درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن /بیماری پیسی /

بیماری پیسی

از دیگر آیات طبی قرآن، آیه 12 سوره نمل است که خداوند در خطاب به حضرت موسی ‌(ع) می‌فرماید:

﴿وَأَدْخِلْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ ۖ فِي تِسْعِ آيَاتٍ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ وَقَوْمِهِ ۚ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ﴾
دست در گریبان خود کن تا چون برون آید غیر از ناحیه بیماری، سپید و روشن گردد. آنگاه با نه معجزه الهی به سوی فرعون و قومش که گروهی فاسق و نابکارند، به رسالت روانه شو.

شاهد ما در این آیه، تعبیر «مِنْ غَيْرِ سُوءٍ» است که خداوند می‌فرماید: ای موسی دستت را در یقه خود قرار بده و بیرون بیاور، وقتی بیرون آوردی دستت سفید درخشنده خواهد شد. منتها این سفیدی همانند سفیدی بیماری پیسی نیست. تعبیر «مِنْ غَيْرِ سُوءٍ» در روایت، «مِنْ غَیْرِ بَرَصٍ» معنا شده است:

«﴿أَدْخِلْ یَدَکَ فِی جَیْبِکَ تَخْرُجْ بَیْضاءَ مِنْ غَیْرِ سُوءٍ﴾ قَالَ: مِنْ غَیْرِ بَرَصٍ»[1]
﴿وَ أَدْخِلْ یَدَکَ فِی جَیْبِکَ تَخْرُجْ بَیْضَاءَ مِنْ غَیْرِ سُوءٍ﴾؛ منظور از «مِنْ غَیْرِ سُوءٍ»، بدون برص (پیسی) است.

منظور از سفیدی، سفیدی درخشنده معجزه‌گونه است و این خود یکی از آیات الهی است. دست حضرت موسی (ع) قبل از اینکه ایشان آن را در یقه فرو ببرد،‌ طبیعی و عادی بود اما بعد از آن، دستش سفیدِ درخشنده شد و سفیدی آن مانند سفیدی پوست دست افراد پیسی، برص و بهک گرفته، نبود.
تعبیر «سوء» به معنای بیماری است و منظور از این بیماری، پیسی است.

در روایات اهل بیت (ع) عوامل ایجاد کننده، عوامل پیشگیرانه و هم عوامل درمانی برای این بیماری ذکر شده است.

علل ایجاد کننده پیسی:

در روایات چند علت برای بیماری پیسی ذکر شده است.

1‌) همبستری در دوران حیض

درمیان محرمات می‌توان به همبستری در دوران حیض، اشاره کرد. پیامبر گرامی اسلام ‌(ص) فرمودند:

«أَنَّهُ كَرِهَ أَنْ يَغْشَى الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ وَ هِيَ حَائِضٌ فَإِنْ غَشِيَهَا فَخَرَجَ الْوَلَدُ مَجْذُوماً أَوْ أَبْرَصَ فَلَا يَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ»[2]
هر کس با همسر خود آمیزش کند در حالی که وی حائض است، اگر فرزندی حاصل شود که خوره، پیسی یا جذام داشته باشد، نباید جز خودش را ملامت کند.

در میان مکروهات نیز عواملی ذکر شده است:

2) خوردن هنگام سیری

خوردن هنگام سیری پیسی به همراه دارد.

«الْأَكْلُ عَلَى الشِّبَعِ يُورِثُ الْبَرَص»[3]
خوردن هنگام سیری باعث پیسی می‌شود.

3) استفاده از آب آفتاب خورده

آشامیدن آبی که آفتاب بر آن تابیده و با نورش گرم شده و همچنین غسل کردن و وضو گرفتن با چنین آبی، موجب پیسی می‌شود.

پیامبر (ص) فرمودند:

«الْمَاءُ الَّذِي تُسَخِّنُهُ الشَّمْسُ لَا تَتَوَضَّئُوا بِهِ وَ لا تَغتَسِلوا بِهِ وَ لَا تَعْجِنُوا بِهِ فَإِنَّهُ يُورِثُ الْبَرَصَ»[4]
با آبی که با آفتاب گرم شده وضو نگیرید و غسل نکنید و با آن چیزی درست نکنید چرا که ایجاد پیسی می‌کند.

