فَصْلٌ: في اَحْكامِ الْاِعْتِكافِ:

يَحْرُمُ عَلَى الْمُعْتَكِفِ اُمُورٌ:

اَحَدُها، مُباشِرَةُ النِّساءِ بِالْجِماعِ فِي الْقُبُلِ اَوِ الدُّبُرِ وَ بِاللَّمْسِ وَ التَّقْبيلِ بِشَهْوَةٍ وَ لا فَرْقَ في ذلِكَ بَيْنَ الرَّجُلِ وَ الْمَرأَةِ فَيَحْرُمُ عَلَى الْمُعْتَكِفَةِ اَيْضاً اَلْجِماعُ وَ اللَّمْسُ وَ التَّقْبيلُ بِشَهْوَةٍ.

(فصل: در احکام اعتکاف:

حرام است بر معتکف اموری: یکی از آن ها آمیزش با زنان به جماع در جلو یا عقب و با لمس و بوسیدن به شهوت و فرقی بین مرد و زن نیست پس حرام است بر زن معتکف همچنین جماع و لمس و بوسیدن به شهوت).

موارد فوق اعمّ از این که شب یا روز، بر معتکف حرام است و نصوصی بر آن ها دلالت دارد از جمله:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُعْتَكِفِ يَأْتِي أَهْلَهُ فَقَالَ لَا يَأْتِي امْرَأَتَهُ لَيْلًا وَ لَا نَهَاراً وَ هُوَ مُعْتَكِفٌ[1] .

(حسن بن الجهم نقل کرده است از امام ابوالحسن موسی بن جعفر(ع) سؤال کردم راجع به شخصی که در حال اعتکاف با همسرش جماع می‌کند؟ پس فرمود: جماع نکند با همسرش اعمّ از شب یا روز در حالی که معتکف است).

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُعْتَكِفٍ وَاقَعَ أَهْلَهُ قَالَ هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ أَفْطَرَ يَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ[2] .

(سماعه نقل کرده است که از امام صادق(ع) سؤال کردم راجع به شخصی که در حال اعتکاف با همسرش جماع کرده؟ فرمود: او همانند کسی است که روزی از ماه رمضان را افطار کرده است).

در هر دو موثّقه تصریح به منع از جماع شده است و از اطلاق آن معلوم می‌شود که شامل قُبُل و دُبُر هر دو خواهد بود.

نکته دیگر که بعضی متذکّر شده‌اند این که اگر در روز جماع واقع شود دو کفّاره بر عهده وی خواهد بود، کفّاره صوم و کفّاره اعتکاف، امّا اگر در شب جماع نماید یک کفّاره بر عهده اش می‌باشد که همان کفّاره اعتکاف است.

و امّا لمس کردن و بوسیدن با شهوت در حال اعتکاف بنابر مشهور بین فقهاء حرام است ولکن دلیل خاصّی بر آن نیست و طبعاً اصل عدم حرمت آن می‌باشد.

﴿وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ.﴾[3]

(و مباشرت نکنید با زنان در حالی که در مساجد معتکف می‌باشید).

از طرفی بر این استناد اشکال شده است به این که ممکن است آیه شریفه ناظر به بیان حکم مساجد باشد نه بیان حکم اعتکاف و طبعاً جمله(وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ) از حیث حکم مزبور زائده محسوب گردد پس معنای آیه شریفه چنین باشد(که در هر حال از مباشرت زنان در مساجد اجتناب کنید از جمله در حال اعتکاف).

امّا به نظر می‌رسد این اشکال وارد نیست زیرا آیه شریفه ظهور دارد در منع از مباشرت زنان در حال اعتکاف شرعی.

بعضی هم مباشرت را به معنای خصوص جماع گرفته‌اند در حالی که مباشرت به اعم از جماع و مقدّمات آن دلالت می کند.

اقول:

فتحصّل که احوط وجوبی اجتناب از لمس و بوسیدن با شهوت در حال اعتکاف خواهد بود.

لازم به ذکر است که لمس و تقبیل چنانچه به غیر شهوت باشد دلیلی بر حرمت آن ها موجود نیست کما این که دلیلی بر حرمت مجالست یا سخن گفتن با زنان در حال اعتکاف نمی‌باشد بلکه ذیل صحیحه حلبی که قبلاً ذکر شد دالّ بر جواز آن است:

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا كَانَ الْعَشْرُ الْأَوَاخِرُ اعْتَكَفَ فِي الْمَسْجِدِ وَ ضُرِبَتْ لَهُ قُبَّةٌ مِنْ شَعْرٍ وَ شَمَّرَ الْمِئْزَرَ وَ طَوَي فِرَاشَهُ فَقَالَ بَعْضُهُمْ وَ اعْتَزَلَ النِّسَاءَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَمَّا اعْتِزَالُ النِّسَاءِ فَلَا[4] .

(حلبی از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: رسول خدا(ص) در دهه آخر در مسجد معتکف می‌شدند و برای ایشان خیمه ای از مو برپا می‌کردند و اِزار و پوشش خود را محکم می‌نمود و بستر خود را جمع می‌فرمود، پس بعضی از ایشان گفتند آیا از زنان عزلت و جدائی می گرفت؟ پس امام صادق(ع) فرمود: امّا عزلت از زنان پس نه).

این جمله دلالت دارد بر این که فرقی بین اعتکاف مرد و اعتکاف زن نیست و هر دو در جمیع احکام مانند هم هستند به مقتضای اطلاق مماثله در عبارت مزبور، البته بعض احکام در همان صحیحه است و بعض دیگر مانند حرمت جماع در آن مذکور نمی‌باشد و مستفاد از ادلّه دیگر است و چنین چیزی به استفاده مساوات در جمیع احکام به مقتضای اطلاق مماثله ضرری نمی رساند و موجب آن نیست که این مساوات را حصر در احکام مذکور در همان صحیحه نمائیم.