درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/خواص زیتون و روغن آن /

یکی دیگر از آیات طبی قرآن، آیه 20 سوره مؤمنون است: ﴿وَشَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَيْنَاءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ وَصِبْغٍ لِلْآكِلِينَ﴾
و بوسیله آن (یعنی باران که از آسمان فرود می‌آوریم) درختی را که از طور سینا بیرون می‌آید و روغن و خورشی برای خورندگان به بار مي‌آورد.

خورندگان می‌توانند در این خورشت (روغن زیتون) نان تیلیت کنند و بخورند.

﴿وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ ۖ وَإِنَّا عَلَىٰ ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ﴾[1]

در برخی روایات آمده وجود جویبارها، چاه‌ها، دریا و اقیانوس‌ها از مصادیق سکونت آب در زمین است.

نتیجه فرو فرستادن آب و نازل کردن آن، این آیه است: ﴿فَأَنْشَأْنَا لَكُمْ بِهِ جَنَّاتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَأَعْنَابٍ لَكُمْ فِيهَا فَوَاكِهُ كَثِيرَةٌ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ﴾[2]
برای شما انسان‌ها باغستان‌ها و نخلستان‌هایی از درخت خرما و درخت انگور ایجاد کردیم، نه تنها نخل و درخت انگور در باغستان‌ها بوجود آوردیم بلکه میوه‌های فراوان دیگری ایجاد کردیم که شما از آن‌ها می‌خورید.

«فَوَاكِهُ كَثِيرَةٌ» شامل درختان زیتون، خرما و انگور نیز می‌شود. اما ذکر نام این درختان نشان از اهمیت آنان دارد.

قبلا اشاره کردیم که آیه ﴿التِّينِ وَالزَّيْتُونِ﴾[3] اهمیت زیتون و انجیر را نشان می‌دهد. اگر چه برخی روایات تفاسیر دیگری از این آیه دارند. از جمله اینکه ﴿التِّينِ وَالزَّيْتُونِ﴾ را به امام حسن (ع) و امام حسین (ع)‌، ﴿طُورِ سِينِينَ﴾[4] را به امیرالمؤمنین (ع) و ﴿هَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ﴾[5] را به رسول خدا (ص) تفسیر یا تعبیر کردند. طبق تفاسیر دیگر، ﴿التِّينِ وَالزَّيْتُونِ﴾ را به ترتیب مدینه و بیت المقدس، ﴿طُورِ سِينِينَ﴾ را کوفه و ﴿الْبَلَدِ الْأَمِينِ﴾ را مکه معنا کردند. این تفاسیر قابل قبول است اما قرآن بواطن زیادی دارد. بنابراین از یک لفظ می‌توان مرادات گوناگونی اراده کرد. در نتیجه این آیات می‌تواند ناظر به اشخاص و امکنه گوناگون باشد و هم می‌تواند منظور از ﴿التِّينِ وَالزَّيْتُونِ﴾ همان انجیر و زیتون خوراکی باشد. یکی از قرائنی که نشان می‌دهد منظور از زیتون در سوره تین، قطعا زیتون خوراکی است، آیه 20 سوره مؤمنون است. ﴿طُورِ سِينِينَ﴾ درختی است که در منطقه طور سینا وجود دارد.

«أَنَّهُ كَانَ فِي وَصِيَّةِ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَنْ أَخْرِجُونِي إِلَى اَلظَّهْرِ فَإِذَا تَصَوَّبَتْ أَقْدَامُكُمْ وَ اِسْتَقْبَلَتْكُمْ رِيحٌ فَادْفِنُونِي فَهُوَ أَوَّلُ طُورِ سِينَا فَفَعَلُوا ذَلِكَ»[6]

حضرت امیرالمؤمنین (ع) تقریبا انتهای نجف فعلی را ابتدای منطقه طور سینا معرفی کردند. معلوم می‌شود این منطقه بسیار وسیع بوده است.

