درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/درمان های مشکلات گوش /

بحث ما در ذیل آیه ﴿وَفِي آذَانِهِمْ وَقْرًا﴾ بود. جلسه گذشته مطالبی را از آیات قرآن و کتاب قانون حکیم بوعلی بیان کردیم؛ از جمله این که به تعبیر جناب بوعلی، گاهی علت سنگینی گوش بادی است که در آن می‌افتد. این باد می‌تواند در معده تولید شده باشد اما حرکت کرده و به جاهای اجوف و توخالی مانند گوش رود و موجب درد گوش و دردهای دیگری شود. گاهی گوش در اثر ضربت وارد شده بر آن، دچار چرک و عفونت می‌شود. این چرک و عفونت مانند شمعِ آب شده از گوش خارج می‌شود و موجب سنگینی آن می‌شود.

در روایات اهل بیت (ع) درباره‌ی گوش درد گوش، بیماری‌های گوش، چرک و عفونت گوش، بادی که در گوش می‌افتد، عوامل پیشگیرانه گوش درد، بیماری‌های گوش و تقویت حس شنوایی نکات و مطالبی بیان شده است که به ذکر آن‌ها می‌پردازیم.

درمان باد گوش:

1) ضماد حنا

در روایت آمده است که خضاب و ضماد حنا بر سر موجب بادزدایی و طرد باد از گوش می‌شود؛ همان بادی که ایجاد سنگینی گوش می‌کند

«الْخِضَابِ ... يَطْرُدُ الرِّيحَ مِنَ الْأُذُنَيْنِ»[1]
خضاب باد را از دو گوش طرد می‌کند.

بنابراین گاهی باد در دو گوش می‌افتد و موجب درد و سنگینی آن می‌شود. قبلا اشاره کردیم که در صماخ و انتهای گوش هوای راکدی وجود دارد که زمینه شنوایی را فراهم می کند. اگر این هوای راکد به هوای متراکم تبدیل شود و صماخ پر از هوا شود، فرد در گوشش احساس سنگینی و درد می‌کند. برای درمان این عارضه می‌تواند حنا بر سر ضماد کند که بادهای زائد را از گوش طرد می‌کند.

2) شافیه هفت ماهه

در روایات اهل بیت (ع) وارد شده است که وقتی شافیه موسی بن عمران (ع) هفت ماهه شد برای طرد بادهای گوش مفید است.

«وَ إِذَا أَتَى عَلَيْهِ سَبْعَةُ أَشْهُرٍ يَنْفَعُ مِنَ الرِّيحِ الَّذِي يَكُونُ فِي الْأُذُنِ يُقَطَّرُ فِيهَا بِدُهْنِ وَرْدٍ مِثْلَ الْعَدَسَةِ مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ إِذَا نَامَ»[2]

این هم توصیه روایی دیگر در رابطه با بادزدایی از گوش است. البته محورش این است که باد از معده طرد شود تا در گوش نیفتد؛ با مصرف داروهای تقویت معده مانند دمکرده زیره، دمکرده نعنا، دمکرده مرزه، داروی هاضوم، دمکرده زنیان و دمکرده آویش می‌توان از معده بادزدایی کرد و آن را گرم نگه داشت که باد زائد تولید نشود و در نتیجه باد به سمت گوش حرکت نکند و موجب سنگینی گوش یا سر و صدا در گوش نشود.

درمان چرک و عفونت گوش:

ترکیب پنیر کهنه با شیر زن شیرده

در رابطه با عامل دیگر سنگینی گوش یعنی چرک و عفونت‌هایی که از گوش خارج می‌شود در روایت آمده است:

