درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/خواص کشمش /

کشمش

از دیگر فرآورده‌های انگور، کشمش است. خوردن کشمش در روایات بسیار مورد سفارش قرار گرفته است.

خواص کشمش در روایات

1) پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها

امیرالمؤمنین (ع) فرمودند:

«إِحْدَى وَ عِشْرُونَ زَبِيبَةً حَمْرَاءَ فِي كُلِّ يَوْمٍ عَلَى اَلرِّيقِ يَدْفَعُ جَمِيعَ اَلْأَمْرَاضِ إِلاَّ مَرَضَ اَلْمَوْتِ»[1]

خوردن بیست و یک مویز صبح ناشتا برای همه بیماری‌ها مفید است. تعبیر «يَدْفَعُ» یعنی پیشگیری می‌کند که فرد دچار بیماری‌های گوناگون نشود. تعبیر «يَرْفَعُ» بکار برده نشده است. زیرا ممکن است خاصیت برطرف کنندگی نسبت به همه بیماری‌ها را نداشته باشد. اگر سنت و سیره فردی این باشد که هر روز بیست و یک مویز در حالت ناشتا بخورد، می‌تواند از همه بیماری‌ها پیشگیری کند.

امام صادق (ع) فرمودند:

«مَنْ أَدْمَنَ إِحْدَى وَ عِشْرِينَ زَبِيبَةً حَمْرَاءَ لَمْ يَمْرَضْ إِلَّا مَرَضَ الْمَوْتِ‌»[2]
هر کس بر خوردن بیست و یک مویز قرمز مداومت داشته باشد،‌ دچار مریضی نمی‌شود مگر بیماری موت.

بیماری موت، بیماری است که اجل فرد در آن تقدیر شده است. لسان روایت،‌ لسان پیشگیرانه است.

در روایت دیگری از امیرالمؤمنین (ع) داریم که حضرت فرمودند:

«مَنِ اصْطَبَحَ بِإِحْدَى وَ عِشْرِينَ زَبِيبَةً حَمْرَاءَ لَمْ يَمْرَضْ إِلَّا مَرَضَ الْمَوْتِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ‌»[3]
هر کس صبح خود را با بیست و یک دانه مویز آغاز کند، اگر خدا بخواهد دچار بیماری نخواهد شد جز بیماری‌ مرگ.

2) تقویت عصب،‌ از بین برنده خستگی و خوشبو کننده دهان

در روایت زیر خواصی برای مویز ذکر شده است:

«الزَّبِيبُ يَشُدُّ الْعَصَبَ وَ يَذْهَبُ بِالنَّصَبِ وَ يُطَيِّبُ النَّفْسَ‌»[4]
مویز عصب‌های بدن را تقویت می‌کند و خستگی را از بین می‌برد و نفس را خوشبو می‌کند.

خوردن مویز و کشمش برای افراد عصبی مفید است. برای افرادی دچار آسیب سیستم عصبی شده‌اند، به عنوان مثال کسانی که ماساژ می‌دهند و فشار زیادی به عصب‌های دست‌هایشان وارد می‌شود، مناسب است برای رفع خستگی کشمش بخورند.

در نسخه‌ای به جای «بِالنَّصَبِ»، «بِالوَصَبِ»[5] آمده است.
برای کسانی که دائما اظهار خستگی می‌کنند و دنبال خوردن چیزی طبیعی هستند، کشمش توصیه می‌شود که به رفع آن بسیار کمک می‌کند.

3) درمان بلغم

کشمش بلغم را برطرف می‌کند:

«ويَذهَبُ بِالبَلغَمِ»[6]

برای مویز و کشمش خواص زیادی در روایات ذکر شده است. از جمله اینکه صفرا و سودا را برطرف و اخلاق را خوب می‌کند و به روح آرامش مى‌بخشد.

البته شاید بتوان از برخی آیات قرآن استناد کرد که مویز یکی از مصادیق رزق حسن است. رزق حسن، فرآورده‌های انگور از جمله آب انگور، سرکه، شیره و رب انگور است.

﴿وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالْأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ﴾[7]

خداوند بعد از اینکه باران را از آسمان فرستاد و زمین مرده را زنده کرد، روی زمین درخت خرما و انگور رویاند که میوه خرما و انگور می‌دهد. شما از انگور سکر می‌گیرید.

در مورد معنای «سکر» دو احتمال وجود دارد:
1- احتمال دارد نوشابه‌های مست کننده مانند شراب منظور باشد. اگر چه آیه در مقام مدح است اما چون بیان می‌کند: «تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا» به این معنا که شما از آن شراب می‌گیرید و ساخت آن را به ما منتسب می‌کند، از این جهت چنین کاری را مذمت می‌کند. برای اینکه خداوند شراب را به صورت علنی و با شدت و حدت حرام کند، از ابتدا شدیدترین آیه را انتخاب نکرده است. زیرا ساخت شراب یک فرهنگ بین مردم قبل از اسلام بود. لذا گام به گام حرمت آن را مطرح می‌کند و در مرحله‌ی اول می‌فرماید شما از انگور شراب می‌گیرید.

2- «سکرا» به معنای شیره انگور است. قرائن قرآنی هم وجود دارد. گاهی در قرآن از آب باران به عنوان شراب یاد شده است: ﴿هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً ۖ لَكُمْ مِنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ﴾[8]
او خدایی است که از آسمان آبی فرستاد، برای شماست از آن آب، شراب و گیاه و درخت رویش پیدا می‌کند و دام‌هایتان در آن می‌چرند. به آب باران، اطلاق شراب شده است. این شراب، لغوی و نه اصطلاحی و به معنای نوشیدنی است. بنابراین احتمال دارد «سکرا»، نیز به معنای لغوی باشد. قرائنی بر این مطلب هم داریم. در رساله ذهبیه امام رضا (ع) آمده از جمله ویژگی‌های عسل مرغوب، ایجاد حالت سکر در فرد است. سکر به معنای تسکین اعصاب و مغز و آرامش‌بخش است.

آیه در مقام بیان مدح و امتنان است. بنابراین بعید است که «سکرا» به معنای شراب باشد. احتمال اول قابل قبول نیست و آیه در مقام مذمت ما نیست. زیرا بعد از آن «رِزْقًا حَسَنًا» آمده است. بنابراین نمی‌توان گفت منظور از سکرا، شراب است.