درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/ادامه بحث بیماری پیسی /

بحث ما در رابطه با آیه 12 سوره نمل بود که خداوند در خطاب به حضرت موسی (ع) فرمود:

﴿وَأَدْخِلْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ﴾
و دست در گریبان و یقه خود کن و خارج کن در این هنگام می‌بینی دستت سفید و درخشنده گردیده، بدون اینکه این سفیدی منشأ بیماری داشته و از پیسی باشد.

اشاره کردیم «بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ» نوعی معجزه است یعنی سفید و نورانی شدن دست حضرت موسی (ع) به این شکل نبود که حالت زشتی به خود گیرد و پوست دست حضرت مانند پوست دست افراد مبتلا به پیسی، نشده بود بلکه آن دست سفیدی، درخشش، نورانیت خاص، زیبایی و تلألو خاصی به همراه داشت.

در روایات اهل بیت (ع) از بیماری پیسی و سفیدی غیر طبیعی تحت عناوین گوناگونی یاد شده است. از سفیدی که بیماری به حساب می‌آید تحت عناوین «بیاض»، «وضح»، «بهق»، «بهک»، «برص» و «پیسی» یاد شده است. منظور از تعبیر «بیضاء» در آیه، سفیدی غیر بیماری است یعنی سفیدی درخشنده‌ای که زیبایی خاصی دارد و نیز جنبه آیت و معجزه دارد. سفیدی دست حضرت موسی (ع)، بَیاض و سفیدی نبود که بیماری به حساب بیاید.

سوال: آیا دست آن حضرت از آن به بعد همیشه نورانی بود؟

درمان‌های پیسی در روایات

در روایات اهل بیت (ع) درمان‌هایی برای مطلق سفیدی غیر طبیعی، بهق یا برص ذکر شده است. تفاوت این‌ها به اعتبار عمیق بودن و غیر عمیق بودن است. اگر سفیدی در پوست نفوذ پیدا کرده باشد، برص است و اگر تنها در سطح پوست باشد، بیاض یا بهق به حساب می‌آید.

1) گوشت گوساله با برگ چغندر

«إِنَّ بَنِي إِسْرَائِيلَ شَكَوْا إِلَى مُوسَى مَا يَلْقَوْنَ مِنَ اَلْبَرَصِ فَشَكَی ذَلِكَ إِلَى اَللَّهِ تَعَالی فَأَوْحَى اَللَّهُ إِلَيْهِ: مُرْهُمْ فَلْيَأْكُلُوا لَحْمَ اَلْبَقَرِ بِالسِّلْقِ»[1]

می‌توان خورشتی درست کرد که در آن از گوشت گوساله و برگ چغندر استفاده شده باشد. افرادی که دچار غلبه سودا هستند و در عین حال پیسی دارند، می‌توانند از برگ چغندر به تنهایی استفاده کنند چرا که این برگ به تنهایی برای پیسی مفید است و حالت شفابخشی برای همه بیماری‌ها دارد.

2) تربت امام حسین (ع)

در روایتی آمده است:

«شَكَا رَجُلٌ إِلَى أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ اَلْبَرَصَ فَأَمَرَ أَنْ يَأْخُذَ طِينَ قَبْرِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِمَاءِ اَلسَّمَاءِ فَفَعَلَ ذَلِكَ فَبَرَئ»[2]
مردی محضر امام صادق (ع) از برص شکایت کرد. حضرت امر فرمودند مقداری از گل قبر امام حسین (ع) را بگیرد و با آب آسمان مخلوط کند و بخورد. آن مرد این کار را انجام داد و خوب شد.

3) آبگوشت گوساله با سویق

امام کاظم (ع) فرمودند:

«مَرَقُ لَحمِ البَقَرِ مَعَ السَّويقِ الجافِّ يَذهَبُ بِالبَرَصِ»[3]
آبگوشت گوساله همراه با سویق خشک، برص را می‌برد.