«شَكَا رَجُلٌ مِنَ اَلْأَوْلِيَاءِ إِلَى بَعْضِهِمْ عَلَيْهِمُ اَلسَّلاَمُ وَجَعَ اَلْأُذُنِ وَ أَنَّهُ يَسِيلُ مِنْهُ اَلْقَيْحُ وَ اَلدَّمُ قَالَ لَهُ خُذْ جُبُنّاً عَتِيقاً أَعْتَقَ مَا تَقْدِرُ عَلَيْهِ فَدُقَّهُ دَقّاً جَيِّداً نَاعِماً ثُمَّ اِخْلِطْهُ بِلَبَنِ اِمْرَأَةٍ وَ سَخِّنْهُ بِنَارٍ لَيِّنَةٍ ثُمَّ صُبَّ مِنْهُ قَطَرَاتٍ فِي اَلْأُذُنِ اَلَّتِي يَسِيلُ مِنْهَا اَلدَّمُ فَإِنَّهَا تَبْرَأُ بِإِذْنِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»[3]
مردی از دوستان اهل بیت (ع) محضر یکی از ائمه اطهار (ع) از درد گوش و اینکه از آن چرک و خون و چرکابه بیرون می‌آید،‌ شکایت کرد. حضرت فرمودند: پنیر کهنه‌ای را تهیه کن، کهنه‌ترین پنیری که می‌توانی پیدا کنی (هر چه کهنه‌تر و مانده‌تر باشد، بهتر است) آن را آسیاب کن یا به خوبی نرم و پودر کن. سپس آن را با شیر زن (شیرده) مخلوط کن و با آتش ملایمی حرارت ده. سپس چند قطره از آن را در گوشی که چرک و عفونت از آن می‌آید، بچکان که به اذن خداوند خوب می‌شود.

می‌توان مقداری پنیر را در فضای بیرون خانه گذاشت تا آفتاب به آن بخورد و کهنه شود.

درمان درد گوش:

1) ترکیب روغن کنجد و خردل

گاهی چرک و عفونت گوش، بادی که در گوش می افتد یا حشره‌ای که در گوش می‌رود، موجب وارد شدن آسیب‌هایی به گوش و درد آن می‌شود. در رابطه با درد گوش در روایت آمده است:

«يُؤْخَذُ كَفُّ سِمْسِمٍ غَيْرِ مُقَشَّرٍ وَ كَفُّ خَرْدَلٍ يُدَقُّ كُلُّ وَاحِدٍ عَلَى حِدَةٍ ثُمَّ يُخْلَطَانِ جَمِيعاً وَ يُسْتَخْرَجُ دُهْنُهُمَا وَ يُجْعَلُ فِي قَارُورَةٍ وَ يُخْتَمُ بِخَاتَمِ حَدِيدٍ فَإِذَا أَرَدْتَ شَيْئاً مِنْهُ فَقَطِّرْ مِنْهُ فِي اَلْأُذُنِ قَطْرَتَيْنِ وَ سُدَّهَا بِقُطْنَةٍ ثَلاَثَةَ أَيَّامِ فَإِنَّهَا تَبْرَأُ بِإِذْنِ اَللَّهِ تَعَالَى»[4]
یک مشت کنجد پوست نکنده و یک کف خردل تهیه شود. هر کدام جداگانه آسیاب شود، سپس با هم مخلوط شوند و روغنش گرفته شود و در ظرف شیشه‌ای قرار داده شود و سر شیشه با در آهنی بسته شود. زمانی که به این دارو احتیاج پیدا کردی (یعنی دچار درد گوش شدی)، دو قطره از آن را در گوشی که درد می‌کند، بچکان و یک پنبه در گوش قرار بده (گوشت را با پنبه سد کن که روغن بیرون نیاید) و سه روز بگذار، همانا به اذن خدا درمان می‌شود.

بعد از اینکه کنجد با پوست و خردل مستقلا آسیاب شدند، با هم مخلوط شوند و روغن آن‌ها گرفته شود و در ظرف شیشه‌ای قرار داده شود و درش با یک در آهنی بسته شود.
دو احتمال برای روایت فوق وجود دارد: این روغن حداقل سه روز باید در گوش باقی بماند یا اینکه سه شب یا سه روز این نسخه انجام شود یعنی هر روز دو قطره در گوش چکانده و پنبه در گوش قرار داده شود و روز بعد دوباره عوض شود.

2) روغن سداب:

گاهی گوش دچار درد، بیماری یا سنگینی و ضعف شنوایی می‌شود. روغن سداب هم برای حل این مشکل مفید است:

«دَوَاءُ اَلْأُذُنِ إِذَا ضَرَبَتْ عَلَيْكَ يُؤْخَذُ اَلسَّدَابُ وَ يُطْبَخُ بِزَيْتٍ وَ يَقْطُرُ فِيهَا قَطَرَاتٌ فَإِنَّهُ يَسْكُنُ بِإِذْنِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»[5]
دوای گوش زمانی که ضربان و دردی در آن احساس کردی؛ گیاه سداب گرفته و در روغن زیتون پخته می‌شود، چند قطره در گوش چکانده می‌شود همانا به اذن خدا تسکین می‌یابد.

