موضوع: كتاب الزكاة/زكاة النقدين /حد نصاب طلا و نقره

در مورد وجوب زکات طلا و نقره علاوه بر شروط عامّه شرائطی مقرر است:

اول: نصاب

در طلا دو نصاب است یکی بیست دینار«۲۰ مثقال» که زکات آن نصف دینار«نیم مثقال» می باشد.

دلیل بر آن:

صحیحه حسین بن الیسار:

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ(ع) فِي حَدِيثٍ قَالَ فِي الذَّهَبِ فِي كُلِّ عِشْرِينَ دِينَاراً نِصْفُ دِينَارٍ فَإِنْ نَقَصَ فَلَا زَكَاةَ فِيهِ[1] .

ترجمه:

(حسین بن یسار از امام ابوالحسن(ع) در حدیثی نقل کرده است که راجع به طلا فرمود: در هر بیست دینار، نصف دینار، زکات است پس اگر کمتر باشد زکاتی در آن نیست).

صحیحه زراره و بُکَیر:

وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَي عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ وَ بُكَيْرٍ ابْنَيْ أَعْيَنَ أَنَّهُمَا سَمِعَا أَبَا جَعْفَرٍ(ع) يَقُولُ فِي الزَّكَاةِ أَمَّا فِي الذَّهَبِ فَلَيْسَ فِي أَقَلِّ مِنْ عِشْرِينَ دِينَاراً شَيْ‌ءٌ فَإِذَا بَلَغَتْ عِشْرِينَ دِينَاراً فَفِيهِ نِصْفُ دِينَارٍ[2] .

ترجمه:

(زراره و بُکَیر نقل کرده‌اند که از امام باقر(ع) شنیده‌اند که راجع به زکات فرمود: امّا در طلا، پس در کمتر از بیست دینار زکاتی نیست پس هرگاه به بیست دینار رسید در آن نصف دینار زکات می‌باشد).

موثّقه سماعه:

وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَي عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي حَدِيثٍ وَ مِنَ الذَّهَبِ مِنْ كُلِّ عِشْرِينَ دِينَاراً نِصْفُ دِينَارٍ وَ إِنْ نَقَصَ فَلَيْسَ عَلَيْكَ شَيْ‌ءٌ[3] .

ترجمه:

(سماعه از امام صادق(ع) در حدیثی نقل کرده است که در طلا از بیست دینار، نصف دینار زکات است و اگر کمتر باشد، پس بر تو چیزی نیست).

موثّقه علی بن عُقْبَه :

وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ وَ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ وَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَا لَيْسَ فِيمَا دُونَ الْعِشْرِينَ مِثْقَالًا مِنَ الذَّهَبِ شَيْ‌ءٌ فَإِذَا كَمَلَتْ عِشْرِينَ مِثْقَالًا فَفِيهَا نِصْفُ مِثْقَالٍ …[4] .

ترجمه:

(علی بن عُقبَه و عدّه‌ای از اصحاب ماد از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نقل کرده‌اند که فرمود: کمتر از بیست مثقال زکاتی ندارد، پس هرگاه بیست مثقال کامل گردید، نصف مثقال زکات آن می‌باشد).

متن:

والثَّانِى:

أرْبَعَةُ دَنَانِيرَ وَهِىَ ثَلاثَهُ مَثاقِيلَ صَيْرفِيَّة وفِيهِ رُبْعُ الْعَشَرِ أَىْ مِنْ أرْبَعِينَ وَاحِدٌ فَيَكُونُ فِيهِ قِيرَاطَانِ إذْ كُلُّ دِينَارٍ عِشْرُونَ قِيرَاطاً ثُمَّ إذا زادَ أرْبَعَةٌ فَكَذلِكَ ولَيْسَ قَبْلَ انْ يَبْلُغَ عِشْرِينَ دِينَاراً شَىْءٌ كَمَا اِنَّهَ لَيْسَ بَعْدَ الْعِشْرِينَ قَبْلَ اَن يَزيد اربعةً شَىْءٌ وكَذَلِكَ ليس بعد هذِهِ الاربعَةِ شَىءٌ اِلاّ اِذا زَادَ اَرْبَعَةٌ اُخرَى و هكَذا.