می‌توان آبگوشت گوساله و بعد از آن، سویق خشک خورد و یا سویق گندم و جو را در آبگوشت ریخت.

4) بادمجان سرخ شده در روغن زیتون

امام صادق (ع) فرمودند:

«عَلَيكُم بِالباذَنجانِ البورانِيِّ؛ فَهُوَ شِفاءٌ يُؤمِنُ مِنَ البَرَصِ، و [كَذَا] المَقليُّ بِالزَّيتِ»[4]
بر شما باد به خوردن بادمجان منطقه بوران؛ چرا که شفا است و از بیماری پیسی پیشگیری می‌کند و مخصوصا اینکه در روغن زیتون سرخ شود.

سوال: آیا عامل پیسی،‌ غلبه سودا است؟
جواب: ممکن است از سودا باشد. جلسه قبل به عوامل آن اشاره کردیم. ممکن است بر حسب قاعده انحلال، چند دلیل در میان عوامل یک بیماری آمده باشد که همگی به یک عامل مزاجی برگشت پیدا کند.

بادمجان سرخ شده در روغن زیتون از بیماری پیسی پیشگیری می‌کند اما چون تعبیر «شفاء» در روایت بکار برده شده است، جنبه پیشگیرانه و هم درمانی دارد.

سرخ کردن بادمجان در روغن زیتون نقش درمانی آن را بیشتر و بهتر می‌کند.

5) سویق خشک

خوردن سویق خشک به تنهایی نقش درمانی در بیماری پیسی دارد.

در روایت آمده است:

«السَّوِيقُ الْجَافُّ يَذْهَبُ بِالْبَيَاضِ»[5]
سویق خشک مطلق سفیدی‌های غیر طبیعی را می‌برد.

سویق خشک برای مطلق سفیدی‌های غیر طبیعی از جمله بهک، برص و وضح مفید است. «وضح» آن سفیدی غیر طبیعی است که فرد با دقت بر پوستش می‌تواند بفهمد بر او عارض شده است.

6) خیسانده کشمش

خیسانده کشمش یا مویز نیز برای درمان پیسی مفید است. در روایتی آمده است:

«شَكَا يُونُسُ بْنُ عَمَّارٍ إِلَي أبِي الحَسَنِ الكَاظِم عَلَيْهِ السَّلاَمُ بَيَاضً ظَهَرَ بِهِ فَأَمَرَهُ أَنْ يَنْقَعَ اَلزَّبِيبَ وَ يَشْرَبَهُ فَفَعَلَ فَذَهَبَ عَنْهُ»[6]
یونس بن عمار از سفیدی که روی پوستش ظاهر شده بود، به امام کاظم (ع) شکایت کرد. امام به او امر کردند روی کشمش آب بریزد طوری که روی آن را بگیرد و شب تا صبح بخیساند و سپس بنوشد. پس چنین کرد و بهبودی برایش حاصل شد.

7) ضماد ترکیب دوگانه حنا و نوره

این ضماد برای رفع سفیدی خیلی سطحی که تازه مراحل آغازین را می‌گذارند و به آن «وضح» می‌گویند، نقش درمانی دارد. وقتی سفیدی پیشرفت کند و به مرحله بهق برسد، سطح پوست را می‌گیرد. بعد از آن به برص می‌رسد که سفیدی از سطح پوست می‌گذرد و در گوشت فرو می‌رود.

«شَكَا رَجُلٌ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْوَضَحَ وَ الْبَهَقَ فَقَالَ: ادْخُلِ الْحَمَّامَ وَ أَدْخِلِ الْحِنَّاءَ بِالنُّورَةِ وَ اطَّلِ بِهِمَا فَإِنَّكَ لَا تُعَايِنُ بَعْدَ ذَلِكَ شَيْئاً، قَالَ الرَّجُلُ: فَوَ اللَّهِ مَا فَعَلْتُهُ إِلَّا مَرَّةً وَاحِدَةً، فَعَافَانِيَ اللَّهُ مِنْهُ، وَ مَا عَادَ بَعْدَ ذَلِكَ»[7]

بیماری این مرد در مراحل آغازین سفیدی بوده است و به همین جهت زود درمان شد. اگر بیماری به مرحله برص برسد، می‌طلبد که این درمان مدتی تکرار شود.

