درس خارج اصول استاد سید محمدجواد علوی‌بروجردی

موضوع: فرق بین تقیه با غیر تقیه در مراد

فرق بین تقیه با غیر تقیه در مراد می باشد یعنی مراد در غیر تقیه از مراد نفس الامری صادر می شود اما مراد در تقیه از مراد ثانوی صادر می شود مثل حفظ جان یا مصلحت تسهیل و ... . مرحوم صاحب کفایه(ره) می گوید که کلام انشاء می باشد و یک کلام قبل از خودش دارد(حکم دارای چهار مرتبه می باشد(ملاک و انشاء و فعلیت و تنجز). در مرتبه ملاک کلام تقیه ای و غیر تقیه ای متفاوت می باشند. در صورتی که مراد ثانوی باشد امام(ع) براساس همان اراده ملاک را بیان می کند و امام(ع) آن مراد ثانوی را بیان می کند و عقلاء بسبب «اصالة الجهة» کلام متکلم را حمل بر مراد جدی متکلم می کنند. به همین علت اگر انشاء تقیه ای باشد انشاء از مراد نفس الامری صادر می شود این کلام صحیح نمی باشد و اگر مراد حکم ثانوی باشد اما امام(ع) حکم واقعی را می خواهد بیان کند. مراتب حکم هر کدام سِمَت علیت نسبت به مرتبه قبل دارد و در این صورت معلول نمی تواند از علت خودش تخلف بکند و قصد جد داشتن یعنی حمل بر مراد جدی بکند و الا لغویت بوجود می آید.

تقیه مراد ثانوی است و گفتیم که ماهیتاً با نسخ تفاوت می کند؛ چون حکم منسوخ مراد اولی می باشد و مشکلی که مرحوم عراقی(ره) مترتب بود این بود اما مراد در تقیه مراد ثانوی می باشد. در این صورت مولا جعل انشاء می کند و این انشاء باید بر طبق مراد ثانوی باشد یعنی امام(ع) به نحوی کلامش را بیان بکند که طرف مقابل این کلام را حمل بر مراد جدی امام(ع) بکند و به آن هم عمل می کند و در این صورت نتیجه تقیه محقق می شود مثل کمونیست ها که مخفی کاری را از اصول اولیه در کارشان بود. در دوران امام صادق(ع) که منصور زمام حکومت را داشت کسی که با امام(ع) مراودت داشت دستور داد که او را بکشند. در این صورت امام صادق(ع) برای تعیین وصی بگونه ای وصی کرده است که حاکم مدینه هم در بین وصی ها وجود داشت و مأمور حاکم مدینه هم آن وصیت را پذیرفته است و اگر غرض امام(ع) از انعقاد این کلام ترتب اثر عقلائی باشد انعقاد این کلام فائده ای ندارد بگونه ای که مثل ابو حمزه ثمالی بعد از شنیدن وصیت امام(ع) فهمید که وصی امام(ع) کسی است و آن فرد امام موسی کاظم(ع) را در بالای منبر اعلام کرده است.