4) استعمال نوره در روز چهارشنبه و جمعه

استعمال نوره در روز چهارشنبه و جمعه موجب پیسی می‌شود البته به شرط اینکه بعد از آن بدن حنامالی نشود. اگر در این دو روز، بدن بعد از استعمال نوره، حنامالی شود از ابتلا به پیسی پیشگیری می‌کند. در روایت آمده است:

«خَمْسُ خِصَالٍ تُورِثُ الْبَرَصَ النُّورَةُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ ....»[5]

5) حجامت در روز شنبه و چهارشنبه

در روایت آمده است:

«مَنِ احْتَجَمَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَوْ يَوْمَ السَّبْتِ فَأَصَابَهُ‌ وَضَحٌ‌ فَلَا يُلِمُّ إِلَّا نَفْسَه‌»[6]
ی که در روز چهارشنبه یا روز شنبه حجامت کند و مبتلا به سفیدی پوست شد کسی غیر از خود را ملامت نکند.

روایتی که از حجامت در روز شنبه نهی کرده، روایت ضعیفی است و بیشترین عارضه‌ای که حجامت در این روز دارد، ضعف است. امام فرمودند: این عارضه با خوردن «میوه به» شیرین به همراه «به دانه» و شکر نیشکر برطرف می‌شود. روایات زیادی منعی برای حجامت در روز شنبه ذکر نکرده‌اند در حالی که روایات زیادی حجامت در روز چهارشنبه را منع کرد‌ه‌اند.

«مَنِ اِحْتَجَمَ يَوْمَ اَلْأَرْبِعَاءِ فَأَصَابَهُ بَيَاضٌ فَلاَ يَلُومَنَّ إِلاَّ نَفْسَهُ»[7]
هر کس روز چهارشنبه حجامت کند و به پیسی مبتلا شود، جز خود را ملامت نکند.

6) مالیدن سفال به بدن

مالیدن سفال به بدن در حمام موجب پیسی می‌شود. امام رضا (ع) فرمودند:

«مَنْ أَخَذَ مِنَ اَلْحَمَّامِ خَزَفَةً فَحَكَّ بِهَا جَسَدَهُ فَأَصَابَهُ اَلْبَرَصُ فَلاَ يَلُومَنَّ إِلاَّ نَفْسَهُ»[8]
کسی که در حمام بدنش را با سفال بساید و به پیسی مبتلا شود، فقط خودش را ملامت کند.

در برخی روایات آمده، ساییدن کل بدن با سفال، آن را در معرض پیسی می‌دهد و در برخی دیگر آمده، ساییدن پاشنه پا با سنگ سفال موجب پیسی می‌شود. این‌ها از قبیل مثبتات هستند و آن‌چه اصل است این است که کل بدن نباید با سفال ساییده شود.

«لَا تَتَدَلَّكْ بِالْخَزَفِ فَإِنَّهُ يُورِثُ الْبَرَصَ»[9]
بدنت را در حمام با سفال دلاکی نکن که موجب پیسی می‌شود.

منظور از سفال، گِل مصر و سفال شامی است.

7) خوردن هنگام جنابت

این نیز از عواملی است که موجب پیسی می‌شود.

«خَمْسُ خِصَالٍ تُورِثُ الْبَرَصَ ... وَ الْأَكْلُ عَلَى الْجَنَابَةِ»[10]
پنج کار باعث پیسی می‌شود: ... و خوردن هنگام جنابت.

اگر فرد دستش را بشوید،‌ آب در دهانش مضمضه کند یا وضو بگیرد، اشکالی ندارد در حال جنابت چیزی بخورد.

«لَا يَذُوقُ شَيْئاً حَتَّى يَغْسِلَ يَدَيْهِ وَ يَتَمَضْمَضَ فَإِنَّهُ يُخَافُ مِنْهُ الْوَضَحُ‌»[11]
فرد جنب چیزی نخورد تا دست‌هایش را بشوید و مضمضه کند، اگر این کار را انجام ندهد، از ابتلای او به سفیدی پوست ترسیده می‌شود.

یکی از مصادیق بارز سفیدی پوست، پیسی است.

8) خوردن سبزی شاهی هنگام شب

خوردن سبزی شاهی در روز مناسب است و خوردن آن در شب ممکن است فرد را دچار خون‌دماغ کند و چه بسا او را در معرض پیسی قرار دهد.

«أَكْلُ اَلْجِرْجِيرِ بِاللَّيْلِ يُورِثُ اَلْبَرَصَ»[12]
خوردن شاهی در شب زمینه ایجاد پیسی را فراهم می‌کند.

