درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/ادامه استفراغات عمومی در طب اسلامی /

7) حجامت

یکی دیگر از استفراغات عمومی بدن حجامت کردن است. شکی وجود ندارد که گاهی خون دچار عوارضی می‌شود. از جمله عوارض خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
‌شود که در روایت تعبیر شده است: «إِذَا هَاجَ الدَّمُ»[1]
إِذَا تَبَيَّغَ اَلدَّمُ»[2] ممکن است منظور از تبیغ، رسوبات داخل رگ‌های خونی باشد.
دَمٍ مُحْتَرِق»[3] (خون سوخته شده) یاد شده است.
‌هایی که مربوط به خون است: قند خون، فشار خون، چربی خون و غلظت خون همگی از عوارض خون هستند و در حقیقت نشان دهنده این است که خون صافی لازم را ندارد.

ما می خواهیم از طریق حجامت استفراغ کنیم و خروج خون‌های فاسد را طلب کنیم. بهترین راه خروج خون‌های فاسد حجامت است.

در روایت نبوی آمده است که حضرت فرمودند:

«اَلدَّاءُ ثَلاَثٌ وَ اَلدَّوَاءُ ثَلاَثٌ فَالدَّاءُ اَلْمِرَّةُ وَ اَلْبَلْغَمُ وَ اَلدَّمُ فَدَوَاءُ اَلدَّمِ اَلْحِجَامَةُ وَ دَوَاءُ اَلْمِرَّةِ اَلْمَشِيُّ وَ دَوَاءُ اَلْبَلْغَمِ اَلْحَمَّامُ»[4]

روایات زیادی در رابطه با اهمیت حجامت وارد شده است. به عنوان مثال در روایتی آمده است:

«طِبُ‌ الْعَرَبِ‌ فِي‌ ثَلَاثٍ شَرْطَةِ الْحِجَامَةِ وَ الْحُقْنَةِ وَ آخِرُ الدَّوَاءِ الْكَي»[5]

راوی می‌گوید از پیامبر (ص) شنیدم:

«إِنْ كَانَ فِي شَيْ‌ءٍ مِنْ‌ أَدْوِيَتِكُمْ‌ خَيْرٌ فَفِي شَرْطَةِ حَجْمٍ أَوْ شَرْبَةِ عَسَلٍ أَوْ لَذْعَةٍ بِنَارٍ»[6]

این نشان دهنده آن است که تیغ حجامت جزو بهترین دواها به حساب می‌آید.

در روایتی آمده است:

«الدَّوَاءُ أَرْبَعَةٌ الْحِجَامَةُ وَ السُّعُوطُ وَ الْحُقْنَةُ وَ الْقَيْ‌ءُ»[7]

چنین تعابیری در روایات زیاد است که نشان دهنده اهمیت حجامت کردن است.

در روایتی دیگر آمده است:

«مَا مَرَرْتُ لَيْلَةَ أُسْرِيَ بِي بِمَلَإٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ إِلَّا كُلُّهُمْ يَقُولُ لِي: عَلَيْكَ، يَا مُحَمَّدُ بِالْحِجَامَةِ»[8]

در روایتی وارد شده است:

«وَ لَقَدْ أَوْصَانِي‌ جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِالْحَجْمِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ لَا بُدَّ مِنْه‌»[9]

این روایت نشان دهنده‌ی آن است که حجامت آن قدر اهمیت دارد که جبرئیل یک بار مستقلا بر پیامبر (ص) نازل شد و توصیه به حجامت کرد. در سیره پیامبر و اهل بیت (ع) از حجامت در درمان بیماری‌های گوناگون استفاده می‌شده است.
ممکن است بادی در سر بیفتد که راه خروجش حجامت است یا دردی در لثه‌ها و فضای دهان رخ دهد که درمانش حجامت است. حجامت یک استفراغ عمومی است و بدن را پاکسازی می‌کند.

امیرالمؤمنین (ع) فرمودند:

«إنَّ الْحِجَامَةَ تُصَحِّحُ الْبَدَنَ»[10]

حجامت جزو مطهرات است و خون را که نزدیک ترین مزاج به حیات است، پاکسازی می‌کند و از این جهت شایسته است ما رسول الله (ص) را الگوی خود قرار دهیم. سیره آن حضرت بر این بود که هر وقت دچار بیماری می‌شدند یا شکایتی از بیماری داشتند به حجامت پناه می‌بردند:

«مَا اِشْتَكَى رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَجَعاً قَطُّ إِلاَّ كَانَ مَفْزَعُهُ إِلَى اَلْحِجَامَةِ»[11]

معلوم می‌شود یکی از بهترین راه‌های خروج بیماری‌ها از بدن حجامت کردن است. لااقل می‌توان گفت یک سوم بیماری‌ها طبق فرموده‌ی پیامبر (ص) (اَلدَّاءُ ثَلاَثٌ وَ اَلدَّوَاءُ ثَلاَثٌ ...) مربوط به خون است و یک سوم بیماری‌ها با حجامت برطرف می‌شود.