قرینه دیگر، آیه نور در سوره نور است: ﴿اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ ۖ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ ۚ نُورٌ عَلَىٰ نُورٍ ۗ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ ۗ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ﴾ [7]

خداوند متعال برای نور خودش که همان امام معصوم (ع) است، مثل می‌زند. بدن امام حکم همان مشکات و روحی که در وجود امام است، حکم مصباح را دارد. هدایت الهی موجب برافروختن وجود امام و نورانیتش می‌شود و دائما نور (یا علم) بر نور (علم) ایشان افزوده می‌شود، این است که امام معصوم (ع) «نُورٌ عَلَى نُورٍ» است و دائما از هدایت الهی بهره‌مند می‌شود و خداوند کسی را که قابل باشد، به سمت نورش هدایت می‌کند. «مصباح» و «زجاجة»، یاد خداوند و اعمال صالح هستند.

در روایات اهل بیت (ع) به خوردن زیتون و روغن آن سفارش شده است؛ زیرا از درخت مبارک است که در آیه نور به آن اشاره شده است: ﴿شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ﴾؛ بنابراین قطعا منظور از زیتون در قرآن، زیتون خوراکی است.

در روایاتی که ذیل این آیه وارد شده، خواصی برای زیتون ذکر شده که نشان از اهمیت آن دارد.

امام رضا (ع)‌ در روایتی فرمودند:

«نِعْمَ اَلطَّعَامُ اَلزَّيْتُ يُطَيِّبُ اَلنَّكْهَةَ وَ يَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ يُصَفِّي اَللَّوْنَ وَ يَشُدُّ اَلْعَصَبَ وَ يَذْهَبُ بِالْوَصَبِ وَ يُطْفِئُ اَلْغَضَبَ»[8]
‌کند و عصب را تقویت می‌کند و خستگی را می‌برد و غضب را خاموش می‌کند.

* یبوست باعث کک و مک و تیرگی پوست صورت می‌شود. روغن زیتون روده‌ها را نرم می‌کند و درمان یبوست است و از این طریق کک و مک و تیرگی پوست صورت را برطرف می‌کند.

* روغن زیتون برای مزاج‌های بلغم،‌ صفرا و سودا مناسب است.

این روایات وجوه مبارک بودن درخت زیتون و علت اینکه در قرآن از آن با عنوان «شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ» یاد شده است را نشان می‌دهد. روغن زیتون بلغم و صفرا را که ضد هم هستند، درمان می‌کند. خشکی، رطوبت، سردی و گرمی را برطرف میکند. یکی از مصادیق مبارک بودنش این است که می‌توان از چوب آن به عنوان مسواک استفاده کرد.

چوب درخت زیتون بهترین چوب برای مسواک است. پیامبر (ص)‌ فرمودند:

«نِعمَ السِّواكُ الزَّيتونُ مِنَ الشَّجَرَةِ المُبارَكَةِ يُطيبُ الفَمَ وَ يَذهَبُ بِالحَفرِ وَ هُوَ سِواكي وَ سِواكُ الأَنبِياءِ قَبلي»[9]

خواص زیتون در روایات

1) باد زدایی

راوی می‌گوید:

«ذَكَرْنَا عِنْدَهُ الزَّيْتُونَ فَقَالَ الرَّجُلُ يَجْلِبُ الرِّيَاحَ فَقَالَ لَا بَلْ يَطْرُدُ اَلرِّيَاحَ»[10]

* زیتون و روغن آن، بادهای بدن را جمع می‌کند و سپس خارج می‌کند. به همین جهت تصور می‌شود این روغن باد زا است. در حالی که زیتون و روغن آن باد زدایی می‌کند.

2) تقویت کننده نیروی جنسی

امام صادق (ع) فرمودند:

«الزَّيْتُونُ يَزِيدُ فِي الْمَاءِ»[11]

زیتون نیروی جنسی زن و مرد را تقویت می‌کند.

خواص روغن زیتون در روایات

روایات زیادی در رابطه با خواص روغن زیتون وارد شده است. در روایتی رسول خدا (ص) به خوردن و روغن‌مالی با آن توصیه می‌کند:

«كُلُوا اَلزَّيْتَ وَ اِدَّهِنُوا بِالزَّيْتِ فَإِنَّهُ "مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ"»[12]

به تعبیر قرآن روغن زیتون یک خورشت است.

«كُلُوا الزَّيتَ فَإِنَّهُ مُبارَكٌ وَائْتَدِمُوا بِهِ وَادَّهِنُوا بِهِ فَإِنَّهُ يَخْرُجُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ»[13]

می‌توان نان را در روغن زیتون زد یا در آن تیلیت کرد و خورد. همچنین می‌توان روغن زیتون را با سرکه مخلوط و به عنوان خورشت استفاده کرد و نیز می‌توان روغن زیتون را با سرکه در سالاد ریخت.