ترجمه:

(و نصاب دوّم:

چهار دینار است که سه مثقال صیرفی می باشد و در آن ربع العشر یعنی از هر چهل تا یکی زکات آن است، پس در آن دو قیراط می‌باشد، زیرا هر دینار، بیست قیراط است سپس اگر چهار تا اضافه شد همینطور خواهد بود و قبل از رسیدن به بیست دینار چیزی نیست کما اینکه بعد از بیست و قبل از اینکه چهار تا اضافه شود چیزی نیست و همچنین بعد از این چهار تا چیزی نیست، مگر اینکه چهار تای دیگر اضافه شود و همینطور).

شرح:

(نصاب دوّم طلا:

چهار دینار است که سه مثقال صیرفی است و زکات آن عبارت است از رُبعُ العَشَر یعنی یک چهلم بنابراین زکات چهار دینار عبارت از دو قیراط می‌باشد زیرا که هر دینار بیست قیراط است پس نصف دینار ده قیراط می شود، لذا زکات بیست دینار، ده قیراط و زکات چهار دینار، دو قیراط خواهد بود و زکات بیست و چهار دینار، نصف دینار و دو قیراط است).

حاصل آن که تا بیست دینار زکاتی تعلّق نمی‌گیرد و بیست دینار زکاتش نصف دینار است و بعد از آن تا اضافه شدن چهار دینار چیزی اضافه نمی‌شود و در عدد بیست و چهار زکاتش نصف دینار و دو قیراط است و به همین ترتیب تا اضافه شدن چهار دینار چیزی اضافه نمی‌شود و در عدد بیست و هشت، زکاتش نصف دینار و چهار قیراط خواهد بود.

دلیل بر آن:

موثّقه علی بن عُقْبَه:

و َعَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ وَ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ وَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَا لَيْسَ فِيمَا دُونَ الْعِشْرِينَ مِثْقَالًا مِنَ الذَّهَبِ شَيْ‌ءٌ فَإِذَا كَمَلَتْ عِشْرِينَ مِثْقَالًا فَفِيهَا نِصْفُ مِثْقَالٍ إِلَي أَرْبَعَةٍ وَ عِشْرِينَ فَإِذَا كَمَلَتْ أَرْبَعَةً وَ عِشْرِينَ فَفِيهَا ثَلَاثَةُ أَخْمَاسِ دِينَارٍ إِلَي ثَمَانِيَةٍ وَ عِشْرِينَ فَعَلَي هَذَا الْحِسَابِ كُلَّمَا زَادَ أَرْبَعَةٌ[5] .

ترجمه:

(علی بن عُقبَه و عده‌ای از اصحاب ما از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نقل کرده‌اند که فرمودند: در کمتر از بیست مثقال طلا چیزی نیست، پس اگر بیست مثقال کامل شد در آن نصف مثقال زکات است، تا بیست و چهار پس هرگاه بیست و چهار کامل شد پس زکات آن سه پنجم دینار می‌باشد تا به بیست و هشت برسد پس به همین حساب است هر چهار تا که اضافه شود).

متن:

وَفَى الْفِضَّةَ ايضا نِصابَانِ:

ألاوَّلُ: مِائَتَا دِرْهَمٍ وَ فِيهَا خَمْسَةُ دَرَاهِمَ الثانى ارْبَعُونَ دِرْهَماً و فِيهَا دِرْهَمٌ وَ اَلدِّرْهَمُ نِصْفُ الْمِثْقَالِ اَلصَّيْرَفَى وَ رُبْعُ عَشَرَةٍ وَ عَلَى هَذَا فَالنُّصَّابُ الأوَّلُ مِائَةٌ وَ خَمْسَةُ مَثَاقِيلَ صَيْرَفِيهِ.

