موضوع: كتاب الزكاة/زكاة النقدين /بررسی وجوب زکات در زینت و ظروف طلا و نقره

متن:

لاَ تَجِبُ الزَّكَاةُ فِي الْحُليِّ وَلا فِي أوانِي الذَّهَبِ وَ اَلْفِضَّةِ وَ إِنْ بَلَغَتْ ما بَلَغْتْ بَلْ عَرَفْتَ سُقُوطَ الْوُجُوبِ عَنِ الدَّرَاهِمِ وَ اَلدِّينَارِ إِذَا اتُّخِذَا لِلزِّينَةِ وَ خَرَجَا عَنْ رَوَاجِ الْمُعَامَلَةِ بِهِمَا.

ترجمه:

(زکات واجب نیست در زینت آلات و نه در ظرف‌های طلا و نقره به هر حدّی برسد، بلکه دانستی سقوط وجوب از درهم‌ها و دینارها را هرگاه به عنوان زینت قرار گیرد و از رواج معامله با آن ها خارج شوند).

دلیل بر آن:

صحیحه یعقوب بن شعیب:

محَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ شُعَيْبٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحُلِيِّ أَ يُزَكَّي فَقَالَ إِذاً لَا يَبْقَي مِنْهُ شَيْ‌ءٌ[1] .

ترجمه:

(یعقوب بن شعیب نقل کرده است که سوال کردم از امام صادق(ع) راجع به زینت آلات آیا زکات دارد؟ پس فرمود: دراین صورت چیزی از آن باقی نمی‌ماند).

صحیحه هارون بن خارجه:

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَيْسَ عَلَي الْحُلِيِّ زَكَاةٌ[2] .

ترجمه:

(هارون بن خارجه از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: بر زینت آلات زکاتی نیست).

صحیحه محمّد الحلبی:

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْحُلِيِّ فِيهِ زَكَاةٌ قَالَ لَا[3] .

ترجمه:

(محمّد حلبی نقل کرده است که از امام صادق(ع) سوال کردم راجع به زینت آلات، آیا زکات دارند؟ فرمود: نه).

صحیحه رِفاعة:

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ سَأَلَهُ بَعْضُهُمْ عَنِ الْحُلِيِّ فِيهِ زَكَاةٌ فَقَالَ لَا وَ لَوْ بَلَغَ مِائَةَ أَلْفٍ[4] .

ترجمه:

(رِفاعه نقل کرده است که شنیدم از امام صادق(ع)در حالی که بعضی از آن حضرت سوال کردند راجع به زینت آلات آیا زکات دارد؟ پس فرمود: نه حتی اگر به صد هزار برسد).

صحیحه معاویه بن عمّار:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ يَجْعَلُ لِأَهْلِهِ الْحُلِيّ مِنْ مِائَةِ دِينَارٍ وَ الْمِائَتَيْ دِينَارٍ وَ أَرَانِي قَدْ قُلْتُ ثَلَاثِمِائَةٍ فَعَلَيْهِ الزَّكَاةُ قَالَ لَيْسَ فِيهِ زَكَاةٌ[5] .

ترجمه:

(معاویة بن عمّار نقل کرده است که به امام صادق(ع) گفتم: شخصی قرار می‌دهد برای همسرش زینت‌آلات از صد دینار و دویست دینار و به نظرم گفتم سیصد، آیا بر او زکات هست؟ فرمود: در آن زکات نیست).

خبر مروان بن مسلم:

وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ أَحْمَدَ ابْنَيِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَعْقُوبَ الْهَاشِمِيِّ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحُلِيِّ عَلَيْهِ زَكَاةٌ قَالَ إِنَّهُ لَيْسَ فِيهِ زَكَاةٌ وَ إِنْ بَلَغَ مِائَةَ أَلْفِ دِرْهَمٍ كَانَ أَبِي يُخَالِفُ النَّاسَ فِي هَذَا[6] .

ترجمه:

(مروان بن مسلم از ابی الحسن نقل کرده که سوال کردم از امام صادق(ع) راجع به زینت آلات آیا زکات بر او هست؟ فرمود: در آن زکات نمی‌باشد، هرچند به صد هزار درهم برسد، پدرم در این مسئله بر خلاف عامّه بودند).

متن:

إِذَا كَانَ عِنْدَهُ أَمْوَالٌ زَكْوِيَةٌ مِنْ أَجْنَاسٍ مُخْتَلِفَةٍ وَ كَانَ كُلُّهَا أَوْ بَعْضُهَا أَقَلَّ مِنَ النُّصَّابِ فَلا يُجْبَرُ النَّاقِصُ مِنْهَا بِالْجِنْسِ الآخَرِ مَثْلاً إِذَا كَانَ عِنْدَهُ تِسْعَةَ عَشَرَ دِينَاراً و مِائَةٌ وتِسْعُونَ دِرْهَماً لا يُجْبَرُ نَقْصُ الدَّنَانِيرِ بِالدَّرَاهِمِ ولاالْعَكْسَ.

ترجمه:

(هرگاه در نزد کسی اموال زکویّه از اجناس مختلفه است و تمام آن ها یا بعضی از آن ها کمتر از نصاب باشد، پس جبران نمی‌شود جنس ناقص از جهت نصاب با جنس دیگر، مثلاً اگر در نزد وی نوزده دینار و یکصد و نود درهم است، نقص دینارها به وسیله دراهم جبران نمی‌شود و بالعکس نقص درهم‌ها به وسیله دینارها جبران نمی‌گردد).

شرح:

خلاف و اشکالی در آن نیست بلکه بعضی بر آن ادعای اجماع نموده‌اند.

ادلّه‌ای که دلالت دارند بر اعتبار نصاب در هر جنس، اقتضاء دارند، عدم اجتزاء ناقص را، هرچند که با ضمیمه شدن به دیگری به حد نصاب برسد، زیرا دلیلی بر کفایت نصاب به نحو ضمیمه نمی‌باشد، علاوه بر این نصوصی هم به خصوص فرع مزبور دلالت می‌کند:

صحیحه زراره:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ عِنْدَهُ مِائَةٌ وَ تِسْعَةٌ وَ تِسْعُونَ دِرْهَماً وَ تِسْعَةَ عَشَرَ دِينَاراً أَ يُزَكِّيهَا فَقَالَ لَا لَيْسَ عَلَيْهِ زَكَاةٌ فِي الدَّرَاهِمِ وَ لَا فِي الدَّنَانِيرِ حَتَّي يَتِمَّ قَالَ زُرَارَةُ وَ كَذَلِكَ هُوَ فِي جَمِيعِ الْأَشْيَاءِ[7] .

ترجمه:

(زراره نقل کرده است که به امام صادق(ع) گفته است شخصی در نزدش صد و نود و نُه درهم و نوزده دینار می‌باشد آیا زکات آن را بدهد؟ پس فرمود: برعهده او زکاتی در درهم‌ها و دینارها نیست، تا وقتی که به حد تمام برسد، زراره گفت و همچنین است در جمیع اشیاء).