روغن مالی با روغن زیتون، رگ‌های گرفته و منافذ پوستی را باز می‌کند، پوست را باطراوت می‌کند و خشکی آن را برطرف می‌کند. خوردن آن نیز موجب نرم شدن اعضای داخلی بدن می‌شود، اگر عصب‌ها ضعیف شده باشد،‌ روغن زیتون آن‌ها را تقویت می‌کند. در نتیجه روغن سالمی است که برای بدن مفید می‌باشد.

غذای محبوب حضرت زهرا (س) روغن زیتون و سرکه بود. امام کاظم (ع)‌ در سفری که با دوستان خود داشتند، در منزلی روغن زیتون و سرکه برای آنان آوردند:

«ثُمَّ أُتِیَ بِالْخَلِّ وَ الزَّیْتِ فَقَالَ: کُلُوا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فَإِنَّ هَذَا طَعَامٌ کَانَ یُعْجِبُ فَاطِمَةَ عَلَيْهَا اَلسَّلاَمُ»[14]

بنابراین می‌توان از این روغن زیتون به عنوان غذا و خورشت استفاده کرد.

سوال: نسبت سرکه و روغن زیتون چه میزان باید باشد؟

روغن زیتون برای موارد زیر مفید است:

1) رفع التهاب پرده دیافراگم

2) پهلو درد

3) مشکلات گلو، حلق و خشکی آن

4) رفع ندول

5) التهاب لوزتین (لوزه سوم)

در روایتی از کتب اهل تسنن آمده است:

«أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ نَتَدَاوَى مِنْ ذَاتِ الْجَنْبِ بِالْقُسْطِ البحريِّ وَالزَّيْت»[15]

می‌توان مقداری روغن زیتون به دم‌کرده قِسط اضافه کرد. این ترکیب می‌تواند برای رفع لوزتین، ندول، ورم گلو، التهاب پرده دیافراگم و پهلو درد مفید باشد.

6) درمان باسور

یکی از مصادیق امروزی باسور، فیستول است. سوراخی کنار دریچه مقعد بوجود می‌آید و چرک و عفونت از آن خارج می‌شود.

«عَلَيكُم بِزَيتِ الزَّيتونِ فَكُلوهُ وَ ادَّهِنوا بِهِ؛ فَإِنَّهُ يَنفَعُ مِنَ الباسورِ»[16]

در روایتی دیگر آمده است:

«عَلَيكُم بِهذِهِ الشَّجَرَةِ المُبارَكَةِ زَيتِ الزَّيتونِ فَتَداوَوا بِهِ؛ فَإِنَّهُ مَصَحَّةٌ مِنَ الباسورِ»[17]

روغن زیتون می‌تواند جنبه پیشگیرانه از ابتلا به باسور داشته باشد. اگر کسی همیشه روغن زیتون بخورد، در روده‌ها تنقیه کند یا روی شکم بمالد و ماساژ روده‌ای دهد، دچار باسور نمی‌شود. فیستول از یبوست دائمی ایجاد می‌شود.

7) درمان جذام و بیماری‌های پوستی

«كُلُوا الزَّيتَ وَ ادَّهِنوا بِهِ فَإِنَّ فيهِ شِفاءً مِن سَبعينَ داءً مِنهَا الجُذامُ»[18]

جذام یک بیماری نیست بلکه مفهوم کلی است که شامل بیماری‌های زیادی از جمله خوره، برص و بهک می‌شود. حتی از برخی روایات برداشت می‌شود که فلجی هم از مصادیق جذام است. مطلق بیماری‌های پوستی نیز از دیگر مصادیق جذام است.

روغن زیتون روغن ابرار و خورشت نیکان است:

«الزَّيْتُ دُهْنُ الْأَبْرَارِ وَ إِدَامُ الْأَخْيَارِ بُورِكَ فِيهِ مُقْبِلًا وَ بُورِكَ فِيهِ مُدْبِراً انْغَمَسَ بِالْقُدْسِ مَرَّتَيْنِ»[19]

روغن جامد،‌ روغنی است که صهیونیست‌ها است برای ما تولید می‌کنند. روغن ما مسلمانان و شیعیان باید روغنی ویژه باشد. روغن ابرار و اهل بیت (ع)، روغن زیتون بوده است و مردم روغنی مصرف می‌کنند که حتی گربه آن را نمی‌خورد.

