موضوع: صلوة/تسلیم /بررسی نصوص

اکنون به مستند دو قول دیگر می پردازیم:

1- از جماعتی نقل شده از جمله ابوالصلاح الحلبی اضافه کردن «و رحمة الله» و استناد نموده اند به صحیحه علی بن جعفر:

صحیحه علی بن جعفر:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَمْرَكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ رَأَيْتُ إِخْوَتِي مُوسَي وَ إِسْحَاقَ وَ مُحَمَّداً بَنِي جَعْفَرٍ(ع) يُسَلِّمُونَ فِي الصَّلَاةِ عَنِ الْيَمِينِ وَ الشِّمَالِ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ[1] .

(علی بن جعفر گوید دیدم برادرانم موسی و اسحاق و محمد فرزندان جعفر(ع) را سلام می دادند در نماز از راست و چپ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ.)

اشکال در استناد به این صحیحه آن است که حکایت فعل معصوم اعم از وجوب بوده و مجمل العنوان است زیرا که عمل وی صرفاً رجحان را می رساند.

2- آنچه از جماعت دیگری از جمله ابن زهره نقل شده است اینکه علاوه بر رحمة الله ضمیمه و برکاته هم بشود.

مستند ایشان هم صحیحه معراج است:

... قال لی یا محمد(ص) سَلِّمْ فَقُلْتُ السّلام عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَکاتُه[2] .

(... پس خداوند فرمود ای محمد(ص) سلام بگو، پس گفتم السّلام عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَکاتُه.)

در اینجا هم فعل معصوم اعم از وجوب است، بلی البته امر خداوند به پیامبرش ظاهر در وجوب است لکن مأمورٌبه مطلق تسلیم است نه این کیفیت بخصوص، زیرا ممکن است و محتمل که آن حضرت فرد افضل را در مقام عمل اختیار فرموده باشد.

متن:

وَ أمّا السّلام علیک أیّها النبی‌ ‌فلیس مِنْ صیغ السّلام بل هو مِنْ توابع التشهّد و لیس واجباً بل هو‌ ‌مستحبٌّ وَ إن کان الأحوطُ عَدَمَ تَرْکِه لوجود القائلِ بوجوبه.

(و اما السّلام علیک أیّها النبی از صیغه های سلام نیست بلکه آن از توابع تشهد است و واجب نیست بلکه مستحب است هرچند احوط عدم ترک آن است به جهت وجود قائل به وجوب آن.)

شرح:

اینکه مرحوم مصنّف گویند السّلام علیک أیّها النبیُّ ... از توابع تشهد است یعنی همانند وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ ... که از توابع تشهد می باشد.

نصوصی که در این رابطه به آن استناد شده است:

صحیحه حلبی:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ(ع) كُلُّ مَا ذَكَرْتَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ بِهِ وَ النَّبِيَّ(ص) فَهُوَ مِنَ الصَّلَاةِ وَ إِنْ قُلْتَ السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلَي عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ فَقَدِ انْصَرَفْتَ[3] .

(حلبی از امام صادق(ع) نقل کرده است که تمامی آنچه با آن ذکر خدا و پیامبر می نمایی از نماز است و اگر السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلَي عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ گفتی پس انصراف داده ای.)

منظور از آنچه با آن ذکر خدا و پیامبر می شود شهادتان است و السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُه است امّا سلام که مخرِج از نماز است و با آن نماز پایان می یابد همان السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلَي عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ می باشد.