موضوع: صلوة/قنوت /بررسی نصوص

نصوصی که دالّ بر آن است که ترک قنوت در نماز اشکال ندارد:

صحیحه احمدبن محمدبن ابی نصر بزنطی:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا(ع) قَالَ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ(ع) فِي الْقُنُوتِ إِنْ شِئْتَ فَاقْنُتْ وَ إِنْ شِئْتَ فَلَا تَقْنُتْ.

قَالَ أَبُوالْحَسَنِ(ع) وَ إِذَا كَانَ التَّقِيَّةُ فَلَا تَقْنُتْ وَ أَنَا أَتَقَلَّدُ هَذَا[1] .

(احمد بن محمد بن ابی نصر گوید: امام رضا(ع) فرمود امام باقر(ع) درباره قنوت فرمود: اگر بخواهی قنوت بخوان و اگر نخواهی قنوت نخوان.

امام ابوالحسن فرمود: و زمانی که تقیّه است پس قنوت نخوان و من این را به عهده می گیرم.)

صحیحه بزنطی مرکب از دو بخش جدا از هم است قسمت اوّل شاهد بر استحباب و عدم وجوب قنوت است زیرا که نسبت به اختیار در انجام یا ترک قنوت تصریح دارد و قسمت دوم دستور بر ترک قنوت در موضع تقیّه است.

ضمناً دو نکته در رابطه با صحیحه بزنطی شایان ذکر است:

(الف) بخش اوّل این روایت به طریق دیگر هم نقل شده است که به جای «فی القنوت» آمده است «القنوت فی الفجر» که البته ضرری به نتیجه گیری از حدیث مزبور مبنی بر استحباب قنوت وارد نمی کند. زیرا احتمال تفصیل بین فجر و غیر آن منتفی است مضافاً بر اینکه متن مشتمل بر «فی القنوت» و متن مشتمل بر «القنوت فی الفجر» دو متن جدا از هم می باشند.

(ب) امّا بخش دوم حدیث نهی از قنوت در شرایط تقیّه است و جمله « أَنَا أَتَقَلَّدُ هَذَا» ناظر به تقیّه است و دلالتی بر وجوب یا استحباب نمی کند و در هرحال این عهده گرفتن، صدق می کند و منحصر به ترک عمل واجب و به عهده گرفتن مسئولیت آن نیست بلکه در مستحبات هم عهده گرفتن صحیح است کأنّ با تقیّه و ترک عمل اعمّ از واجب یا مستحب ثواب آن را از دست نداده است.

روایت عبدالملک بن عمرو:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عَبْدِالْمَلِكِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ(ع) عَنِ الْقُنُوتِ قَبْلَ الرُّكُوعِ أَوْ بَعْدَهُ قَالَ لَاقَبْلَهُ وَ لَابَعْدَهُ.

«أَقُولُ هَذَا مَحْمُولٌ عَلَي التَّقِيَّةِ أَوْ نَفْيِ الْوُجُوبِ.»[2] .

(عبدالملک بن عمرو نقل کرده که سؤال کردم از امام صادق راجع به قنوت که آیا قبل از رکوع است یا بعد از آن؟ فرمود نه قبل از آن نه بعد از آن.)

صاحب وسائل: «این روایت حمل بر تقیّه یا نفی وجوب می شود.»

فتحصّل که قنوت در تمام نمازهای یومیّه اعمّ از فرائض و نوافل مستحب می باشد.

متن:

و یتأکّدُ فی الجهریّة من الفرائِض خصوصاً فی الصبح ‌ و الوَتر و الجمعةِ ‌بل الأحوط عدم ترکه فی الجهریّة بل فی مطلق الفرائض.

(و تأکید می شود استحباب قنوت در نمازهای واجبات جهریه به ویژه صبح و وتر و جمعه بلکه احوط ترک نکردن آن در نمازهای جهریه است بلکه در مطلق واجبات «اعم از جهریه و اخفاتیه»)

شرح:

دلیل تأکید استحباب در نمازهای جهریّه نصوصی است که نسبت به بعض موارد از جمله نمازهای جهریّه تأکید بیشتری دارند.

روایت سماعه:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِي أَيِّ صَلَاةٍ هُوَ فَقَالَ كُلُّ شَيْ‌ءٍ يُجْهَرُ فِيهِ بِالْقِرَاءَةِ فَفِيهِ قُنُوتٌ.[3] )

(سماعه گوید سؤال کردم از او راجع به قنوت در کدام نماز است؟ فرمود: هر نمازی که قرائت آن جهریه است قنوت دارد.)