8) داروی ترکیبی مرکب ده

محور مرکب ده یا سید الأدویه، سنا است. امام صادق (ع) فرمودند:

«لَوْ عَلِمَ اَلنَّاسُ مَا فِي اَلسَّنَا لَقَابَلُوا كُلَّ مِثْقَالٍ مِنْهُ بِمِثْقَالَيْنِ مِنْ ذَهَبٍ أَمَا إِنَّهُ أَمَانٌ مِنَ اَلْبَهَقِ وَ اَلْبَرَصِ وَ اَلْجُذَامِ وَ اَلْجُنُونِ وَ اَلْفَالِجِ وَ اَللَّقْوَةِ وَ يُؤْخَذُ مَعَ اَلزَّبِيبِ اَلْأَحْمَرِ اَلَّذِي لاَ نَوَى لَهُ وَ يُجْعَلُ مَعَهُ هَلِيلَجٌ كَابُلِيٌّ وَ أَصْفَرُ وَ أَسْوَدُ أَجْزَاءً سَوَاءً يُؤْخَذُ عَلَى اَلرِّيقِ مِقْدَارَ ثَلاَثَةِ دَرَاهِمَ وَ إِذَا أَوَيْتَ إِلَى فِرَاشِكَ مِثْلَهُ وَ هُوَ سَيِّدُ اَلْأَدْوِيَةِ»[8]
اگر مردم می‌دانستند سنای مکی چه قدر خاصیت دارد، حاضر بودند هر 4.5 گرم سنا را با 9 گرم طلا بخرند. چرا که سنا موجب پیشگیری از بهق، برص، جذام، دیوانگی، فلج و لقوه می‌شود. سنا را با کشمش قرمزی که هسته ندارد و هلیله کابلی، هلیله زرد و هلیله سیاه به طور مساوی بگیرد و ناشتا اندازه ده گرم از این ترکیب پنج‌گانه (سنا، کشکش قرمز بدون هسته، هلیله کابلی، هلیله زرد و هلیله سیاه) بخورد و هنگامی که می‌خواهد به رخت‌خواب رود، ده گرم از این ترکیب استفاده کند، این سید داروهاست.

منظور روایت این است که ارزش سنا از طلا بالاتر است.

مدوامت بر خوردن سنا، حداقل ماهی یا هفته‌ای یک بار، نوعی استفراغات عمومی به حساب می‌آید و بدن را از اخلاط گوناگون پاکسازی می‌کند.

علت‌های پیسی، جنون و فلجی ممکن است گوناگون باشد. سنا بدن را پاکسازی می‌کند و از ابتلا به بیماری‌های سفیدی، پیسی، جذام (که جناب بوعلی آن را خوره معنا کرده‌ است)، جنون، فلجی و دهان‌کجی پیشگیری می‌کند.

اگر سنا با یک سری گیاهان ترکیب شود و جنبه دارویی پیدا کند، علاوه بر نقش پیشگیرانه می‌تواند نقش درمانی پیدا کند.

احتمالا منظور از «اَلزَّبِيبِ اَلْأَحْمَرِ اَلَّذِي لاَ نَوَى لَهُ» کشمش قرمزی است که کلا هسته ندارد یا شاید هسته‌اش گرفته شده باشد.

هلیله کابلی، هلیله زرد و هلیله سیاه مراحل مختلف یک میوه هستند.

