موضوع: صلوة/مبطلات نماز /نماز با صوت سرفه و دمیدن و ناله کردن

متن:

لاتَبْطُلُ بصوتٍ التَنَحْنُح وَ لابِصَوْتِ النَّفْخِ وَ الْأنینِ وَ التَّأوُّهِ‌ ‌وَ نَحْوِها، نَعَمْ تَبْطُلُ بِحِکایَةِ أسْماءِ هذِه الْأصْواتِ مثلُ «اُح» وَ «پُفْ» وَ «أوَّه».

(باطل نمی شود نماز با صوت سرفه و دمیدن و ناله کردن و امثال این ها بلی باطل می شود با ذکر اسامی این اصوات مانند «اح» و «یُفْ» و «اَوَّه».

شرح:

وقتی صرفاً صوت باشد دو حرف از آن ظاهر نمی شود لذا مبطل نمی باشد و بعض نصوص ناظر به همین است:

موثقه عمار بن موسی:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَي أَنَّهُ سَأَلَ أَبَاعَبْدِاللَّهِ(ع) عَنِ الرَّجُلِ يَسْمَعُ صَوْتاً بِالْبَابِ وَ هُوَ فِي الصَّلَاةِ فَيَتَنَحْنَحُ لِتَسْمَعَ جَارِيَتُهُ أَوْ أَهْلُهُ لِتَأْتِيَهُ فَيُشِيرُ إِلَيْهَا بِيَدِهِ لِيُعْلِمَهَا مَنْ بِالْبَابِ لِتَنْظُرَ مَنْ هُوَ فَقَالَ لَابَأْسَ بِهِ[1] .

(عمار بن موسی سؤال کرد از امام صادق راجع به شخصی که در حال نماز می شنود صوتی را پس تنحنح می کند «حالت سرفه و صاف کردن سینه» تا بشنود کنیز یا اهل او و بیاید نزدش پس اشاره کند به او با دستش که کسی پشت در هست و او ببیند چه کسی است پس حضرت فرمود اشکالی ندارد.)

صحیحه لیث مرادی:

وَ فِي الْعِلَلِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَي عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ لَيْثٍ الْمُرَادِيِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) الرَّجُلُ يُصَلِّي فَيَنْفُخُ فِي مَوْضِعِ جَبْهَتِهِ قَالَ لَيْسَ بِهِ بَأْسٌ إِنَّمَا يُكْرَهُ ذَلِكَ أَنْ يُؤْذِيَ مَنْ إِلی جَانِبِهِ[2] .

(لیث مرادی گوید به امام صادق(ع) گفتم شخصی نماز می گذارد پس می دمد در جای پیشانیش فرمود اشکالی ندارد، البته مکروه است چنانچه سبب آزار کسی که کنار او قرار گرفته باشد.

امّا در صورتی که اسماء این اصوات ذکر شود موجب بطلان است زیرا که دو حرف یا بیشتر از آن ظاهر می گردد، این روایت هم ناظر به همین معنی است.

احمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَيْدٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيٍّ(ع) أَنَّهُ قَالَ: مَنْ أَنَّ فِي صَلَاتِهِ فَقَدْ تَكَلَّمَ[3] .

(راوی از علی(ع) نقل کرده که فرمود کسی که ناله کند در نمازش پس تکلّم کرده است.)

متن:

لابأس بتکرار الذکر أو القرائة عمداً.

أوْ مِنْ باب الاحتیاط نعم ‌إذا کان التکرارُ مِنْ بابِ الوسوسَة فلا یجوز بل لایَبْعُدُ بُطلانُ الصَّلاةِ به.‌

(تکرار ذکر یا قرائت تعمّداً یا از باب احتیاط اشکالی ندارد، بلی اگر تکرار از باب وسوسه باشد پس جایز نیست بلکه بعید نیست که در این صورت نماز هم باطل باشد.)

شرح:

تکرار ذکر و قرائت عمداً اشکالی ندارد چنانچه به قصد جزئیت نماز نباشد بلکه صرفاً به قصد مطلق ذکر و قرانیّت بخواند.

یا از باب احتیاط همانگونه که در بعض نصوص آمده است. «اَخُوکَ دینُک فَاحْتَطْ لِدینِک»

امّا تکرار در اثر وسواس جایز نیست.