«بُورِكَ فِيهِ مُقْبِلًا وَ بُورِكَ فِيهِ مُدْبِراً» به این معناست که درخت زیتون وقتی میوه می‌دهد، به شما رو کرده است و وقتی میوه‌هایش تمام شده و تنها برگ دارد، به شما رو کرده و باز هم برکت دارد. دمکره برگ آن برای گرفتگی عروق، پایین آوردن فشار خون و قند خون مفید است. ضماد برگ آن را می‌توان روی سم و زهر قرار داد. این برگ خواص زیادی دارد که بعدا ذکر خواهد شد. حتی در زمستان که درخت زیتون خشک می‌شود، می‌توان از چوب آن برای مسواک استفاده کرد.

یکی از معانی عبارت «دوبار در پاکی غوطه ور شده» این است که روغنی زلال است که دو بار در عالم قدس به آن توجه شده است.

در میان درختان، درخت زیتون انتخاب شده است. چرا که در مکان مقدسی رویش پیدا کرده است. منظور از «الْبُقْعَةِ الْمُبَارَكَةِ»[20] در قرآن، کربلا است. منظور از «واد مقدس» در آیه ﴿فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ ۖ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى﴾[21] نیز زمین مقدس کربلا است. کور سینا و طور سیناء منطقه‌ای وسیع بوده که از نجف و کربلا تا بیت المقدس را در بر می‌گیرد.

امیر المؤمنین (ع) فرمودند:

«ادَّهِنُوا بِالزَّيْتِ وَ أْتَدِمُوا بِهِ فَإِنَّهُ دُهْنَةُ الْأَخْيَارِ وَ إِدَامُ الْمُصْطَفَيْنَ مُسِحَتْ بِالْقُدْسِ مَرَّتَيْنِ بُورِكَتْ مُقْبِلَةً وَ بُورِكَتْ مُدْبِرَةً لَا يَضُرُّ مَعَهَا دَاءٌ»[22]
و خورشت برگزیدگان است و دو بار عالم قدس را مسح کرده است. زمانی که به شما رو می‌کند و زمانی که پشت می‌کند، برکت دارد. با وجود این روغن بیماری به شما ضرر نمی‌رساند.

این همان اصلاح سبک زندگی است. جایی که جنبه حکومتی دارد، حکومت اسلامی موظف است زمینه‌ای فراهم کند که به مردم غذاهای مفید و سالم برسد. یکی از وظایف جهاد کشاورزی نیز کاشتن درخت در جاهایی است که امکان رویش آن وجود داشته باشد تا مردم بتوانند از زیتون و روغن آن استفاده کنند. تلویزیون حکومت اسلامی موظف است به جای تبلیغ روغن‌های مضر اویلا، غنچه و ... این روایات را برای مردم بخواند و آنان را تشویق به مصرف روغن زیتون و کاشت درخت زیتون کند. برخی می‌گویند ما به اسلام عمل کردیم فایده‌ای نداشت، در حالی که به اسلام عمل نکرده‌ایم.

8) تقویت نیروی جنسی، رویش گوشت و تقویت استخوان

«شُرْبُ السَّوِيقِ بِالزَّيْتِ يُنْبِتُ اللَّحْمَ وَ يَشُدُّ الْعَظْمَ وَ يُرِقُّ الْبَشَرَةَ وَ يَزِيدُ فِي الْبَاهِ»[23]

سویق ملتوت، سویقی است که با روغن زیتون مخلوط شده باشد. سویق ملتوت نیروی جنسی مرد و زن را تقویت می‌کند.

9) رفع جراحت‌، دمل، جوش‌ و زخم

«إِنْ خَرَجَ بِالرَّجُلِ مِنْكُمُ الْخُرَاجُ أَوِ الدُّمَّلُ فَلْيَرْبِطْهُ وَ لْيَتَدَاوَ بِزَيْتٍ أَوْ سَمْنٍ»[24]

فرد می‌تواند روغن زیتون یا روغن حیوانی روی زخم قرار دهد و رویش را ببندد.