اِذا اَفْسَدَ الْاِعْتِكافَ الْواجِبَ مِنَ الْجِماعِ وَ لَوْ لَيْلاً وَجَبَتِ الْكَفّارَةِ.

(هرگاه باطل کند اعتکاف واجب را به جماع و هر چند شب باشد کفّاره واجب می‌شود).

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمُعْتَكِفِ يُجَامِعُ قَالَ إِذَا فَعَلَ ذَلِكَ فَعَلَيْهِ مَا عَلَي الْمُظَاهِرِ[1] .

(زراره نقل کرده است که سؤال کردم از امام باقر(ع) راجع به معتکف اگر جماع کند؟ فرمود: هرگاه چنین کرد پس بر او هست آنچه بر ظهار کننده است).

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُعْتَكِفٍ وَاقَعَ أَهْلَهُ قَالَ هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ أَفْطَرَ يَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ[2] .

(سماعه نقل کرده است که سؤال کردم از امام صادق(ع) راجع به معتکف چنانچه با همسرش جماع کند؟ فرمود: او به منزله کسی است که روز ماه رمضان افطار نموده است).

وَ الْاَصَحُّ أَنَّ كَفّارَةَ الْاِعْتِكافِ كَفّارَةُ الظِّهارِ لِصَحيحَةِ زُرارَةَ وَ ذَهَبَ الْأَكْثَرُ إِلى آن ها مُخَيَّرَةٌ لِمُوَثَّقَةِ سَماعَةَ بْنِ مِهْران قالَ فِي الْمُخْتَلَفِ وَ الرِّوايَةُ الْأُولى أَصَحُّ طَريقاً وَ اَلثّانيَةُ أَوْضَحُ عِنْدَ الْأَصَحابِ[3] .

(صاحب مدارک: و صحیح‌تر آن است که کفّاره اعتکاف مانند کفّاره ظِهار می‌باشد به دلیل صحیحه زراره و اکثر اصحاب نظرشان این است که کفّاره اعتکاف بنحو تخییر است به لحاظ موثّقه سماعة بن مهران، علّامه در کتاب مختلَف گفته است روایت اوّل از حیث طریق صحیح‌تر است و روایت دوّم واضح‌تر در نزد اصحاب می باشد).

أقول:

همانگونه که صاحب مدارک بیان داشته‌اند کفّاره اعتکاف همانند کفّاره ظِهار است، ترتیب بین خصال کفّاره بایستی رعایت شود ابتداءً یک بنده آزاد کردن و چنانچه امکان نداشت دو ماه روزه پیاپی و اگر ممکن نبود اطعام شصت فقیر به لحاظ این که بین صحیحه و موثّقه، ترجیح به جانب صحیحه می باشد، هرچند اکثر اصحاب در کفّاره اعتکاف نظر بر تخییر بین خصال کفّاره دارند.

و امّا این که در وجوب کفّاره بر معتکف فرقی نیست بین این که جماع در روز یا در شب واقع شود گوئیم:

صحیحه زراره و موثّقه سماعه هر دو از این جهت اطلاق دارند از طرفی مرسله صدوق و روایت محمد بن سنان تصریح دارند بر این که اگر معتکف در شب جماع کند یک کفّاره و چنانچه در روز جماع نماید دو کفّاره بر عهده‌اش خواهد بود.

قَالَ الصَّدُوقُ وَ قَدْ رُوِيَ أَنَّهُ إِنْ جَامَعَ بِاللَّيْلِ فَعَلَيْهِ كَفَّارَةٌ وَاحِدَةٌ وَ إِنْ جَامَعَ بِالنَّهَارِ فَعَلَيْهِ كَفَّارَتَانِ[4] .

ترجمه:

(صدوق نقل کرده که روایت شده است: اگر شخص معتکف در شب جماع کند یک کفّاره و چنانچه روز جماع کند دو کفّاره بایستی انجام دهد).

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَي بْنِ أَعْيَنَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ وَطِئَ امْرَأَتَهُ وَ هُوَ مُعْتَكِفٌ لَيْلًا فِي شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ عَلَيْهِ الْكَفَّارَةُ قَالَ قُلْتُ فَإِنْ وَطِئَهَا نَهَاراً قَالَ عَلَيْهِ كَفَّارَتَانِ[5] .

(محمد بن سِنان از عَبْدِ الْأَعْلَي بْنِ أَعْيَن نقل کرده است که سؤال کردم از امام صادق(ع) راجع به شخصی که با همسرش جماع کرده در شب ماه رمضان و در حال اعتکاف؟ فرمود: بر او یک کفّاره است، گوید گفتم پس اگر جماع کرده در روز؟ فرمود: دو کفّاره بر عهده او می‌باشد).

هر دو روایت از لحاظ سند ضعیف هستند اوّلی به جهت مرسله بودن و دوّمی به لحاظ محمد بن سنان لکن هر دو صریحاً مؤیّدِ اطلاق موجود در صحیحه زراره و موثّقه سماعه از حیث لیل و نهار می‌باشند شایان ذکر است که تقیید به ماه رمضان در روایت محمد بن سِنان از آن جهت است که مورد روایت و سؤال راوی چنین است بنابراین دلالتی بر مفهوم ندارد و نبایستی تصوّر شود که در غیر ماه رمضان اعتکاف واجب چنین حکمی ندارد.