روایت عبدالله بن سنان بر عدم جواز دلالت دارد هرچند دلیلی بر بطلان آن موجود نیست:

روایت عبدالله بن سنان:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ ذَكَرْتُ لِأَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) رَجُلًا مُبْتَلًي بِالْوُضُوءِ وَ الصَّلَاةِ وَ قُلْتُ هُوَ رَجُلٌ عَاقِلٌ فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ(ع) وَ أَيُّ عَقْلٍ لَهُ وَ هُوَ يُطِيعُ الشَّيْطَانَ[4] .

(عبدالله بن سنان گوید به امام صادق(ع) گفتم راجع به شخصی که در وضوء و نمازش مبتلا است و گفتم او مرد عاقلی است پس آن حضرت فرمود و چه عقلی است برای او در حالی که مطیع شیطان می باشد.)

متن:

لایجوزُ ابتداءُ السّلام لِلْمُصَلّی و کذا سائر التحیّات مثلُ‌ ‌«صَبَّحَکَ اللّه بالخیر» أو «مسّاکَ اللّه بالخیر» أو «فی أمان اللّه» أو «ادخلوها بسلام».

إذا ‌ ‌قصد مجرّد التحیّة و أمّا إذا قصد الدعاءَ بالسّلامة أو الإصباح و الإمساء بالخیر‌ ‌و نحو ذلک فلابأس به.

(جایز نیست نمازگزار ابتداء به سلام نماید و همینطور سایر تحیّات مانند «موارد ذکر شده» چنانچه به قصد صرفاً تحیّت بگوید و امّا اگر قصد دعاء برای سلامتی یا اصباح و امساء به خیر و مانند آن داشته باشد اشکالی ندارد.)

در فرض قصد تحیّت دلیل عدم جواز آن است که از جمله کلام آدمیّین محسوب می شود.

امّا اگر قصد دعا داشته باشد با این الفاظ مرحوم مصنّف آن را جایز دانسته اند همانطور که در بخش دیگر از این باب (مسئله 13) همین نظر را ابراز نموده اند:

لابأس ‌بالدعاءِ مع مخاطبة الغیر بِأن یقول «غفر اللّه لک» ‌ ‌فهو مثل قوله «اللهمّ اغفر لی أو لفلان».

(اشکالی به دعا در اثناء نماز در حالی که مخاطب غیرخدا باشد، نیست به اینکه بگوید «خدا تو را بیامرزد» پس این عبارت مانند این است که بگوید «خدایا مرا یا فلانی را بیامرز»)

أقول:

به این نظر مصنّف اشکال وارد است زیرا آنچه در نماز جایز شمرده شده مناجات مع الله است و دعا هم از آن جهت که از مصادیق نجوای با خداست جایز است در نماز گفته شود امّا دعاء بالمخاطبه از آنجا که نجوای با خدا صدق نمی کند گوئیم سلام کردن به غیر جایز نیست هرچند به قصد دعا بگوید.

متن:

یُکْرَه السّلام علی المصلّی.

(مکروه است سلام بر نمازگزار.)

شرح:

قبلاً در صحیحه محمد بن مسلم و موثقه سماعه ملاحظه شد که با توجه به تقریر امام باقر(ع) نسبت به فعل محمد بن مسلم و تقریر پیامبر اکرم(ص) نسبت به فعل عمّار بی تردید سلام بر نمازگزار جایز است.

امّا از طرفی موثقه حسین بن عُلْوان را ملاحظه کنیم:

موثقه حسین بن عُلْوان:

عَبْدُاللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِيفٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ(ع) قَالَ كُنْتُ أَسْمَعُ أَبِي يَقُولُ إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ وَ الْقَوْمُ يُصَلُّونَ فَلَاتُسَلِّمْ عَلَيْهِمْ[5] .

(حسین بن عُلْوان از امام باقر(ع) نقل کرده که فرمود از پدرم شنیدم که می فرمود هرگاه داخل مسجد شدید و مردم مشغول نماز هستند پس بر ایشان سلام نکنید.)

بدین ترتیب نهی در این موثقه با توجه به صحیحه و موثقه قبلی حمل بر کراهت می شود.