موضوع: كتاب الزكاة/زكاة الغلاة الاربع /بررسی مقدار زکات غلّات اربع

نصوصی که دلالت بر آن دارند:

صحیحه زراره و بُکَیْر:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ وَ بُكَيْرٍ جَمِيعاً عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ فِي الزَّكَاةِ مَا كَانَ يُعَالَجُ بِالرِّشَاءِ وَ الدَّوَالِي وَ النُّضُحِ فَفِيهِ نِصْفُ الْعُشْرِ وَ إِنْ كَانَ يُسْقَي مِنْ غَيْرِ عِلَاجٍ بِنَهَرٍ أَوْ عَيْنٍ أَوْ بَعْلٍ أَوْ سَمَاءٍ فَفِيهِ الْعُشْرُ كَامِلًا[1] .

ترجمه:

(زراره و بکیر هر دو از امام باقر(ع) نقل کرده‌اند که فرمود: آنچه با کار و تلاش شخص به وسیله طناب و گاو و شتر آبکش آبیاری شده، پس زکات آن یک بیستم و چنانچه به غیر آن با نهر یا چشمه یا مکیدن ریشه از آب‌های زیرزمینی به وسیله ریشه یا بارندگی سیراب گردیده، زکات آن یک دهمِ کامل است).

صحیحه دوّم زراره و بُکَیْر:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَي عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ وَ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)… فَإِذَا كانَ يُعَالَجُ بِالرِّشَاءِ وَ النُّضُحِ وَ الدِّلَاءِ فَفِيهِ نِصْفُ الْعُشْرِ وَ إِنْ كَانَ يُسْقَي بِغَيْرِ عِلَاجٍ بِنَهَرٍ أَوْ غَيْرِهِ أَوْ سَمَاءٍ فَفِيهِ الْعُشْرُ تَامّاً[2] .

ترجمه:

(زراره و بکیر از امام باقر(ع) نقل کرده‌اند… پس هرگاه با کار و تلاش شخص و به وسیله طناب و شتر آبکش و دلوها آبیاری شده باشد، پس زکات آن یک بیستم است و چنانچه بدون آن، به وسیله نهر یا غیر آن یا بارندگی سیراب گردیده، زکات آن یک دهم تمام می‌باشد).

صحیحه زراره:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ وَ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ جَمِيعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ مَا أَنْبَتَتِ الْأَرْضُ مِنَ الْحِنْطَةِ وَ الشَّعِيرِ وَ التَّمْرِ وَ الزَّبِيبِ مَا بَلَغَ خَمْسَةَ أَوْسَاقٍ وَ الْوَسْقُ سِتُّونَ صَاعاً فَذَلِكَ ثَلَاثُمِائَةِ صَاعٍ فَفِيهِ الْعُشْرُ وَ مَا كَانَ مِنْهُ يُسْقَي بِالرِّشَاءِ وَ الدَّوَالِي وَ النَّوَاضِحِ فَفِيهِ نِصْفُ الْعُشْرِ وَ مَا سَقَتِ السَّمَاءُ أَوِ السَّيْحُ أَوْ كَانَ بَعْلًا فَفِيهِ الْعُشْرُ تَامّاً وَ لَيْسَ فِيمَا دُونَ الثَّلَاثِمِائَةِ صَاعٍ شَيْ‌ءٌ وَ لَيْسَ فِيمَا أَنْبَتَتِ الْأَرْضُ شَيْ‌ءٌ إِلَّا فِي هَذِهِ الْأَرْبَعَةِ أَشْيَاءَ[3] .

ترجمه:

(زراره از امام باقر(ع) نقل کرده است که: آنچه از زمین می‌روید از گندم و جو و خرما و کشمش به پنج وَسْق برسد زکات دارد و هر وَسْق شصت صاع است، پس نصاب، سیصد صاع می‌باشد پس در آن یک دهم، مقدار زکات است و در صورتی که با طناب و گاو و شتر آبکش آبیاری شود، در آن یک بیستم و چنانچه با باران یا نهر جاری یا مکیدن آب‌های زیرزمینی به وسیله ریشه‌ها سیراب گردد یک دهم تمام می‌باشد و کمتر از سیصد صاع زکاتی نیست و در آنچه از زمین می‌روید غیر از همان چهار چیز زکات نمی‌باشد).

صحیحه حلبیّ:

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِي الصَّدَقَةِ فِيمَا سَقَتِ السَّمَاءُ وَ الْأَنْهَارُ إِذَا كَانَتْ سَيْحاً أَوْ كَانَ بَعْلًا الْعُشْرُ وَ مَا سَقَتِ السَّوَانِي وَ الدَّوَالِي أَوْ سُقِيَ بِالْغَرْبِ فَنِصْفُ الْعُشْرِ[4] .

