موضوع: صلوة/تسلیم /بررسی نصوص

روایت ابی بکر حضرمی:

(قبلاً آن را با ذکر سند ذکر کردیم در باب کفایت السلام علیکم بدون و رحمة الله و برکاته)

قائلین به وجوب « السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُه» این روایت را هم به عنوان مستند آورده اند که امر به آن ظاهر در وجوب است.

اشکال بر آن چنین است که روایت درصدد بیان سلام واجب نیست بلکه در مقام بیان این است که یک سلام «السلام علیکم» کافی است و نیازی به تکرار آن به سوی یمین و شمال نمی باشد و ذکر صیغه السلام علیک أیّها النّبی و رحمة الله و برکاته مبنیّ بر متعارف خارجی است که معمولاً قبل از «السلام علیکم» که محلّل و مخرج از نماز است ذکر می شود بدون اینکه نظر به وجوب یا استحباب السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُه داشته باشد.

متن:

فصل: فی الترتیب‌

‌یجب الإتیانُ بِأفْعالِ الصّلاة عَلی حَسَبِ ما عَرَفْتَ مِنَ التَّرْتیب بِأنْ یُقَدِّمَ‌ ‌تَکْبیرَةَ الْإحْرام عَلَی الْقِراءَةِ وَ الْقِراءَةَ عَلَی الرّکُوعِ وَ هکَذا.

(واجب است که در افعال نماز برحسب روش و نَهج مشخص و شناخته شده ترتیب رعایت شود به این صورت که تکبیرة الاحرام بر قرائت مقدم گفته شود و قرائت قبل از رکوع خوانده گردد و همینطور تا آخر.)

در وجوب رعایت ترتیب در افعال و اذکار نماز اختلاف یا اشکالی نیست و نصوصی هم بر آن دلالت دارد.

صحیحه حمّاد بن عیسی:

این صحیحه که قبلاً با سند ذکر شده است هم متضمن ترتیب مشخص در نماز است و هم دالّ بر لزوم رعایت ترتیب به اقتضای ذیل روایت که می فرماید «یا حمّاد هکذا صَلّ»

2- نصوص مربوط به قاعده تجاوز یعنی شک در آوردن جزئی بعد از دخول در جزء دیگر:

صحیحه زراره:

محَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَي عَنْ حَرِيزِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) رَجُلٌ شَكَّ فِي الْأَذَانِ وَ قَدْ دَخَلَ فِي الْإِقَامَةِ قَالَ يَمْضِي، قُلْتُ رَجُلٌ شَكَّ فِي الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَةِ وَ قَدْ كَبَّرَ قَالَ يَمْضِي قُلْتُ رَجُلٌ شَكَّ فِي التَّكْبِيرِ وَ قَدْ قَرَأَ قَالَ يَمْضِي قُلْتُ شَكَّ فِي الْقِرَاءَةِ وَ قَدْ رَكَعَ قَالَ يَمْضِي قُلْتُ شَكَّ فِي الرُّكُوعِ وَ قَدْ سَجَدَ قَالَ يَمْضِي عَلَي صَلَاتِهِ ثُمَّ قَالَ يَا زُرَارَةُ إِذَا خَرَجْتَ مِنْ شَيْ‌ءٍ ثُمَّ دَخَلْتَ فِي غَيْرِهِ فَشَكُّكَ لَيْسَ بِشَيْ‌ءٍ[1] .

(زراره گوید به امام صادق(ع) گفتم کسی شک در اذان کرده در حالی که مشغول اقامه است فرمود: ادامه دهد. گفتم کسی شک در اذان و اقامه کرده در حالی که تکبیر می گوید. فرمود: ادامه دهد، گفتم کسی شک در تکبیر کرده در حالی که قرائت می خواند. فرمود: ادامه دهد، گفتم شک در قرائت کرده و در حال رکوع است. فرمود: ادامه دهد، گفتم شک در رکوع کرده و در حالی که سجده است. فرمود: ادامه دهد، سپس فرمود: ای زراره وقتی خارج شدی از چیزی و داخل شدی در غیر آن پس شکّ تو چیزی نیست «اعتناء نکن».)

3- نصوصی که وارد شده است در رابطه با نسیان جزئی از نماز تا داخل در جزء دیگر شده و یادش می آید که قبلی را فراموش کرده است.

مانند اینکه در حال قرائت یادش آمد که تکبیرة الاحرام را فراموش نموده است یا در رکوع متذکر شد که قرائت را فراموش کرده است و همینطور تا آخر که این قبیل نصوص ضمن اینکه حکم نسیان هر جزء را با ورود به جزء یا اجزاء دیگر بیان می کند ظاهر در لزوم مراعات ترتیب در اجزاء نماز می باشد.

متن:

فَلَوْ خالَفَه عمداً بَطَل ‌ما أتی به مقدَّماً وَ أبْطَلَ مِنْ جَهَةِ لزوم الزیادَةِ سواءٌ کان ذلک فی الأفعال أو ‌الأقوال و فی الأرْکانِ أو غَیْرِها.

(پس اگر عمداً بخلاف ترتیب انجام دهد هم جزئی را که مقدم آورده باطل می شود و هم نماز را باطل می کند و بطلان نماز از جهت لزوم زیادتی اعم از اینکه در افعال یا اقوال و در ارکان و غیر آن باشد.)

شرح:

اینکه جزئی که مقدم آورده شده باطل است از آن جهت که آن را در غیر محلّش آورده است و اینکه نماز را باطل می کند از آن جهت است که اگر تدارک کند آن را لازم می آید زیادتی عمدیّه و موجب بطلان نماز است و اگر تدارک نکند موجب می شود نقیصه عمدیّه را که آن هم موجب بطلان نماز می گردد.