درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/درمان های یائسگی زودرس /

بحث ما در رابطه با آیات الأبدان، ذیل آیه ﴿وَاللَّائِي لَمْ يَحِضْنَ﴾[1] از سوره طلاق بود. در جلسات گذشته نکاتی را بیان داشتیم. در این جلسه قصد داریم به علل یائسگی زودهنگام و قطع قاعدگی و درمان‌های آن در روایات اهل بیت (ع) بپردازیم.

سه علت برای قطع خون حیض ذکر شده است:
عنوان «رِيحٍ فِي رَحِم» بادی که در رحم بیفتد، یاد شده است. پس معلوم می‌شود رحم حکم ظرفی را دارد که باد در آن قرار می‌گیرد و باد این قدرت را دارد که بتواند خون حیض را محبوس کند.
امام کاظم (ع) در روایتی فرمودند:

«إِنَّ الطَّمْثَ قَدْ تَحْبِسُهُ الرِّيحُ مِنْ غَيْرِ حَبَلٍ»[2]
گاهی اوقات خون حیض را باد حبس می‌کند بدون اینکه زن باردار باشد.

زن باردار نیست اما در عین حال عادت ماهانه نمی‌شود. عادت نشدنش به این علت نیست که در سن یائسگی است بلکه به علت وجود مانعی است که در حقیقت نوعی بیماری محسوب می‌شود.

2) گاهی فساد و غلظت خون حیض، موجب قطع قاعدگی می‌شود. خون به قدری کثیف و غلیظ شده است که خارج نمی‌شود.

3) گاهی علت عادت نشدن، بارداری است. در روایتی آمده است:

«اِرْتِفَاعُ اَلطَّمْثِ ضَرْبَانِ فَسَادٌ مِنْ حَيْضٍ أَوِ اِرْتِفَاعٌ مِنْ حَمْلٍ فَأَيُّهُمَا كَانَ فَقَدْ حَلَّتْ لِلْأَزْوَاجِ إِذَا وَضَعَتْ أَوْ مَرَّتْ بِهَا ثَلاَثَةُ أَشْهُرٍ بِيضٍ لَيْسَ فِيهَا دَمٌ»[3]
عدم عادت شدن دو علت دارد:‌ فاسد شدن خون حیض یا بارداری است. هر کدام از این دو علت باشد، عدّه زن باردار تا زمانی است که وضع حمل کند (و تا زمانی که باردار است نمی‌تواند ازدواج کند) یا سه ماه عدّه نگه دارد در صورتی که هیچ خونی نبیند.

وقتی زن هیچ خونی نبیند یا یائسگی زود هنگام پیدا کرده باشد، باید سه ماه عدّه نگه دارد و عدّه‌ی طلاق زنی که عادت ماهانه می‌شود، سه پاکی است.

این روایت قرینه‌ای است بر اینکه منظور از ﴿وَاللَّائِي لَمْ يَحِضْنَ﴾ در مقابل ﴿وَاللَّائِي يَئِسْنَ مِنَ الْمَحِيضِ مِنْ نِسَائِكُمْ﴾ سن یائسگی است که برای زنان غیر قریشی، پنجاه سال و زنان غیر قریشی، شصت سال است. عدّه زن یائسه سه ماه است. اگر در سن یائسگی نباشد و خون حیض نبیند، ناظر به مانع و بیماری است که باعث عدم عادت ماهانه می‌شود. نشانه‌اش روایتی بود که قبلا به آن اشاره کردیم: «فساد من حیض» یا «ریح فی رحم». پس می‌توان گفت از منظر روایات دو عامل اساسی برای یائسگی زودهنگام و قطع خون حیض وجود دارد: بادی که در رحم می‌افتد و غلظت شدید خون.

درمان‌های قطع قاعدگی در روایات

1) هاضوم

منشأ بادی که در رحم می‌افتد، چیست؟ معمولا معده‌ی سرد و نفاخ تولید باد می‌کند. این باد حرکت کرده و به جاهای خالی و اجوف (مانند رحم) می‌رود. یکی از اقدامات اساسی برای درمان این عامل آن است که پیش از هر چیزی معده باید اصلاح شود. در مقام تجربه نیز دیده‌ایم که معمولا بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند و عادت ماهانه نمی‌شوند، سردی معده دارند. مداومت بر خوردن غذاهای سرد یا عادات غلط موجب سردی معده می‌شود. همچنین عدم استفاده از پیش‌بند هنگام شستن ظروف باعث ریختن آب بر روی رحم و سردی آن می‌شود و رحم سرد، اجازه خروج خون حیض را نمی‌دهد. لذا مصرف داروی هاضوم (که ترکیب چهارگانه آویشن، زنیان، سیاه‌دانه و نمک‌ دریا است) معده را گرم و به صورت ریشه‌ای از تولید باد پیشگیری می‌کند و نیز بادی که در رحم می‌افتد را درمان می‌کند.