ترجمه:

(حلبیّ از امام صادق(ع) نقل کرده است: درباره زکات در آنچه با آب باران و نهرهای جاری و مکیدن آب‌های زیرزمینی به وسیله ریشه‌ها سیراب شود، یک دهم و آنچه به وسیله شترهای آبکش و گاوها یا دلوهای بزرگ آبیاری گردد، یک بیستم می‌باشد).

خبر اسحاق بن عمّار:

وَ عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ السِّنْدِيِّ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَي عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْحِنْطَةِ وَ التَّمْرِ عَنْ زَكَاتِهِمَا فَقَالَ الْعُشْرُ وَ نِصْفُ الْعُشْرِ الْعُشْرُ مِمَّا سَقَتِ السَّمَاءُ وَ نِصْفُ الْعُشْرِ مِمَّا سُقِيَ بِالسَّوَانِي إِلَي أَنْ قَالَ قُلْتُ فَالْحِنْطَةُ وَ التَّمْرُ سَوَاءٌ قَالَ نَعَمْ[5] .

ترجمه:

(اسحاق بن عمّار نقل کرده است: که از امام موسی بن جعفر(ع) سوال کردم راجع به زکات گندم و خرما؟ پس فرمود: یک دهم و یک بیستم، یک دهم از آنچه با آب باران آبیاری شده و یک بیستم در آنچه به وسیله شتر آبکش سیراب شده تا آنجا که راوی گفت به آن حضرت گفتم: پس گندم و خرما یکسان هستند؟ فرمود: بلی).

خبر عبیدالله الحلبیّ:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي حَدِيثٍ قَالَ فِي صَدَقَةِ مَا سُقِيَ بِالْغَرْبِ نِصْفُ الصَّدَقَةِ وَ مَا سَقَتِ السَّمَاءُ وَ الْأَنْهَارُ أَوْ كَانَ بَعْلًا فَالصَّدَقَةُ وَ هُوَ الْعُشْرُ وَ مَا سُقِيَ بِالدَّوَالِي أَوْ بِالْغَرْبِ فَنِصْفُ الْعُشْرِ[6] .

ترجمه:

(عبیدالله حلبیّ در حدیثی از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: در زکات آنچه با دلو بزرگ آبیاری شده است زکات آن نصف است و آنچه با باران و نهرها و مکیدن آب زیرزمین به وسیله ریشه سیراب شده باشد، یک دهم، زکات آن است و آنچه به وسیله گاو آبکش یا دلو بزرگ آبیاری شده، یک بیستم زکات آن است).

خبر حسن بن علی بن شعبه:

الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ شُعْبَةَ فِي تُحَفِ الْعُقُولِ عَنِ الرِّضَا ع فِي كِتَابِهِ إِلَي الْمَأْمُونِ قَالَ وَ الْعُشْرُ مِنَ الْحِنْطَةِ وَ الشَّعِيرِ وَ التَّمْرِ وَ الزَّبِيبِ وَ كُلُّ مَا يَخْرُجُ مِنَ الْأَرْضِ مِنَ الْحُبُوبِ إِذَا بَلَغَتْ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ فَفِيهَا الْعُشْرُ إِنْ كَانَ يُسْقَي سَيْحاً وَ إِنْ كَانَ يُسْقَي بِالدَّوَالِي فَفِيهَا نِصْفُ الْعُشْرِ لِلْمُعْسِرِ وَ الْمُوسِرِ…[7] .

ترجمه:

(حسن بن علی بن شعبه از امام رضا(ع) نقل کرده است: که در نامه به مأمون نوشتند و یک دهم در گندم و جو و خرما و کشمش زکات است و همه دانه‌هائی که از زمین خارج می‌شود هرگاه به پنج وَسْق برسند، پس در آنها یک دهم است، چنانچه از نرهای جاری سیراب گردند و اگر به وسیله گاو آبکش آبیاری شوند، در آن یک بیستم زکات است، تمکّن مالی داشته باشند یا نداشته باشند).

تا اینجا در نصوص مذکوره دانسته شد که اگر با آب باران یا نهر و چشمه و امثال این‌ها سیراب گردد زکات آن یک دهم است و چنانچه با وسائلی از قبیل دلو و طناب یا شتر و غیره از چاه آب بکشد و آبیاری نماید، یک بیستم می‌باشد.