درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/ادامه مبحث لباس /

لباس به لحاظ رنگ، کیفیت، حالات و جنس می‌تواند جنبه طبی پیدا کند و تأثیر درمانی داشته باشد. برای مثال در روایات اهل بیت (ع) وارد شده پوشیدن لباس‌ نرم چاق‌کننده است. بنابراین افرادی که لاغر هستند و می‌خواهند چاق شوند، باید لباس نرم که در روایات تحت عنوان «اللِّبَاسُ اللَّيِّنُ»[1] و «اسْتِشْعَارُ الْكَتَّانِ»[2] آمده یا لباس پنبه‌ای بپوشند. همه‌ی این‌ها تحت عنوان لباس نرم است. در روایات بر تماس مستقیم لباس با بدن تأکید شده است. «اِستِشعار» یعنی به بدن و موی بدن چسبیده باشد؛ مانند زیرپوش و شورت که متصل به بدن هستند. چنین لباسی اگر نرم باشد چاق کننده است. چاق و لاغر شدن بحثی طبی است. بنابراین ما از زاویه طب، بحث لباس را مطرح کردیم. در روایت آمده است:

«اِلْبَسُوا ثِيَابَ اَلْقُطْنِ فَإِنَّهَا لِبَاسُ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ هُوَ لِبَاسُنَا»[3]

البته به این نکته باید توجه داشته باشید. اگر در روایتی آمده پیامبر (ص)‌ لباس پنبه‌ای می‌پوشیدند به این معنا نیست که ایشان همیشه چنین لباسی می‌پوشیدند و ملاحظه‌ی فصل را نمی‌کردند. ایشان لباس‌های دیگر را نیز می‌پوشیدند. اما این لباس در آن زمان بیشتر مرسوم بود. حضرت در روایتی فرمودند:

«إِنَّا مَعَاشِرَ قُرَيْشٍ قَوْمٌ لَحْمیّونَ»[4]

این روایت به این معنا نیست که آن حضرت همیشه گوشت می‌خوردند. در روایت داریم:

«اللَّحْمُ مِنَ اللَّحْمِ»[5]

اما رویش گوشت تنها از ناحیه خوردن گوشت نیست، بلکه گاهی از طریق بوییدن عطرهای طبیعی، مالیدن نوره و پوشیدن لباس‌های خاص مانند کتان، پنبه‌ای و نرم حاصل می‌شود.

در مقابل، لباس خشن لاغر کننده است. البته چنین چیزی در روایت وارد نشده است. اما حکیم بوعلی در کتاب قانون در بحث درمان چاقی، پوشیدن لباس خشن را نیز ذکر کرده است. حضرت پیامبر (ص) در توصیه‌شان به اباذر فرمودند:

«يَا أَبَا ذَرٍّ، الْبَسِ الْخَشِنَ مِنَ اللِّبَاسِ وَ الصَّفِيقَ‌ مِنَ الثِّيَابِ لِئَلَّا يَجِدَ الْفَخْرُ فِيكَ مَسْلَكاً»[6]

آن حضرت لباس خشن هم می‌پوشیدند. در سیره‌ی ایشان آمده:

«إِنِّي أَلْبَسُ الْغَلِيظَ وَ أَجْلِسُ عَلَى الْأَرْضِ وَ أَلْعَقُ أَصَابِعِي وَ أَرْكَبُ الْحِمَارَ بِغَيْرِ سَرْجٍ وَ أُرْدِفُ خَلْفِي فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي»[7]

روح حاکم بر این روایات آن است که حضرت پیامبر (ص) اهل زهد بودند. در حقیقت ایشان توصیه می‌کنند که شما هم اهل زهد باشید. شهید مطهری در کتاب «سیری در نهج البلاغه»، در بحث زهد، فرمودند: زهد در هر زمانی متناسب با خودش است. رسول خدا (ص) به علت فقر حاکم بر جامعه، از بسیاری از لباس‌ها استفاده نمی‌کردند. اما امام صادق (ع) رعایت زمانه را می‌کردند تا عده‌ای سوء استفاده نکنند، حلال‌های خدا را بر خود حرام نکنند، تفسیر بدی از دین خدا داشته باشند و هم در عین حال به زهد توجه داشتند. سفیان ثوری که رئیس سوفیان بود، از روی ریاکاری لباس‌های خشن می‌پوشید و به دیگران می‌گفت: دین همین است که من عمل می‌کنم، فرد دیندار نباید لباس‌های خوب بپوشد و پوشیدنش بر مسلمانان و مؤمنین حرام است. ترجمه گفت‌و گوی حضرت امام صادق (ع) و سفیان ثوری که در کتاب‌ کافی و تحف العقول آمده، چنین است:

«سفیان ثوری از مسجد الحرام عبور کرد، امام صادق (ع) را دید که لباس‌های قیمتی و زیبایی پوشیده است، گفت به خدا قسم می‌روم و او را سرزنش می‌کنم. نزدیک حضرت رفت و گفت: یابن رسول الله! نه رسول خدا چنین لباسی می‌پوشید و نه علی (ع) و نه هیچ یک از پدران تو. امام به او فرمود: رسول خدا در زمانه‌ای سخت و دشوار به سر می‌برد و به تناسب سختی و دشواری آن زندگی می‌کرد ولی بعدا دنیا سر مشک‌های خود را شل کرد[یعنی نعمت به وفور یافت شد]. پس سزاوارترین مردم به بهره‌مندی از نعمت‌های دنیا نیکان هستند. حضرت سپس این آیه را تلاوت فرمود که بگو چه کسی زیورهای خدا را که برای بندگانش پدید آورده و روزی‌های پاک و پاکیزه را حرام کرده است. ما سزاوارترین کس به بهره بردن از نعمت‌های خدادادی هستیم. ای ثوری! جامه‌ای که بر تنم می‌بینی بخاطر مردم پوشیده‌ام! آن‌گاه دست سفیان را گرفت و آن را به طرف خود کشید و لباس رویی را بالا زد و جامه درشتی که زیر آن پوشیده بود و با بدن آن حضرت تماس مستقیم داشت، بیرون آورد و فرمود: این را برای خودم پوشیدم و آنچه را دیدی برای مردم. حضرت سپس جامه سفیان را که زبر و درشت بود کنار زد و زیر آن لباسی نرم و لطیف بود، فرمود: تو این لباس رویی را برای ریا و فریب مردم پوشیده‌ای و این زیری را برای خوشامد نفست»

امام صادق (ع) لباس رویی خود را گران‌بها می‌پوشیدند تا مردم ببینند و بدانند که حرام نیست و خداوند وقتی گشایشی برای کسی حاصل می‌کند دوست دارد اثر آن نعمت را بر او ببیند. با توجه به آیه 32 سوره اعراف، متقین در استفاده از نعمت‌های دنیا در اولویت هستند. در عین حال لباس زیرین آن حضرت به جهت زهد، خشن بود.

گفتیم که در روایات مطرح نشده که لباس خشن موجب لاغری می‌شود اما به قرینه مقابله‌ای که وجود دارد و لباس نرم چاق کننده است، بنابراین لباس خشن و زبر لاغر کننده است.

در این جلسه درمان با لباس را از زاویه کیفیت لباس (نرمی و زبری) مطرح کردیم.