9) داروی شافیه هجده ماهه

این دارو نیز برای سفیدی غیر طبیعی مفید است:

«وَ إِذَا أَتَى عَلَيْهِ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ شَهْراً يَنْفَعُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى مِنَ الْبَهَقِ الَّذِي يُشَاكِلُ الْبَرَصَ إِلَّا أَنْ يَشْرِطَ مَوْضِعَهُ فَيَدْمَى وَ يُؤْخَذُ مِنَ الدَّوَاءِ مِقْدَارُ حِمَّصَةٍ وَ يُسْقَى مَعَ دُهْنِ الْبُنْدُقِ أَوْ دُهْنِ لَوْزٍ مُرٍّ أَوْ دُهْنِ صَنَوبَرٍ يُسْقَى بَعْدَ الْفَجْرِ وَ يَسْعُطُ مِنْهُ بِمِقْدَارٍ جَيِّدٍ مَعَ ذَلِكَ الدُّهْنِ وَ يَدْلُكُ بِهِ جَسَدَهُ مَعَ الْمِلْحِ»[9]
یه بگذرد و شافیه هجده ماهه شود، برای بهق یا بهک که شبیه پیسی است، مفید است مگر اینکه تفاوت آن در این است که اگر روی بهق تیغ بزنی، خون خارج می‌شود (اما اگر در موضع برص تیغ بزنی، آب سفید خارج می‌شود). به اندازه یک نخود از این دارو با روغن فندق یا روغن بادام تلخ یا روغن درخت سنوبر گرفته و بعد از طلوع آفتاب نوشیده شود و اندازه یک دانه گندم با همان روغن مصرف شده، در بینی ریخته شود. اندازه یک نخود ترکیب داروی شافیه با یکی از روغن‌های (فندق، بادام تلخ یا سنوبر) و نمک روی موضع سفیدی مالیده شود.

سوال: آیا خارج شدن خون در بهک، منظور حجامت است یا خیر؟
جواب: منظور از تعبیر «یشرط» در روایت، همان مشراط یا تیغ حجامت است. حجامت سر برای پیسی مفید است. منظور روایت این است که نشانه بیماری برص این است که با زدن تیغ خون خارج نمی‌شود و این برای تشخیص بیماری بهق یا برص است.

10) سوپ ماش

در روایت آمده است:

«شَكَا رَجُلٌ إِلَى أَبِي اَلْحَسَنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ اَلْبَهَقَ فَأَمَرَهُ أَنْ يَطْبُخَ اَلْمَاشَ وَ يَتَحَسَّاهُ وَ يَجْعَلَهُ فِي طَعَامِهِ»[10]
شخصی خدمت امام کاظم (ع) از بیماری بهک شکایت کرد. حضرت او را امر فرمودند که ماش را بپزد و جرعه جرعه بنوشد و ماش را در غذایش به صورت سوپ قرار دهد.

فردی که سپیدی پوست دارد، سوپ ماش را بنوشد یا به صورتی که در روایت زیر آمده، بخورد:

«خُذِ الماشَ الرَّطبَ في أيّامِهِ و دُقَّهُ مَعَ وَرَقِهِ وَ اعصِرِ الماءَ وَ اشرَبهُ عَلَى الرِّيقِ وَ اطلِهِ عَلَى البَهَقِ»[11]
ماش تازه را در زمان خودش بگیر و با برگش بکوب و آبش را بگیر و ناشتا بنوش و ماش تازه له شده و برگ کوبیده شده را بر محل پیسی ضماد کن.

ایام ماش همان خرداد ماه است.

می‌توان به‌جای گرفتن آب ماش، دم‌نوش آن را مصرف کرد.