سداب خود روغن ندارد؛ به همین جهت به روغن پایه نیاز دارد و پایه‌اش فقط روغن زیتون باشد.

اگر درد و ضربان گوش موجب سنگینی گوش یا ناشنوایی شود، می‌توان از روغن فیجن یا سداب استفاده کرد که تسکین‌دهنده درد خواهند بود.

به صورت کلی در روایات اهل بیت (ع)، مصرف سداب، دمکرده یا روغن آن درمان شاخص گوش و بیماری‌های آن است.

در روایتی حضرت رسول الله (ص)‌ فرمودند:

«قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: اَلسَّدَابُ جَيِّدٌ لِوَجَعِ اَلْأُذُنِ»[6]

در گوش میانی مایعاتی قرار دارد که ممکن است در اثر ضربه‌ جابجا شوند و این یکی از بیماری‌های گوش است. این مایعات در گوش عامل تعادل بدن هستند و اگر جابجا شوند، فرد دچار سرگیجه و راه رفتنش دچار مشکل می‌شود. لذا مصرف سداب و دمکرده آن برای درد گوش خوب است. همچنین در برخی روایات آمده است که برای دَوَران (یعنی سرگیجه) هم خوب است. اینکه روایت می‌فرماید: سداب برای مطلق بیماری‌های گوش خوب است، برای این است که مایعات گوش را تنظیم می‌کند. لذا خوردن پودر سداب یا دمکرده آن و چکاندن روغن آن در گوش خوب است.

عوامل پیشگیرانه گوش:

بکارگیری پنبه بعد از بیرون آمدن از حمام و هنگام خواب:

قرار دادن پنبه در گوش خواص زیادی دارد؛ رطوبت‌های زائد گوش را که می‌تواند عامل درد گوش باشد، جذب می‌کند. ضمن اینکه پنبه همانند مایعات تلخ موجود در گوش، از ورود حشرات و جانوران به آن جلوگیری می‌کند.
ممکن است گوش فردی مایعات تلخ تولید نکند و برخی حشرات و جانوران وارد گوش شوند و پرده آن را پاره کنند. قرار دادن پنبه در گوش از ابتلا به گوش درد پیشگیری می‌کند. افرادی که سشوار می‌زنند بیشتر در معرض آسیب‌های گوش قرار می‌گیرند؛ زیرا باد متراکم وارد گوش می‌شود که موجب درد آن می‌شود.

«مَنْ أَرَادَ أَنْ لاَ يُؤْلِمَهُ أُذُنُهُ فَلْيَجْعَلْ فِيهَا عِنْدَ اَلنَّوْمِ قُطْنَةً»[7]
کسی که اراده کرده است دچار گوش درد نشود، بایستی هنگام خواب پنبه‌ای در گوش قرار دهد.

می‌توان برای پیشگیری از درد گوش بعد از از خارج شدن از حمام، در آن پنبه قرار داد که در حقیقت رطوبت‌های ناشی از رطوبت حمام را جذب کند و فرد دچار گوش درد نشود.

تقویت کننده‌های گوش و حس شنوایی:

1) خرمای برنی

خرمای برنی (خرمای مکه که جزو بهترین خرماهاست) حس شنوایی و بینایی را زیاد می‌کند:

«فِيهَا تِسْعَ خِلَالٍ ... يَزِيدُ فِي السَّمْعِ وَ الْبَصَرِ»[8]
در آن (خرمای برنی) نُه خاصیت است ... گوش و بینایی را زیاد می‌کند یعنی حس شنوایی و بینایی را زیاد می‌کند.

2) گوشت

«أَكْلَ اَللَّحْمِ يَزِيدُ فِي اَلسَّمْعِ وَ اَلْبَصَرِ»[9]

ممکن است ضعف بینایی و شنوایی برخی از افراد به این علت باشد که ویتامین‌های لازم به گوش، چشم و عصب‌های گوش و چشم آنان نرسیده است. خوردن گوشت حس بینایی و شنوایی تقویت می‌کند.