جواب سلام واجب کفایی است پس اگر از بین جماعتی که به آنها سلام داده شده است یک نفر جواب دهد کافی است امّا ظاهراً استحباب ردّ السلام نسبت به مابقی ساقط نمی باشد بلکه احوط ردّ سلام از سوی همه کسانی است که مقصود سلام کننده بوده اند و اگر کسی که داخل آن جماعت نیست یا فردی که مقصود سلام کننده نبوده جواب سلام دهد وجوب ردّ السلام از جماعت مزبور ساقط نمی شود.)

صاحب حدائق:

لاخلافَ فی انَّ الرَّدَّ واجبٌ کفایَة لاعیناً و کذا استحباب الابتداء به کفایة لا عیناً و نقلَ فی التذکرة الاجماعُ علیه و یدلّ علیه من الاخبار مضافاً الی الاجماع ما رواه فی الکافی فی الموثّق عن غیاث بن ابراهیم ...

ثم الظاهر انه انما یسقط رَدّ من کان داخلاً فی المسلَّمُ علیهم فلایَسْقُط بِرَدّ من لم یکن داخلاً فیهم[1] .

(خلافی نیست در اینکه ردّ السلام واجب کفایی است و عینی نیست و همین طور سلام ابتدایی مستحب کفایی است و عینی نیست و در تذکره نقل اجماع بر آن شده است و علاوه بر اجماع از اخبار هم بر آن دلالت دارد آنچه در کافی روایت کرده ضمن موثقه ای از غیاث بن ابراهیم ... ظاهر آن است که وجوب ساقط می شود به ردّ سلام از کسی که داخل جمعی باشد که سلام بر آنها شده است پس ثابت نیست به ردّ سلام از کسی که داخل در آن جمع نباشد.)

موثقه غیاث بن ابراهیم:

و عنه عن احمدَ بنِ محمّد عن محمد بن یحیی عن غیاث بن ابراهیم عن ابی عبدالله(ع) قال اذا سَلَّمَ من القَوْمِ واحِدٌ اَجْزَأ عنهم و اذا رَدَّ واحِدٌ اجزأ عنهم[2] .

(هرگاه از بین جمعی یک نفر سلام کند مجزی از دیگران است و چنانچه یک نفر «از بین مجموعه ای که بر آنها سلام شده» یک نفر جواب دهد مجزی از مابقی است.)

بدین ترتیب احتیاطی را که مرحوم مصنّف نسبت به تمامی کسانی که به آنها سلام شده است، مورد ندارد بلکه با ردّ سلام از سوی یکی از آنها بر دیگران تکلیفی نیست.

متن:

یجبُ جواب سَلامِ قارئ ‌التعزیة و الواعِظِ وَ نَحْوِهما من أهل‌ ‌المنْبَر و یکفی ردّ أحَدِ المستمعین.

(واجب است جواب سلام تعزیه خوان و واعظ و امثال آنها از اهل منبر و کافی است که یکی از مستمعین جواب سلام دهد.)

دلیل آن هم وجوب کفایی است که ابتدائاً بر عموم مستمعین واجب است امّا با ردّ سلام از سوی یکی از آنها تکلیف از دیگران ساقط می شود البته در صورتی که معلوم باشد که سلام کننده قصد تحیّت دارد زیرا ممکن است فرضاً سخنران قصد تحیّت نداشته باشد و منظورش بیانی است که نشانه پایان سخنان وی باشد.

متن:

یستحبّ الرَدُّ بالأحْسَن فی غیر حالِ الصَّلاة بِأن یقولَ فی ‌جواب «سلام علیکم» «سلامٌ علیکم ورحمة اللّه و برکاته» بل یُحْتَملْ ذلک فیها‌ ‌أیضاً وَ إنْ کان الأحوطَ الرَّدُّ بِالْمِثل.

(مستحب است ردّ السلام به بهتر در غیرحال نماز به اینکه در جواب «سلامٌ علیکم» بگوید « سلامٌ علیکم ورحمة اللّه و برکاته».)

شرح:

دلیل آن قوله تعالی: ﴿وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا.﴾[3]

(هرگاه تحیّت به شما گفته شد پس تحیّت گویید به بهتر از آن یا به مثل آن پاسخ دهید.)

و امّا رعایت احتیاط در نماز به این است که ردّ سلام را به مثل سلام اداء نماید. به دلیل اینکه هرچند آیه شریفه نسبت به حال نماز و غیر آن اطلاق دارد امّا با عبارت «مثلَ ما قیلَ لَه» در موثقه سماعه مقیّد می شود بنابراین در حال نماز بایستی احتیاطاً ردّ سلام به مثل سلام اداء گردد.