9) نفرین مظلوم

اگر آه مظلوم بگیرد، این امکان وجود دارد که ظالم در معرض پیسی قرار گیرد. شخصی خدمت امام معصوم (ع) می‌رسد و عرضه می‌دارد:

«إِنَّ فُلاَناً ظَالِمٌ لِي فَقَالَ أَسْبِغِ اَلْوُضُوءَ وَ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَ أَثْنِ عَلَى اَللَّهِ تَعَالَى وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ قُلْ: اَللَّهُمَّ إِنَّ فُلاَناً ظَلَمَنِي وَ بَغَى عَلَيَّ فَأَبْلِهِ بِفَقْرٍ لاَ تَجْبُرُهُ وَ بِسُوءٍ لاَ تَسْتُرُهُ قَالَ فَقُلْتُ فَأَصَابَهُ اَلْوَضَحُ»[13]
فلانی به من ظلم می‌کند. امام به او فرمودند: وضو بگیر و دو رکعت نماز بخوان و ثنای خدا بگو و بر محمد و آل او صلوات بفرست و سپس بگو: «اَللَّهُمَّ إِنَّ فُلاَناً ظَلَمَنِي وَ بَغَى عَلَيَّ فَأَبْلِهِ بِفَقْرٍ لاَ تَجْبُرُهُ وَ بِسُوءٍ لاَ تَسْتُرُهُ» خدایا فلان کس به من ظلم کرده و بر من تجاوز نموده، او را به فقری که جبران‌ناپذیر است مبتلا کن و به یک پیسی که نتواند آن را بپوشاند. آن مرد گفت: من هم به همین صورت عمل کردم و او هم به پیسی مبتلا شد.

«سوء» طبق آیه همان پیسی است.

پیسی که فرد نتواند آن را بپوشاند مثلا صورتش دچار پیسی شود.

10) آمیزش کردن در اول، وسط و آخر ماه قمری

حضرت پیامبر (ص) در یکی از توصیه‌های خود به امیر المؤمنین (ع) فرمودند:

«يَا عَلِيُّ لَا تُجَامِعِ امْرَأَتَكَ فِي أَوَّلِ الشَّهْرِ وَ فِي وَسَطِهِ وَ فِي آخِرِهِ فَإِنَّ الْجُنُونَ وَ الْجُذَامَ وَ الْبَرَصَ يُسْرِعُ إِلَيْهَا وَ إِلَى وَلَدِهَا»[14]

مجامعت در اول و وسط و آخر ماه باعث می‌شود این بیماری‌ها به سمت آن زن و فرزندش سرعت پیدا کند.

11) نگاه به باطن فرج زن

«لاَ يَنْظُرَنَّ أَحَدُكُمْ إِلَى بَاطِنِ فَرْجِ اَلْمَرْأَةِ فَإِنَّهُ يُورِثُ اَلْبَرَصَ»[15]
به درون فرج زن نگاه نکنید، چرا که سبب ابتلای به پیسی می‌شود.

12) جمع بین شراب و شیر

«وَ اَللَّبَنُ وَ اَلنَّبِيذُ اَلَّذِي يَشْرَبُهُ أَهْلُهُ إِذَا اِجْتَمَعَا وُلِدَ اَلنِّقْرِسُ وَ اَلْبَرَصُ»[16]
شیر را با شراب که اهلش می‌آشامند؛ وقتی این دو با هم جمع شوند، پیسی و نقرس به همراه دارند.

وقتی آب انگور جوشانده شود به نبیذ مسکر تبدیل می‌شود.

عوامل پیشگیرانه پیسی:

1) گرفتن ناخن و سبیل در هر جمعه

امام صادق (ع) فرمودند:

«تَقْلِيمُ الْأَظْفَارِ وَ أَخْذُ الشَّارِبِ فِي كُلِّ جُمُعَةٍ أَمَانٌ مِنَ الْبَرَصِ وَ الْجُنُونِ»[17]
گرفتن ناخن و کوتاه کردن سبیل در هر جمعه از بیماری پیسی و جنون پیشگیری می‌کند.

2) شستن سر با گل خطمی در هر جمعه

‌در روایت آمده است:

«غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِيِّ فِي كُلِّ جُمُعَةٍ أَمَانٌ مِنَ الْبَرَصِ وَ الْجُنُونِ»[18]

3) عدم درمان جوش و دمل

در روایت آمده جوش و دمل را درمان نکنید چرا که از پیسی پیشگیری می‌کند.

«لَا تَكْرَهُوا الدَّمَامِيلَ فَإِنَّهَا أَمَانٌ مِنَ الْبَرَصِ»[19]

پس معلوم می‌شود درمان جوش‌ها می‌تواند عاملی برای ایجاد پیسی باشد.

4) نوشیدن از ظروف عمومی

در روایتی آمده است:

«شُرْبُ اَلْمَاءِ مِنَ اَلْكُوزِ اَلْعَامِّ أَمَانٌ مِنَ اَلْبَرَصِ وَ اَلْجُذَامِ»[20]
نوشیدن آب از ظرف عمومی سبب پیشگیری از پیسی و جذام است.