< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد سید علی‌اصغر دستغیب

1402/07/24

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع: كتاب الإعتكاف/شرائط الاعتكاف /اعتکاف درماه رمضان

 

متن:

وَ يَصِحُّ في كُلِّ وَقْتٍ يَصِحُّ فيهِ الصَّوْمَ وَ اَفْضَلُ اَوْقاتِه شَهْرُ رَمَضانَ وَ اَفْضَلُهُ الْعَشْرُ الْاَواخِرِ مِنْهُ.

ترجمه:

(و صحیح است اعتکاف در هر زمانی که روزه در آن صحیح است و برترین اوقات آن ماه رمضان است و برترین زمان از ماه رمضان دهه آخر از آن است).

شرائع الاسلام:

فَلا يَصِحُّ إِلّا في زَمانٍ يَصِحُّ فيهِ الصَّوْمُ مِمَّنْ يَصِحُّ مِنْهُ فِإِنِ اعْتَكَفَ فِي الْعَيْدَيْنِ لَمْ يَصِحَّ وَ كَذا لَوِ اعْتَكَفَتِ الْحائِضُ أَوِ النَّفْساءُ[1] .

ترجمه:

(پس صحیح نیست اعتکاف مگر در زمانی که روزه در آن صحیح است از کسی که روزه از او صحیح باشد پس اگر در عیدین(عید فطر و قربان) معتکف شود صحیح نیست و همچنین چنانچه حائض و نفساء معتکف شوند).

مرحوم محقّق خوئی در المستند:

بِلا خِلافٍ وَ لا إِشْکالٍ لِإِطْلاقِ الرِّوایاتِ وَ عَدَمِ التَّقْییدِ فی شَی‌ْءِ الضِّعافِ مِنْها بِوَقْتٍ خاصٍّ[2] .

ترجمه:

(بدون خلاف و اشکال به دلیل اطلاق روایات و مقیّد نشدن به وقت خاص به لحاظ چیزی از روایات ضعاف).

و امّا دلیل افضلیّت اعتکاف در ماه رمضان:

موثّقه سَکُونی:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّكُونِيِّ بِإِسْنَادِهِ يَعْنِي عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اعْتِكَافُ عَشْرٍ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تَعْدِلُ حَجَّتَيْنِ وَ عُمْرَتَيْنِ[3] .

ترجمه:

(سَکونی از امام صادق(ع) از پدرانش(ع) نقل فرموده که رسول الله(ص) فرمود: اعتکاف ده روز در ماه رمضان معادل دو حجّ و دو عمره می‌ باشد).

این روایت معتبره است هرچند در مورد دو نفر از افراد مذکور در سند آن قابل تأمّل می‌ باشند، یکی اسماعیل بن ابی زیاد معروف به «سَکُونی» و دیگری حسین بن یزید نَوْفِلی.

در مورد اوّلی یعنی سکونی که بعضی وی را پیرو مذهب عامّه دانسته‌ اند با عین حال مرحوم شیخ(ره) در عُدة الْاُصول او را ثقه دانسته و درباره‌ اش گفته است:

اِنَّ الطّائِفَةَ عَمِلَتْ بِرِوایاتِه[4] .

ترجمه:

(طائفه امامیّه به روایات وی عمل نموده‌ اند).

مرحوم علّامه بحرالعلوم در فوائد الرّجالیّه وی را توثیق نموده است[5] .

مرحوم محقّق خوئی(ره) در معجم رجال الحدیث(بَعْدَ النَّقْضِ وَ الْاِبْرام):

وَ عَلَیْهِ کانَتْ رِوایاتُهُ حُجَّةً عَلی ما نَراهُ مِنْ عَدَمِ اعْتِبارِ الْعِدالَةِ فِی الْحُجیّةِ[6] .

ترجمه:

(و بنابراین روایات وی حجّت است بنابر نظر ما از معتبر نبودن عدالت در حجیّت).

منظور آنکه وثاقت در حجیّت کفایت است.

در مورد دوّمی یعنی نوفلی از امام خمینی(قدّس سرّه) نقل شده است که در مجلس بحث بیان داشته‌ اند:

اِنَّ الشَّيْخَ قالَ في عُدَّةِ الْاُصُولِ، اَجْمَعَ اَصْحابُنا عَلَى الْعَمَلِ بِاَخْبارِ السَّكُوني مَعَ اَنَّ حُسَيْنَ بْنَ يَزيد واقِعٌ في طَريقِ اَكْثَرِ رِواياتِه فَيَحْصُلُ الْوُثُوقُ بِاَخْبارِ النَّوفِلي في ضِمْنِ الْوُثُوقِ بِرواياتِ السَّكُوني[7] .

ترجمه:

(شیخ در عُدة الاصول گفته‌ اند اجماع اصحاب ما«امامیّه» بر عمل به اخبار سکونی است با عین حال که حسین بن یزید«نوفلی» در طریق بیشتر روایات وی قرار دارد پس حاصل می‌ شود وثوق نسبت به اخبار نوفلی در ضمن وثوق نسبت به روایات سکونی).

مرحوم محقّق خوئی(ره) درباره حسین بن یزید نَوفِلی:

فَهُوَ وَ إِنْ لَمْ یُوَثَّقْ صَریحاً فی کُتُبِ الرِّجالِ لکِنَّهُ مَذْکُورٌ فی إَسْنادِ کامِلِ الزّیاراتِ[8] .

ترجمه:

(نَوْفِلی هرچند در کتب رجال صریحاً توثیق نشده است لکن در اسناد کامل الزیارات قرار دارد).

یادآور می‌ شویم که مرحوم محقّق خوئی(ره) روایاتی را که در اسناد کامل الزیارات قرار دارند ثقه می‌ دانند.

روایت ابی العبّاس:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَيْنِ عَنْ أَبِي الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ اعْتَكَفَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي الْعَشْرِ الْأُولَي ثُمَّ اعْتَكَفَ فِي الثَّانِيَةِ فِي الْعَشْرِ الْوُسْطَي ثُمَّ اعْتَكَفَ فِي الثَّالِثَةِ فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ ثُمَّ لَمْ يَزَلْ ص يَعْتَكِفُ فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ وَ رَوَاهُ الْكُلَيْنِيُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَيْنِ مِثْلَهُ[9] .

ترجمه:

(داوود بن الحُصَین از ابی العبّاس از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: رسول الله(ص) در ماه رمضان معتکف شدند ده روز اوّل سپس در ماه رمضان دوّم معتکف شدند ده روز وسط سپس در ماه رمضان سوّم معتکف شدند ده روز آخر سپس پیوسته معتکف می‌ شدند در ده روز آخر).

توضیح آنکه مواظبت پیامبر اکرم(ص) و نقل امام صادق(ع) در مقام ترغیب و برانگیختن پیروان آن حضرت نه صرفاً بیان تاریخ، کاشف از افضلیّت اعتکاف در زمان ذکر شده در روایت می‌ باشد.

 


[7] مُعْجَم الرُّواةِ الثُّقاتِ وَ تَرْتیبِ الطَّبَقاتِ صفحه 275 آیت الله الشیخ حسین النّوری الهمدانی«دامت برکاته».

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo