درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی
1402/03/17
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: آیات الأبدان در قرآن/درمان سنگینی و کری گوش /
بحث ما در رابطه با آیات الأبدان به آیه 22 سوره انفال رسید که خدای متعال می‌فرماید:
﴿إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ﴾[1]
بدترین جنبندگان نزد خداوند کسانی هستند که کر و لال هستند و این‌ها کسانی هستند که تعقل نمی‌کنند.
جلسه گذشته نکاتی را از روایات اهل بیت (ع) و کتاب قانون بوعلی بیان داشتیم.
درمان کری در روایتی از امام معصوم (ع) وارد شده است. در طب اسلامی دارویی به نام شافیه بیست ماهه وجود دارد که به داروی شافیه‌ی موسی بن عمران (ع) معروف است. اگر این دارو بیست ماه زیر جو باقی بماند با کیفیت خاصی می‌تواند درمان کننده‌ی کری باشد.
«وَ إِذَا أَتَى عَلَيْهِ عِشْرُونَ شَهْراً يَنْفَعُ بِإِذْنِ اَللَّهِ مِنَ اَلصَّمَمِ يُنْقَعُ بِمَاءِ اَلْكُنْدُرِ ثُمَّ يَخْرُجُ مَاؤُهُ فَيُجْعَلُ مَعَهُ مِثْلُ اَلْعَدَسَةِ اَللَّطِيفَةِ فَيُجْعَلُ فِي أُذُنِهِ فَإِنْ سَمِعَ وَ إِلاَّ أُسْعِطَ مِنَ اَلْغَدِ بِذَلِكَ اَلْمَاءِ بِمِثْلِ اَلْعَدَسَةِ وَ صَبَّ عَلَى يَافُوخِهِ مِنْ فَضْلِ اَلسَّعُوطِ»[2]
زمانی که این دارو بیست ماهه شد، به اذن خداوند برای کری مفید است. کندر در آب خیسانده شود، سپس آب آن گرفته شود. اندازه یک عدس از داروی شافیه بیست ماهه گرفته و با آب کندر مخلوط می‌شود و در گوش چکانده می‌شود، اگر شنیده شد (یا شنید)، به هدفمان رسیدیم. در غیر این صورت از همان آب کندر به همراه یک عدس از شافیه بیست ماهه داخل بینی سعوط می‌شود و مابقی آن (آب کندر با شافیه بیست ماهه) روی پیشانی و گیج‌گاه مالیده می‌شود.
«نقیع» یعنی آب گرفتن روی یک شی در حدی که آب تمامِ آن شی را بگیرد.
خیساندن کندر به این صورت است که بایستی به میزانی آب روی آن ریخته شود که روی کندر را بگیرد. سپس آب کندر خیسانده، گرفته شود یا بعد از اینکه آب سطح کندر را فرا گرفت بایستی جوش بخورد و حرارت ببیند تا آبش گرفته شود.
در روز اول به میزان یک عدس از شافیه بیست ماهه با آب کندر مخلوط شود و دو قطره در گوش چکانده شود و در روز دوم همین ترکیب در بینی سعوط شود و مابقی آن روی پیشانی و گیج‌گاه مالیده شود.
این یک نسخه روایی برای کری است.
اشاره کردیم که عواملی برای کری وجود دارد از جمله این که تخلیه یکی از مزاج‌ها بند بیاید و دیگر تخلیه‌ای صورت نگیرد و آن مزاج در منطقه گوش تجمع پیدا کند. تعبیر جناب بوعلی در کتاب قانون چنین بود:
«بسیار اتفاق افتد که تخلیه شدن خلط مراری بند آید و کری در پی داشته باشد؛ و دور نیست که از عدم تخلیه‌ی عضوی دیگر روی دهد که خلط بیرون نیامده و بند آمده است و کری را به بار آورده است.»
خلط می‌تواند در گوش یا عضوی دیگر محبوس شود. ممکن است صفرا، سودا، بلغم نارسیده، باد و خون در عضو دیگری بند آمده باشد اما اثر خود را روی گوش بگذارد و فرد ناشنوا شود.
اشاره کردیم که گاهی سبب سنگینی گوش مشکلی در مغز و عصب‌ها است. همچنین ممکن است گوشت‌های زائد و زگیلی، ورم‌ها، چرک و عفونت، وجود کرم و حشرات و نیز عوامل بیرونی مانند ریگ و شن و هسته‌ای که در گوش رود، موجب سنگینی گوش شوند و چه بسا چرک و عفونت‌ها منجر به ناشنوایی شود.
حکیم بوعلی درمان و علاج آن را نیز بیان داشته است.
درمان سنگینی گوش:
«هر چه را در گوش می‌چکانی نباید سرد یا گرم باشد، باید ولرم باشد. این علاجی است کلی و جزئیات آن را شرح خواهیم داد. آنچه از بند آمدن خلط مراری است، باید وسیله‌ی اسهال دهنده‌ی ماده تخلیه شود که بسیار اتفاق افتد همین که ماده‌ی مراری تخلیه می‌شود، کری برطرف می‌گردد.»