2) آب‌زن‌های گرم‌کننده و بادزدای رحم

آبزن زیره و دارچین باد را از رحم بیرون می‌کشد و هم دردهای عادت ماهانه را کاهش می‌دهد. این آبزن برای فردی که در زمان عادت ماهانه درد دارد اما خونش خارج نمی‌شود، مفید است؛ چرا که دارچین بزرگ‌ترین مسکن‌ درد است و از رحم بادزدایی می‌کند. دمنوش دارچین هم بسیار عالی است.

3) ضماد حنا بر سر

گذاشتن حنا بر سر برای جاری کردن خون حیض بسیار مؤثر است. در روایت آمده است:

«قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ إِنَّ لِي فَتَاةً قَدِ اِرْتَفَعَتْ عِلَّتُهَا فَقَالَ اِخْضِبْ رَأْسَهَا بِالْحِنَّاءِ فَإِنَّ اَلْحَيْضَ سَيَعُودُ إِلَيْهَا قَالَ فَفَعَلْتُ ذَلِكَ فَعَادَ إِلَيْهَا اَلْحَيْضُ»[4]
به امام کاظم (ع) گفتم: من کنیزی دارم که بیماری‌اش مرتفع شده است (یعنی عادت ماهانه‌اش مرتفع شده) حضرت فرمودند: سرش را با حنا خضاب کند که عادت ماهانه‌اش به زودی بر می‌گردد. راوی گفت: چنین کردم و حیض او برگشت.

معلوم می‌شود حنا دو کار اساسی انجام می‌دهد:
1) خون را تمیز می‌کند؛ چرا که یکی از علل قطع قاعدگی خون کثیف است. پس معلوم می‌شود قرار دادن آن روی سر خون را تمیز می‌کند.
2) از بدن بادزدایی می‌کند.

4) داروی ترکیبی صاف کننده خون

اگر علت قطع قاعدگی، فساد در حیض باشد؛ یعنی خون حیض کثیف باشد، برای درمان می‌توان از چیزهایی که خون را تمیز می‌کند، استفاده کرد مانند دارویی ترکیبی که به این صورت ساخته می‌شود:
تخم کاهو پنج واحد، برگ کاهو پنج واحد، برگ چغندر پنج واحد، کاسنی پنج واحد، دانه انار شیرین پنج واحد، عناب سه واحد، ترنجیبن سه واحد، ایرسا (یا همان زنبق) یک واحد، گل بنفشه یک چهارم واحد و سیاه‌دانه یک چهارم واحد.
این ترکیبی است که استاد عزیز آیت الله تبریزیان در رابطه با داروی صاف کننده خون بیان داشتند. این دارو می‌تواند خون کثیف را پاک کند و زمینه‌ای برای عادت ماهانه شدن فراهم کند.

5) حجامت ساقین

از دیگر درمان‌ها حجامت ساقین است. در روایت آمده است که حجامت ساقین برای بیماری‌های رحمی مفید است ضمن اینکه خون حیض را هم جاری می‌کند.

«يَنْفَعُ مِنَ الْأَوْجَاعِ الْمُزْمِنَةِ فِي الْكُلَى وَ الْمَثَانَةِ وَ الْأَرْحَامِ وَ يُدِرُّ الطَّمْثَ غَيْرَ أَنَّهَا تَنْهَكُ الْجَسَدَ»[5]

6) داروی ترکیبی قاعده آور

این دارو ترکیبی از گیاهان مورد تأیید در طب اسلامی (که از جمله خواص آن‌ها قاعده آوری است) می‌باشد که می‌توانند بادزدایی و خون را تمیز کنند.
این دارو ترکیب شده از: انیسون پنج واحد، تخم زردک سه واحد، شقاقل سه واحد، مُقل ازرق پنج واحد، دارچین دو واحد، اگیر ترکی سه واحد، تخم شنبلیله پنج واحد، مرزه سه واحد، سیاه‌دانه یک واحد، ابهل ده واحد، سلیخه پنج واحد و کنجد بو داده پنج واحد.
این گیاهان خاصیت قاعده ‌آوری دارند و کسی که دچار یائسگی زودهنگام یا قطع قاعدگی شده باشد، می‌تواند از این داروی ترکیبی استفاده و خود را درمان کند.

سوال: نام این دارو چیست؟