موضوع: صلوة/مبطلات نماز /جواب سلام

متن:

یَجوزُ رَدُّ سَلامِ التَحیَّةِ فی أثْناءِ الصَّلوة بل یَجِبُ.

(جایز است جواب سلام تحیّت در بین نماز بلکه واجب است.)

شرح:

عامّه جواب سلام بین نماز را مردود شمرده اند هرچند اختلاف دارند در اینکه آیا اگر کسی بین نماز به مصلّی سلام کرد بایستی با اشاره و بدون لفظ جواب داد یا اینکه جواب سلام را به بعد از پایان نماز موکول کرد.

محقّق در معتبر:

و مَنَعَهُ ابوحنیفه نُطقاً و اشارةً و قال الشافعی یَرُدُّ اشارةً بیده اَوْ رأسِه[1] .

(مرحوم محقق در کتاب معتبر: ابوحنیفه ردّ سلام را منع کرده است چه با لفظ یا اشاره و شافعی گفته است ردّ سلام با اشاره به وسیله دست یا سر انجام گیرد.)

در طرف مقابل امامیّه اتفاق نظر دارند در جواز جواب سلام بین نماز و منظور از جواز به معنی الاعم در مقابل منع است نه خصوص اباحه مصطلح.

صاحب جواهر:

بلاخلافٍ اَجِدُ، فی عدَمِ مانعیّة الصّلوة نافِلةً کانت او فریضَةً مِنْ رَدّ السَّلام بَلِ الاجماعُ بقسمَیه علیه ... الظّاهر اَنَّ مَنْ قال بِجواز الرَّدّ بَیانُ شرعیّتِه فی مقابَلَةِ مَنْ اَنْکَرَها مِنَ الْعامَّةِ وَ یَبْقَی الوُجُوبُ معلوماً مِنَ الْقواعِد کَما اعْتَرَفَ بِه غَیْرُ واحِدٍ و لَقَدْ اَجادَ فی المَسالک فی قَوْلِه اِنَّ کُلَّ مَنْ قالَ بِالْجَوازِ قالَ بالوجوب[2] .

(صاحب جواهر: بدون خلافی که یافته باشم در مانع نبودن نماز نافله یا فریضه از جواب سلام بلکه اجماع به هر دو قسم محصّل و منقول بر آن منعقد است ... ظاهراً کسی که رد را جایز دانسته بیان شرعیت آن را در مقابل منکرین از عامّه نموده است و وجوب دانسته می شود از قواعد همانگونه که عده ای نسبت به آن معترف هستند و خوب گفته است در مسالک که هرکس قائل به جواز است قائل به وجوب می باشد.)

صاحب حدائق (شیخ یوسف بن احمد بحرانی):

لاخِلافَ فی وجوب الرَّدّ، فی الصّلوةِ کانَ ام لا[3] .

(خلافی در وجوب ردّ سلام نیست در نماز باشد یا غیرنماز.)

صاحب مدارک (سید محمد بن علی الموسوی العاملی):

رَدُّ السّلامِ واجِبٌ علی الکفایَة فی الصّلوة و غیرها اجماعاً حَکاهُ فی التذکِرَة[4] .

(جواب سلام واجب کفایی است در نماز و غیر آن به اجماع که نقل کرده است آن را در تذکره.)

تذکرة علامّه:

اذا سُلِّمَ علیه و هو فی الصَّلوة وَجَبَ عَلَیْهِ الرَّدُّ لفظاً عِنْدَ عُلَمائنا[5] .

(هرگاه بر کسی سلام شود در حالیکه مشغول نماز است واجب است ردّ سلام آن لفظاً نزد علمای ما.)

مَسالک (شهید):

وَ لایَکْفِی الْاِشارَةُ عَنِ الرَّدِّ عِنْدَنا[6] .

(کافی نیست اشاره در جواب سلام نزد ما.)

از جمله نصوصی که تصریح بر وجوب ردّ سلام در بین نماز دارند.

صحیحه محمد بن مسلم:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَي أَبِي جَعْفَرٍ(ع) وَ هُوَ فِي الصَّلَاةِ فَقُلْتُ السَّلَامُ عَلَيْكَ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَيْكَ فَقُلْتُ كَيْفَ أَصْبَحْتَ فَسَكَتَ فَلَمَّا انْصَرَفَ قُلْتُ أَ يَرُدُّ السَّلَامَ وَ هُوَ فِي الصَّلَاةِ قَالَ نَعَمْ مِثْلَ مَا قِيلَ لَهُ[7] .

(محمد بن مسلم گوید: وارد شدم بر امام باقر(ع) در حالیکه آن حضرت مشغول نماز بود پس گفتم السّلام علیک پس فرمود السلام علیک پس گفتم چگونه صبح کردی؟ «احوالپرسی کردم» پس حضرت ساکت شدند پس وقتی نمازشان تمام شد گفتم آیا بایستی جواب سلام دهد کسی که در حال نماز است فرمود آری، همانند آنچه در سلام به او گفته شده است.)

موثّقه سماعه:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَي عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يُسَلَّمُ عَلَيْهِ وَ هُوَ فِي الصَّلَاةِ قَالَ يَرُدُّ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ وَ لَايَقُولُ وَ عَلَيْكُمُ السَّلَامُ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ(ص) كَانَ قَائِماً يُصَلِّي فَمَرَّ بِهِ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ فَسَلَّمَ عَلَيْهِ عَمَّارٌ فَرَدَّ عَلَيْهِ النَّبِيُّ(ص) هَكَذَا.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ[8] .

(سماعه گوید از امام صادق سؤال کردم راجع به شخصی که در حال نماز است و بر او سلام می شود؟ فرمود جواب دهد سلامٌ علیکم و نگوید و علیکم السّلام پس بتحقیق که رسول خدا(ص) در حالیکه ایستاده به نماز بودند عمّار یاسر برایشان ورود کرد و سلام کرد و پیامبر همین گونه جواب به او دادند «یعنی با سلامٌ علیکم».)