توضیح: روغنی که در گوش چکانده می‌شود، نباید خیلی گرم یا خیلی سرد باشد.
اگر غلبه سودا موجب تجمع مواد سوداوی در گوش و کری شده باشد، با انجام یک بار فصد این مشکل برطرف می‌شود.
«بسیار واقع شده که در خلط مراری اختلاف روی دهد و بند می‌آید و سبب کری می‌شود. اگر سبب تنها حرارت است روغن‌های سردی بخش و غیره به کار ببر! یا اناری را با پوسته‌اش بفشار و آبش را با کمی سرکه و کندر و روغن گل بپز تا غلیظ می‌شود و در گوش بچکان یا آب کاهو یا آب تاجریزی در گوش ریز!»[3]
توضیح: اگر خون و صفرا در منطقه گوش تجمع کرده باشند، باید از روغن‌های سرد استفاده شود یا آب انار گرفته و کمی سرکه و کندر در آن ریخته و نیز روغن گل سرخ به آن اضافه شود و پخته شود تا کمی قوام پیدا کند و در گوش چکانده شود.
«اگر از سردی و ماده‌ی سرد است، همه انواع روغن‌های گرمی‌بخش که پاره‌هایی از گُند بیدستر در آن باشد و به ویژه روغن بلسان و کوشنه یا روغن بادام تلخ، افشره‌ی خاراگوش، روغن بابونه با پیه گاو و زهره‌ی گاو نر یا روغن کنجد که پیه حنظل یا ریشه‌هایش در آن پخته است، خوب دارویی هستند.»
توضیح: «گُند» به معنای بیضه است و «بیدستر» سگ دریایی را گویند.
اگر ناشنوایی یا سنگینی گوش ناشی از سردی باشد، جناب بوعلی توصیه می‌کند از روغن گرمی که قسمتی از بیضه‌ی سگ دریایی در آن باشد، استفاده شود. البته این نسخه، توصیه‌ی ایشان و نه طب اسلامی است و نیازی به انجام آن نیست.
اگر سردی موجب ناشنوایی شده باشد، مثلا باد سردی در گوش افتاده یا بلغم در گوش تجمع پیدا کرده باشد، دو قطره از روغن‌های گرم مانند روغن ایرسا در گوش چکانده شود.
روغن بلسان گرم است.
روغن کوشنه (یا روغن قسط) روغنی عالی است و برای گرم کردن رحم، مشکلات نازایی، کمر درد و گلو درد مفید و به صورت کلی برای رفع سردی و بلغم بسیار سفارش شده است.
توصیه دیگر جناب بوعلی برای درمان سنگینی گوش یا ناشنوایی ناشی از سردی یا بادی که در گوش افتاده و موجب وزوز آنس شده باشد، چکاندن روغن قسط در گوش است.
ایشان در بحث بهداشت گوش مطرح کردند که چکاندن روغن بادام در گوش یک بار در ماه موجب تمیزی گوش می‌شود.
عصاره یا دمکرده خاراگوش را می‌توان در گوش چکاند. بابونه گرم و روغن آن نیز گرم است.
همچنین می‌توان مقداری جگر و شحم گاو را با روغن بابونه مخلوط کرد و حرارت داد و در گوش چکاند.
حکیم بوعلی درمان‌های دیگری برای سردی گوش بیان کرده است اما ما به همین مقدار بسنده می‌کنیم. از جمله درمان‌های سردی گوش به این صورت وارد شده است:
«شاش گاو نر که مرّ در آن حل شده در گوش چکانند...»
توضیح: از منظر حکیم بوعلی ادرار گاو نر برای کری و سنگینی گوش مفید است اما ما این توصیه‌ها را ذکر نمی‌کنیم.
«اگر سنگینی گوش از خشکی است، علاجش زیاد در حمام ماندن، خوراک و نوشابه‌ی رطوبت‌بخش، روغن معتدل و آب ولرم بر سر پاشیدن است. همچنین روغن نیلوفر و روغن بید و روغن تخم کدو و غیره به بینی کشیدن خوب است.»
توضیح: از جمله روغن‌های معتدل می‌توان روغن گل نرگس را نام برد. چکاندن روغن تخم کدو در بینی برای سنگینی گوش مفید است. همچنین می‌توان این روغن را روی بینی مالید.
«اگر از بند آمدنی است علاوه بر آنچه در باب سده گفتیم، افشره‌ی ثمر شهدانه و افشره‌ی حنظلِ سبز نافعند.»[4]
توضیح: اگر در گوش انسدادی بوجود آمده باشد یا رگ‌ها دچار گرفتگی شده باشند، برگ و میوه شاه‌دانه برای درمان آن نافع است و نقش درمانی دارد. دمکرده میوه شاه‌دانه و حنظل سبز نیز مفید هستند.
در طب اسلامی آویشن و کمی نمک دریا، آب انجیر، دمکرده کرفس، دمکرده گل بنفشه باز کننده گرفتگی‌ها هستند. فرد می‌تواند این‌ها را در گوش بچکاند یا میل کند که انسداد‌ها را برطرف می‌کند.