وَ الثَّانِى: أحَدٌ و عِشْرُونَ مِثْقَالاً ولَيْسَ فِى مَا قَبْلَ اَلنِّصَّابِ الأوَّلِ وَ لاَ فِى مَا بَيْنَ اَلنِّصابَيْنِ شَىْءٌ عَلَى مَا مَرَّ. وَ فِى الْفِضَّةِ اَيْضاً بَعْدَ بُلُوغِ النِّصابِ اِذا اَخْرَجَ مِنْ كُلِّ أرْبَعِينَ واحَدّاً فَقَد أدّى ما عَلَيْهِ وَقَد يَكُونُ زادَ خَيْراً قَليلا.ً

ترجمه:

(و در نقره همچنین دو نصاب می‌باشد:

اوّل: دویست درهم است و در آن پنج درهم زکات می‌باشد.

دوّم: چهل درهم است و در آن یک درهم زکات می‌باشد و درهم نصف مثقال صیرفی و ربع عَشَره است و بنابراین نصاب اول یکصد و پنج مثقال صیرفی است و دّوم بیست و یک مثقال می‌باشد و قبل از نصاب اوّل و بین دو نصاب چیزی نیست، بنابر آنچه گذشت و در نقره هم بعد از بلوغ نصاب اگر از هر چهل تا یکی خارج نماید، پس آنچه بر عهده او هست اداء نموده و اضافه نموده خیر قلیلی را).

دلیل بر آن:

صحیحه حسین بن یسار:

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع فِي كَمْ وَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ ص الزَّكَاةَ فَقَالَ فِي كُلِّ مِائَتَيْ دِرْهَمٍ خَمْسَةَ دَرَاهِمَ وَ إِنْ نَقَصَتْ فَلَا زَكَاةَ فِيهَا[6] .

ترجمه:

(حسین بن یسار نقل کرده است که از امام ابوالحسن(ع) سوال کردم رسول الله(ص) چه مقدار بابت زکات وضع فرمود؟ پس فرمود: در هر دویست درهم پنج درهم و اگر کمتر باشد زکاتی در آن نیست).

صحیحه رِفاعةُ النَّخّاس:

وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ النَّخَّاسِ قَالَ سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ إِنِّي رَجُلٌ صَائِغٌ أَعْمَلُ بِيَدِي وَ إِنَّهُ يَجْتَمِعُ عِنْدِي الْخَمْسَةُ وَ الْعَشَرَةُ فَفِيهَا زَكَاةٌ فَقَالَ إِذَا اجْتَمَعَ مِائَتَا دِرْهَمٍ فَحَالَ عَلَيْهَا الْحَوْلُ فَإِنَّ عَلَيْهَا الزَّكَاةَ[7] .

ترجمه:

(رِفاعَة النَّخّاس نقل کرده است که شخصی از امام صادق(ع) سوال کرد که من شخص زرگری هستم و با دستم کار می‌کنم، نزد من پانزده جمع شده است، آیا در آن زکات هست؟ پس فرمود: هرگاه دویست درهم جمع شود، پس یک سال بر آن بگذرد پس بر آن زکات خواهد بود).

موثّقه سماعه:

وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَي عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ فِي كُلِّ مِائَتَيْ دِرْهَمٍ خَمْسَةُ دَرَاهِمَ مِنَ الْفِضَّةِ وَ إِنْ نَقَصَتْ فَلَيْسَ عَلَيْكَ زَكَاةٌ[8] .

ترجمه:

(سماعه نقل کرده است از امام صادق(ع) که فرمود: در هردویست درهم، پنج درهم از نقره زکات است و اگر کمتر باشد زکاتی بر آن نمی‌باشد).