11) نماز و دعا

یونس بن عبد الرحمان گوید:

«أَصَابَنِي بَيَاضٌ بَيْنَ عَيْنَيَّ فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَشَكَوْتُ ذَلِكَ إِلَيْهِ فَقَالَ تَطَهَّرْ وَ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَ قُلْ: يَا اَللَّهُ يَا رَحْمَانُ يَا رَحِيمُ يَا سَمِيعُ یا سَامِعَ اَلدَّعَوَاتِ يَا مُعْطِيَ اَلْخَيْرَاتِ أَعْطِنِي خَيْرَ اَلدُّنْيَا وَ خَيْرَ اَلْآخِرَةِ وَ قِنِي شَرَّ اَلدُّنْيَا وَ شَرَّ اَلْآخِرَةِ وَ أَذْهِبْ عَنِّي مَا أَجِدُ فَقَدْ غَاظَنِي اَلْأَمْرُ وَ أَحْزَنَنِي قَالَ يُونُسُ فَفَعَلْتُ مَا أَمَرَنِي بِهِ فَأَذْهَبَ اَللَّهُ عَنِّي ذَلِكَ وَ لَهُ اَلْحَمْدُ»[12]
بین دو چشمم، منطقه پیشانی و وسط ابرویم، دچار سفیدی شد. خدمت امام صادق (ع) رسیدم و از این بیماری شکایت کردم. امام فرمودند: وضو بگیر و دو رکعت نماز بخوان و بگو: «يَا اَللَّهُ يَا رَحْمَانُ يَا رَحِيمُ يَا سَمِيعُ یا سَامِعَ اَلدَّعَوَاتِ يَا مُعْطِيَ اَلْخَيْرَاتِ أَعْطِنِي خَيْرَ اَلدُّنْيَا وَ خَيْرَ اَلْآخِرَةِ وَ قِنِي شَرَّ اَلدُّنْيَا وَ شَرَّ اَلْآخِرَةِ وَ أَذْهِبْ عَنِّي مَا أَجِدُ فَقَدْ غَاظَنِي اَلْأَمْرُ وَ أَحْزَنَنِي» (ای خدا ای بخشنده ای مهربان ای شنوای دعاها ای عطابخش خیرات، خیر دنیا و آخرت را به من عطا کن و مرا از شرّ دنیا و آخرت نگاه‌دار و آنچه از ناراحتی بیابم از من دور کن، همانا این بیماری مرا به خشم آورده و غمگین ساخته است). یونس گفت: من چنین کردم و این بیماری از من رفت.

روایتی از پیامبر (ص) در این زمینه وارد شده است:

«ضَعْ يَدَكَ عَلَيْهِ وَ قُلْ يَا مُنْزِلَ اَلشِّفَاءِ وَ مُذْهِبَ اَلدَّاءِ أَنْزِلْ عَلَى مَا بِي مِنْ دَاءٍ شِفَاءً»[13]
دستت را روی موضع پیسی قرار بده و بگو: «يَا مُنْزِلَ اَلشِّفَاءِ وَ مُذْهِبَ اَلدَّاءِ أَنْزِلْ عَلَى مَا بِي مِنْ دَاءٍ شِفَاءً» (ای کسی که شفا را نازل می‌کنی و بیماری را می‌بری، بر آن چه از بیماری برای من قرار گرفته، شفا نازل کن)

12) نوشتن سوره یس با عسل و آشامیدن آب آن

نوشتن سوره یس با آب عسل و آشامیدن آب آن نیز مفید است:

«كَانَ قَدْ ظَهَرَ بِي شَيْءٌ مِنَ اَلْبَيَاضِ فَأَمَرَنِي أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَنْ أَكْتُبَ يس بِالْعَسَلِ فِي جَامٍ وَ أَغْسِلَهُ وَ أَشْرَبَهُ فَفَعَلْتُ فَذَهَبَ عَنِّي»[14]
بیماری سفیدی بر من عارض شد، امام صادق (ع) من را امر فرمودند که سوره یس را با عسل در جامی بنویس و آن را بشور و بنوش. من نیز چنین کردم و بیماری از من برطرف شد.

نمازها و دعاهای دیگری نیز وارد شده است اما عمده‌ی آن‌ها را بیان کردیم.